Lublin, 14 października 2020 r.
Prezydent Miasta Krakowa
Prof. dr hab. Jacek Majchrowski
Pl. Wszystkich
Świętych 3-4
31-004 Kraków
sprawa: dopuszczanie osób nieuprawionych do pełnienia funkcji wychowawczych i opiekuńczych w szkołach prowadzonych przez władze samorządowe
Szanowny Panie Prezydencie,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej już od 2013 r. kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, w związku ze skargami zgłaszanymi przez rodziców i uczniów, chcielibyśmy zwrócić uwagę Pana Prezydenta na sprawę dopuszczania osób nieuprawionych do pełnienia funkcji wychowawczych i opiekuńczych w szkołach prowadzonych przez Miasto Kraków.
I.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 poz. 910):
1. Publiczne przedszkola i szkoły podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, publiczne szkoły ponadpodstawowe na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie.
2. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z władzami Kościoła Katolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych określa, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadań, o których mowa w ust. 1.
Działając na ww. podstawie prawnej, wydając w dniu 14 kwietnia 1992 roku Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania religii w szkołach publicznych, organ władzy wykonawczej słusznie podkreślił w jego par. 7 ust. 1, niejako z ostrożności, bo wynika to przecież z istoty rzeczy, że nauczyciel religii tj. zakonnica, ksiądz, zakonnik, katecheta nie może być wychowawcą klasy bowiem na mocy upoważnienia ustawowego organ wydający Rozporządzenie był i jest nadal uprawniony tylko i wyłącznie do określenia w Rozporządzeniu warunków i sposobu wykonywania przez szkoły zadań związanych z organizacją nauki religii na życzenie rodziców.
Z istotny rzeczy zatem osoba skierowana do szkoły przez właściwego biskupa diecezjalnego do pełnienia funkcji nauczyciela religii, nie może prowadzić z uczniami szkoły publicznej jakichkolwiek innych zajęć poza tymi, do których została upoważniona i które stanowią przedmiot jej tzw. „misji kanoniczej” adresowanej do osób, które na podstawie pisemnego oświadczenia zadeklarują, że ich dziecko ma uczestniczyć we wskazanych zajęciach z określonej religii.
W szczególności taka osoba nie może być opiekunem samorządu uczniowskiego, opiekunem na świetlicy uczniów niezapisanych na lekcje religii, nie może opiekować się uczniami niezapisanymi na lekcje religii w trakcie wycieczek szkolnych lub też zastępować innych nauczycieli w taki sposób by dochodziło do przejęcia opieki nad uczniami nie zapisanymi na lekcje religii.
Wykonywanie tzw. „zastępstw” przez ww. osoby, niezależnie od braku podstawy prawnej, może w przypadku nieszczęśliwych zdarzeń losowych w czasie takich zajęć, skutkować modyfikacją odpowiedzialności cywilnej za szkody na osobie i mieniu, a w konsekwencji może rodzić wątpliwości co do zakresu obowiązywania ochrony ubezpieczeniowej wynikającej z zawieranych przez przedszkola umów ubezpieczeniowych (NNW). W konsekwencji może prowadzić do utraty ochrony ubezpieczeniowej i zgłaszanie roszczeń poszkodowanych bezpośrednio wobec organu założycielskiego jakim jest gmina, na zasadzie art. 10 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U.2020.910 t.j. z dnia 2020.05.22).
W ww. zakresie należy szczególnie podkreślić, że zgodnie z art. 7 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (Dz.U.1997.78.483 z dnia 1997.07.16 ze zm.) Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Z kolei art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej stanowi, że Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Ugruntowane orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego jasno określa granice w jakich może się poruszać organ władzy wykonawczej wydający rozporządzenie, wskazując m.in. w wyroku o sygn. akt. U 5/12 OTK-A 2013/6/88, że Trybunał Konstytucyjny przypomina: brak stanowiska ustawodawcy w danej sprawie, przejawiający się choćby w nieprecyzyjności upoważnienia lub pominięciu treści istotnych do prawidłowego wykonania ustawy, musi być interpretowany ściśle – jako nieudzielenie kompetencji normodawczej w oznaczonym zakresie. Odstępstwa od upoważnienia nie mogą być usprawiedliwione względami praktycznymi ani też potrzebami związanymi z rozstrzyganiem konkretnych problemów (zob. wyrok TK z 31 maja 2010 r., sygn. U 4/09, cz. III, pkt 4.1 uzasadnienia). Stwierdzenie to pozostaje zgodne z wcześniej wyrażanym poglądem Trybunału, zgodnie z którym interpretacja przepisów przyznających kompetencje normodawcze nie może dokonywać się przy pomocy wykładni rozszerzającej i celowościowej (zob. wyrok z 27 listopada 2012 r., sygn. U 4/12, OTK ZU nr 10/A/2012, poz. 124, cz. III, pkt 2.2 uzasadnienia).
II.
Jedynie dla porządku wskazuję, że dopuszczenie do pełnienia funkcji wychowawczych lub do pełnienia tzw. zastępstwa na innych lekcjach (takich jak np. lekcja matematyki, fizyki lub chemii) zakonnicy, księdza, zakonnika, katechety lub innej osoby upoważnionej przez określony kościół lub związek religijny i skierowanej do danego przedszkola lub szkoły stanowiłoby rażące naruszenie art. 48. Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, który stanowi, że Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
Podkreślam także, że uprawnienia konstytucyjne tej części rodziców dzieci, którzy nie życzą sobie by „za proces wychowania” ich dzieci „bezpośrednio odpowiedzialna” była osoba, która nie jest zależna od dyrektora szkoły publicznej a jest zależna od władz zwierzchnich kościołów i związków wyznaniowych są również gwarantowane na podstawie Karty praw podstawowychUniiEuropejskiej (Dz.U.UE.C.2007.303.1 z dnia 2007.12.14.). Zgodnie bowiem z jej artykułem 14 ust. 3 prawa rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi są szanowane.Z kolei Europejski Trybunał Praw Człowiek w wyroku z dnia 15 czerwca 2010 roku a w sprawie 7710/02 Grzelak v. Polska – stwierdził Należy wskazać, iż zasadniczo decyzja o wprowadzeniu nauczania religii w szkołach publicznych oraz zastosowanie konkretnego systemu nauczania pozostaje w granicach krajowego marginesu uznania pozostawionego Państwom na podstawie art. 2 Protokołu nr 1. Jedynym ograniczeniem, którego nie można przekroczyć w tej mierze, jest zