Lublin, 4 kwietnia 2025 r.
Dyrekcja Szkoły
Podstawowej w Umiastowie
ul. Umiastowska 74
Umiastów
05-850 Ożarów Mazowiecki
e-mail: dyrektor@spu.ozarow-mazowiecki.pl
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii w odpowiedzi na prośby zaniepokojonych rodziców i na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, a także na rzecz uwzględnienia i poszanowania praw rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na lekcje religii rzymskokatolickiej oraz w imię przestrzegania fundamentalnych zasad państwa demokratycznego tj. ochrony praw mniejszości i równości obywateli wobec prawa, zwracam się z prośbą o niewyrażanie zgody organizatorom rekolekcji na dowolne przerywanie zajęć szkolnych rekolekcjami i organizowanie praktyk religijnych na terenie szkoły oraz zapewnienie realnie dobrowolnego udziału w praktykach religijnych.
W zarządzanej przez Państwa placówce oświatowej rekolekcje wielkopostne zostały zorganizowane przez Kościół rzymskokatolicki na terenie szkoły publicznej w dniach 31.03.25 – 02.04.25 (02.04.2025 msza odbyła się w sali gimnastycznej).
Uczniowie zostali zabrani przez nauczycieli do sali gimnastycznej w celu odbycia praktyk religijnych, nikt nie zbierał tzw. zwolnień dziecka z zajęć szkolnych w celu umożliwienia uczestnictwa w rekolekcjach. Dzieci zostały wyprowadzone przez nauczycieli do sali gimnastycznej na podstawie decyzji dyrektora, a nie indywidualnych zgód rodziców (Rada Rodziców nie może decydować o udziale w rekolekcjach poszczególnych uczniów; Konstytucja RP Art. 48 ust. 1 Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania).
Uczniowie, niebiorący udziału w rekolekcjach musieli w tym czasie przebywać na zajęciach opiekuńczych (lekcje odwołane).
Chciałabym zwrócić Pana uwagę, że angażowanie nauczycieli – niezależnie od ich światopoglądu – do opieki nad uczniami biorącymi udział w rekolekcjach, wykorzystywanie pomieszczeń szkolnych do organizacji praktyk religijnych, pomimo posiadanych przez instytucję Kościoła rzymskokatolickiego szerokich możliwości korzystania z własnych świątyń, wykracza poza ustawowe gwarancje bezstronności władzy publicznej i poza obowiązek organizacji lekcji religii w szkołach oraz narusza podstawowe prawa obywatelskie jak prawo do nieujawniania światopoglądu (nauczyciele).
Żadna religia nie powinna wpływać na działania edukacyjne w polskiej szkole publicznej. Szkoła publiczna winna być szkołą przyjazną dla wszystkich dzieci, niezależnie od światopoglądu ich rodziców i ich samych. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 wyraźnie określa, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Zgodnie z Konstytucją RP art. 25 ust. 2 Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
Jak wskazuje konstytucja i prawo oświatowe, rodzice samodzielnie występują do szkoły z ewentualnym życzeniem co do uczestniczenia ich dzieci w lekcjach religii danego wyznania oraz w uroczystościach religijnych lub też biorą w nich dobrowolny udział na zaproszenie katechetów. § 10 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wskazuje, że uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do rekolekcji organizowanych w innym terminie.
W związku z powyższym szkoła jest zobowiązana zebrać od rodziców dzieci zapisanych na religię informację w sprawie KORZYSTANIA PRZEZ NICH Z PRAWA DO ZWOLNIENIA Z ZAJĘĆ SZKOLNYCH dziecka w celu odbycia praktyk religijnych jakimi są rekolekcje i dokonać stosownej adnotacji w dzienniku (uczeń zwolniony).
Opieka nad uczniami uczestniczącymi w praktykach religijnych może być prowadzona przez katechetów, a odpowiedzialność cywilna za uczniów winna spoczywać na organizatorze.
Jednocześnie dla uczniów, którzy nie zostali zwolnieni ze szkoły przez rodziców szkoła ma zapewnić zajęcia szkolne. Z obowiązujących aktów prawnych wynika wprost, że w czasie rekolekcji w szkołach publicznych zajęcia odbywają się zgodnie z planem i obecność uczniów jest odnotowywana w dzienniku lekcyjnym.
Powyższe stanowisko prezentował Minister Edukacji Narodowej w piśmie do fundacji z dnia 27 czerwca 2017 r. wskazując, że uczniowie nieuczestniczący w rekolekcjach są zobowiązani do udziału w zajęciach szkolnych odbywających się w godzinach ustalonego stałego planu zajęć i mają odnotowywany fakt obecności na tych zajęciach. Nieuprawnione jest więc informowanie rodziców, że w czasie rekolekcji nie ma zajęć – z wyjątkiem sytuacji, gdy wszyscy uczniowie szkoły uczęszczają na religię.
Oferowanie uczniom nieuczęszczającym na religię zajęć świetlicowych czy bibliotecznych nie jest równoznaczne z zapewnieniem zajęć edukacyjnych, a przede wszystkim sprzyja poczuciu wykluczenia ze względu na światopogląd.
Zwracam również uwagę, że deklaracja chęci uczestniczenia w lekcjach religii, nawet jeśli została złożona przez rodziców uczniów nie jest jednoznaczna z chęcią uczestniczenia w dowolnych uroczystościach religijnych w przyszłości, jest wyłącznie deklaracją chęci uczestniczenia w lekcjach religii, podobnie nie jest deklaracją światopoglądową, a szkoły nie mają prawa pytać uczniów o wyznanie ani światopogląd.
Z wielu dostępnych badań socjologicznych płynie wniosek, że zdarza się, iż na lekcje religii rzymskokatolickiej rodzice zapisują dzieci np. z powodu umieszczenia ich w planie zajęć w bloku zajęć obowiązkowych. Chcąc uniknąć bezproduktywnego spędzania czasu „samotnie” w świetlicy uczniowie wolą być z rówieśnikami w klasie i traktują religię jak przedmiot szkolny. Nie jest również tajemnicą, że częstą motywacją rodziców i uczniów do udziału w lekcjach religii była wyższa średnia ocen. W związku z tym rodzice, którzy wyrazili zgodę na udział w lekcjach religii nie wyrażają jednocześnie zgody na udział w praktykach religijnych. Nie jest to bezpośrednio powiązane i uczniowie mają prawo do uczestniczenia w lekcjach religii bez jednoczesnego obowiązku uczestniczenia w mszach czy w rekolekcjach. W przeciwnym razie działanie szkoły przyjęłoby formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost byłaby naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).
Nadmieniam,
że wyjścia na wydarzenia religijne związane z uczęszczaniem na zajęcia z
religii określonego wyznania, powinny być organizowane przez katechetów. Do fundacji wpływa wiele skarg od
nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy charakter „prośby” dyrektorów
szkół o opiekę nad uczniami podczas mszy lub w czasie odprowadzania do/z
kościoła. Zwracamy uwagę, że tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w
sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP Nikt
nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego
światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.1997.78.483) w art 53 ust. 7). Nauczyciel
„poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza,
iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.
Szkoła realizuje zadania publiczne, ponadto dyrektor szkoły bezsprzecznie uznawany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do organizacji i realizacji tych zadań (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – Komentarz, Wrocław 2002). Wobec uznania dyrektora szkoły za organ władzy publicznej, a także mając na uwadze podległość służbową nauczycieli względem dyrektora, zarzut naruszenia art. 53 ust. 7 Konstytucji jest zasadny.
Ponadto zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1,2,3 i 6 ustawy Prawo oświatowe dyrektor odpowiada za organizację i standard opieki „W CZASIE ZAJĘĆ ORGANIZOWANYCH PRZEZ SZKOŁĘ”. Formalnie organizatorem rekolekcji nie jest ani szkoła czy katecheta lecz proboszcz parafii kościoła katolickiego, która ma osobowość prawną i zatem może przyjąć odpowiedzialność cywilną za przebieg rekolekcji i bezpieczeństwo uczniów przebywających pod opieką proboszcza i osób, którymi się posługuje tj. księży, zakonnic i katechetów lub katechetek. „Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 pkt 5 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, jednostką Kościoła Katolickiego mającą osobowość prawną jest parafia, a jej organem – proboszcz. Powyższy przepis pozostaje w związku z kanonem 532, według którego proboszcz występuje w imieniu parafii w załatwianiu wszystkich czynnościach prawnych„; (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03). Odpowiednie regulacje dotyczą również parafii pozostałych kościołów, których działalność jest regulowana ustawowo przez Rzeczpospolitą Polską.
Liczę na zrozumienie i Państwa wrażliwość jako reprezentantów władzy publicznej, proszę również o udzielenie odpowiedzi z zachowaniem formy pisemnej.
Jednocześnie na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:
- Czy szkoła zebrała od rodziców uczniów informacje w sprawie zwolnienia na rekolekcje? Ilu uczniów zostało zwolnionych przez rodziców na rekolekcje?
- W jaki sposób szkoła pozyskuje informacje, który z rodziców chce skorzystać z prawa do zwolnienia dziecka z zajęć szkolnych w celu odbycia praktyk religijnych?
- Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?
- Ilu uczniów zostało zwolnionych przez rodziców z lekcji z powodu udziału w rekolekcjach?
- Ilu uczniów jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2024/2025?
- Ilu uczniów uczy się w szkole w roku 2024/2025?
- Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2024/2025 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?
- Dla ilu oddziałów w szkole zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z ich pierwotnym planem zajęć a dla ilu zostały zorganizowane jedynie zajęcia opiekuńcze lub inne zajęcia edukacyjne np. w klasach łączonych, wg planów zajęć innych klas? Jakie zajęcia przewidziano dla każdego oddziału?
- Czy w planach zajęć oraz w dzienniku elektronicznym, uczniowie, którzy nie zostali zwolnieni na rekolekcje i nieuczęszczający na religię mieli odnotowane zmiany? Jaka informacja została umieszczona w dzienniku w ich planach zajęć?
- Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora? Czy zasady dotyczące organizacji rekolekcji były przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą? Jakie były te ustalenia (prosimy o informacje o formie i treści)?
- Czy to organizator (strona kościelna) zaproponował, że rekolekcje odbędą się na terenie szkoły, w godzinach zajęć szkolnych? Czy dyrektor proponował, w ramach uzgodnień, aby rekolekcje zostały zorganizowane w godzinach popołudniowych lub w weekend?
- Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z ich planem zajęć?
- Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?
- Ilu katechetów opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?
- Ilu nauczycieli opiekowało się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach (proszę o podanie wyniku w podziale na oddziały)?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 8 kwietnia 2025 r. Dyrekcja szkoły przesłała odpowiedź na pytania fundacji:
Szanowna Pani,
Przesyłam odpowiedzi na pytania zawarte we wniosku o udostępnienie informacji publicznej:
1) Czy szkoła zebrała od rodziców uczniów informacje w sprawie zwolnienia na rekolekcje? Ilu uczniów zostało zwolnionych przez rodziców na rekolekcje?
na mocy przepisów Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej, dyrektor szkoły publicznej musi zapewnić uczniom uczęszczającym na religię trzy kolejne dni wolne od zajęć szkolnych, aby zagwarantować im możliwość odbycia rekolekcji wielkopostnych. W tym celu dyrektor udziela uczniom zwolnienia z części lub całości zajęć, w zależności od godzinowego wymiaru rekolekcji. W związku z powyższym, szkoła nie zebrała informacji w sprawie zwolnienia na rekolekcje, ale została wysłana informacja o rekolekcjach przez edziennik 19 marca 2025. Żaden z rodziców nie zgłosił zastrzeżeń dotyczących organizacji rekolekcji. W odpowiedzi na drugie pytanie: żaden uczeń nie został zwolniony przez rodziców.
2) W jaki sposób szkoła pozyskuje informacje, który z rodziców chce skorzystać z prawa do zwolnienia dziecka z zajęć szkolnych w celu odbycia praktyk religijnych? informacje pozyskujemy z korespondencji elektronicznej z rodzicami, z tego prawa nikt nie skorzystał
3) Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?
nie, dzieci są cały czas obecne w szkole, pod opieką nauczyciela, wykazywana jest obecność w szkole
4) Ilu uczniów zostało zwolnionych przez rodziców z lekcji z powodu udziału w rekolekcjach?
żaden uczeń
5) Ilu uczniów jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2025/2026?
2024/2025 – 268 osób
6) Ilu uczniów uczy się w szkole w roku 2025/2026?
2024/2025 – 308 uczniów
7) Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2025/2026 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?
40 uczniów, co stanowi 13% ogółu
8) Dla ilu oddziałów w szkole zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z ich pierwotnym planem zajęć a dla ilu zostały zorganizowane jedynie zajęcia opiekuńcze lub inne zajęcia edukacyjne np. w klasach łączonych, wg planów zajęć innych klas? Jakie zajęcia przewidziano dla każdego oddziału?
wszystkie zajęcia dla klas 1-6 odbywały się zgodnie z planem, z wyłączeniem jednej godziny lekcyjnej dziennie, przeznaczonej na rekolekcje/zajęcia opiekuńcze
9) Czy w planach zajęć oraz w dzienniku elektronicznym, uczniowie, którzy nie zostali zwolnieni na rekolekcje i nieuczęszczający na religię mieli odnotowane zmiany? Jaka informacja została umieszczona w dzienniku w ich planach zajęć?
nie, została odnotowana obecność w szkole
10) Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora? Czy zasady dotyczące organizacji rekolekcji były przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą? Jakie były te ustalenia (prosimy o informacje o formie i treści)?
szczegółowe zasady organizacji rekolekcji były przedmiotem ustaleń pomiędzy szkołą a organizującymi rekolekcje, w postaci ustnych ustaleń, potwierdzonych mailowo. miesiąc wcześniej. Tak, były to odrębne ustalenia. Ustalenia dotyczyły bezpiecznego miejsca rekolekcji, terminu rekolekcji, czasu trwania, organizacji opieki.
11) Czy to organizator (strona kościelna) zaproponował, że rekolekcje odbędą się na terenie szkoły, w godzinach zajęć szkolnych? Czy dyrektor proponował, w ramach uzgodnień, aby rekolekcje zostały zorganizowane w godzinach popołudniowych lub w weekend?
struktura organizacyjna szkoły i lokalne uwarunkowania: oddalenie szkoły od kościoła, względy komunikacyjne, niebezpieczna droga do kościoła, organizacja czasu rekolekcji oraz zasoby szkoły i parafii spowodowały obopólne ustalenia dotyczące organizacji rekolekcji. Dyrektor nie proponował takich terminów.
12) Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z ich planem zajęć?
dyrektor szkoły wystąpił do nauczycieli innych ni katecheci z prośbą o zapewnienie uczniom opieki podczas godzinnych rekolekcji, respektując ich prawo do wolności sumienia i wyznania. Jeden nauczyciel skorzystał z prawa do zachowania tej wolności i zgłosił swoją gotowość do opieki podczas zajęć opiekuńczych.
13) Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?
wszyscy, którzy mieli lekcje w tym czasie, oprócz jednego, patrz punkt wyżej.
14) Ilu katechetów opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?
jeden lub dwóch w zależności od dnia
15) Ilu nauczycieli opiekowało się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach (proszę o podanie wyniku w podziale na oddziały)?
dwóch, po 20 osób każdy, grupa klas 1-3 i grupa klas 4-6
Z poważaniem
Marta Bielecka
Dyrektor Szkoła Podstawowa w Umiastowie
Umiastowska 74
W dniu 14 kwietnia 2025 r. fundacja skierowała skargę do Mazowieckiego Kuratora Oświaty Pani Wioletty Krzyżanowskiej.
Lublin, 14 kwietnia 2025 r.
Szanowna Pani
Wioletta Krzyżanowska
Mazowiecki Kurator Oświaty
Kuratorium Oświaty w Warszawie
Al. Jerozolimskie 32
00-024 Warszawa
email: kuratorium@kuratorium.waw.pl
WNIOSEK
O PRZEPROWADZENIE DZIAŁAŃ NADZORCZYCH
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w odpowiedzi na prośby zaniepokojonych rodziców, na podstawie art. 55 ust. 2 pkt 5 Prawa oświatowego z dnia 14 grudnia 2016 r, zgodnie z którym nadzorowi podlega w szczególności przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach, a także na rzecz uwzględnienia i poszanowania praw mniejszości, rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na lekcje religii rzymskokatolickiej oraz w imię przestrzegania fundamentalnej zasady państwa demokratycznego tj. ochrony praw mniejszości i równości obywateli wobec prawa, zwracam się do Pani z wnioskiem o podjęcie działań nadzorczych wobec dyrekcji Szkoły Podstawowej w Umiastowie, ul. Umiastowska 74, Umiastów, 05-850 Ożarów Mazowiecki.
W dniu 4 kwietnia 2025 r. fundacja zwróciła się do dyrekcji szkoły z wątpliwościami, które zgłaszali rodzice uczniów nieuczęszczających na religię w związku ze sposobem organizacji rekolekcji w szkole.
Rekolekcje zostały zorganizowane w dniach 31.03.2025-02.04.2025 na terenie szkoły i w miejsce planowych zajęć dydaktycznych, które zostały odwołane. 2 kwietnia 2025 r. odbyła się msza w sali gimnastycznej. Uczniowie niebiorący udziału w rekolekcjach zostali objęci opieką świetlicową.
Poniżej załączamy treść komunikatu Pani wicedyrektor skierowanego do wszystkich rodziców uczniów uczęszczających do szkoły:
Dzień dobry
W dniach 31 marca, 1 i 2 kwietnia w szkole odbędą się rekolekcje wielkopostne. Rekolekcje będą się odbywały na terenie szkoły.
Harmonogram:
31 marca i 1 kwietnia:
8.00 – kl. 1-3 (hala gimnastyczna)
9.00 – kl. 4-6 (hala gimnastyczna)
2 kwietnia:
9.00 – Msza Św. kl. 1-6 (hala gimnastyczna)
Uczniowie, którzy nie uczęszczają na religię będą mieli zapewnioną opiekę podczas rekolekcji w świetlicy.
Magdalena Szkup
W związku z powyższym wszyscy uczniowie zapisani na lekcje religii katolickiej zostali zabrani przez nauczycieli do sali gimnastycznej w celu odbycia praktyk religijnych. Szkoła przed wydarzeniem nie spełniła obowiązku zebrania od rodziców zwolnień dzieci z zajęć szkolnych w celu umożliwienia uczestnictwa w rekolekcjach. Dzieci zostały wyprowadzone przez nauczycieli do sali gimnastycznej na podstawie decyzji dyrektora, a nie indywidualnych zgód rodziców.
Dyrektor szkoły w odpowiedzi na pismo fundacji z dnia 8 kwietnia 2025 r. informuje, że żaden uczeń nie został zwolniony na rekolekcje przez rodziców.
Konstytucja RP wskazuje, że rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania (art. 48 ust. 1) Prawo oświatowe stanowi, że rodzice samodzielnie występują do szkoły z ewentualnym życzeniem uczestnictwa ich dzieci w lekcjach religii danego wyznania oraz w uroczystościach religijnych lub też biorą w nich dobrowolny udział na zaproszenie katechetów. § 10 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wskazuje, że uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do rekolekcji organizowanych w innym terminie.
W związku z powyższym szkoła jest zobowiązana zebrać od rodziców dzieci zapisanych na religię informację w sprawie korzystania przez nich z prawa do zwolnienia z zajęć szkolnych dziecka w celu odbycia praktyk religijnych jakimi są rekolekcje i dokonać stosownej adnotacji w dzienniku (uczeń zwolniony).
Działanie szkoły, która wyprowadza wszystkich uczniów zapisanych na religię do kościoła, przyjmuje formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost jest naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).
Dla uczniów, którzy nie zostali zwolnieni ze szkoły przez rodziców szkoła ma zapewnić zajęcia szkolne. Z obowiązujących aktów prawnych wynika wprost, że w czasie rekolekcji w szkołach publicznych zajęcia odbywają się zgodnie z planem i obecność uczniów jest odnotowywana w dzienniku lekcyjnym.
Powyższe stanowisko prezentował również Minister Edukacji Narodowej w piśmie do fundacji z dnia 27 czerwca 2017 r. wskazując, że uczniowie nieuczestniczący w rekolekcjach są zobowiązani do udziału w zajęciach szkolnych odbywających się w godzinach ustalonego stałego planu zajęć i mają odnotowywany fakt obecności na tych zajęciach. Nieuprawnione jest więc informowanie rodziców, że w czasie rekolekcji nie ma zajęć – z wyjątkiem sytuacji, gdy wszyscy uczniowie szkoły uczęszczają na religię.
Oferowanie uczniom nieuczęszczającym na religię zajęć świetlicowych czy bibliotecznych nie jest równoznaczne z zapewnieniem zajęć edukacyjnych, a przede wszystkim sprzyja poczuciu wykluczenia ze względu na światopogląd.
W bieżącym roku szkolnym w Szkole Podstawowej w Umiastowie 13% uczniów (40 osób) nie zostało zapisanych przez rodziców na lekcje religii katolickiej i dla tych uczniów szkoła odwołała zajęcia dydaktyczne.
Dyrekcja szkoły poinformowała także fundację, iż nie proponowała proboszczowi organizacji rekolekcji poza czasem obowiązkowych zajęć szkolnych.
Nadmieniam, że wyjścia na wydarzenia religijne związane z uczęszczaniem na zajęcia z religii określonego wyznania, powinny być organizowane przez katechetów. Do fundacji wpływa wiele skarg od nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy charakter „prośby” dyrektorów szkół o opiekę nad uczniami podczas mszy lub w czasie odprowadzania do/z kościoła. Zwracamy uwagę, że tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (art. 53 ust. 7). Nauczyciel „poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza, iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.
Szkoła realizuje zadania publiczne, ponadto dyrektor szkoły bezsprzecznie uznawany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do organizacji i realizacji tych zadań (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, „Ustawa o dostępie do informacji publicznej – Komentarz”, Wrocław 2002). Wobec uznania dyrektora szkoły za organ władzy publicznej, a także mając na uwadze podległość służbową nauczycieli względem dyrektora, zarzut naruszenia art. 53 ust. 7 Konstytucji jest zasadny.
Ponadto zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1,2,3 i 6 ustawy Prawo oświatowe dyrektor odpowiada za organizację i standard opieki w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Formalnie organizatorem rekolekcji nie jest ani szkoła ani katecheta lecz proboszcz parafii kościoła katolickiego, która ma osobowość prawną i zatem może przyjąć odpowiedzialność cywilną za przebieg rekolekcji i bezpieczeństwo uczniów przebywających pod opieką proboszcza i osób, którymi się posługuje tj. księży, zakonnic i katechetów lub katechetek. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 pkt 5 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, jednostką Kościoła Katolickiego mającą osobowość prawną jest parafia, a jej organem – proboszcz. Powyższy przepis pozostaje w związku z kanonem 532, według którego proboszcz występuje w imieniu parafii w załatwianiu wszystkich czynnościach prawnych; (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03). Odpowiednie regulacje dotyczą również parafii pozostałych kościołów, których działalność jest regulowana ustawowo przez Rzeczpospolitą Polską.
Pani dyrektor Marta Bielecka w swojej odpowiedzi poinformowała fundację, że dyrektor szkoły wystąpił do nauczycieli innych niż katecheci z prośbą o zapewnienie uczniom opieki podczas godzinnych rekolekcji W opinii dyrektor zrobiła to respektując ich prawo do wolności sumienia i wyznania. Jeden nauczyciel zgłosił jawny sprzeciw i zadeklarował gotowość do opieki podczas zajęć opiekuńczych. Zdaniem fundacji wymaganie przez pracodawcę – szkołę publiczną zgłoszenia jawnego sprzeciwu w tej kwestii jest złamaniem konstytucyjnego prawa do nieujawniania światopoglądu przez władzą publiczną.
Ponadto dyrektor podkreśla, że niemal wszyscy nauczyciele, którzy mieli w czasie rekolekcji lekcje, sprawowali opiekę nad uczniami podczas praktyk religijnych, jedynie dwóch nauczycieli opiekowało się uczniami niebiorącymi udziału w uroczystościach religijnych.
Wciąż napływają do fundacji skargi od nauczycieli, z których wynika, że dyrektorzy szkół wydawali im polecenia lub przekazywali dorozumiane oczekiwanie sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych przez proboszcza, co prowadziło do poddawania nauczycieli wbrew ich woli czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej. Takie zachowania dyrektorów szkół stanowią naruszenie dóbr osobistych nauczycieli; (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt II CSK 1/13). Niezależne od tego wskazujemy, że powyższe przypadki powinny być kwalifikowane jako naruszenie art. 11 zn 1 Kodeksu pracy tj. obowiązku szanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika, a także w przypadkach skrajnych przybierają postać mobbingu w rozumieniu art. 94 zn 4 Kodeksu pracy.
Lubelski Kurator Oświaty w grudniu 2024 r. opublikował i rozesłał do wszystkich dyrektorów szkół odpowiednie wytyczne w tej sprawie (wytyczne dostępne są pod adresem: https://kuratorium.lublin.pl/?akc=akt&op=szcz&id=13824.) Kurator wskazuje m.in., iż: na podstawie § 10 ust. 1 Rozporządzenia uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W tym miejscu wskazać należy, że w aktualnym stanie prawnym jednostka oświatowa nie jest organizatorem rekolekcji wielkopostnych. Jednak w czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Szczegółowe zasady dotyczące organizacji rekolekcji, jak również termin rekolekcji, są przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą. W tym zakresie wykluczone są wszelkiego rodzaju działania o charakterze przymuszającym i dyskryminującym wobec uczniów, jak też nauczycieli.
Chcę też zauważyć, że forma odpowiedzi na nasze pismo przyjęta przez dyrektor Bielecką jest, delikatnie rzecz biorąc, nietypowa i wydaje się znacząca. Dyrektor Bielecka odpowiedziała jedynie na pytania w trybie dostępu do informacji publicznej, nie odnosząc się ani słowem do treści naszego pisma. Trudno to zinterpretować inaczej niż jako wyraz lekceważenia dla norm prawnych, wolności sumienia, praw człowieka, a przede wszystkim osób, w których imieniu zwróciliśmy się do pani dyrektor.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej formułuje zakaz dyskryminacji i wskazuje na równość wszystkich obywateli. Religia rzymskokatolicka może być przedmiotem nauczania, jednak zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Ponadto podstawowym i priorytetowym zadaniem szkoły jest zapewnienie uczniom dostępu do edukacji, zgodnie z zatwierdzonymi programami nauczania, w odpowiedniej liczbie godzin. Powyższe stanowi jednocześnie realizację zadań publicznych. W tygodniowym planie zajęć szkoła wyznacza ściśle określone godziny zajęć poszczególnych przedmiotów, a zastąpienie lekcji wydarzeniami religijnymi stanowi odejście od ww. zasad i powoduje powstawanie zaległości w realizowanym materiale.
W związku z powyższym wnoszę jak na wstępie.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
Załączniki:
– pismo fundacji do dyrekcji szkoły z dnia 4 kwietnia 2025 r.
– odpowiedź dyrekcji szkoły z dnia 8 kwietnia 2025 r.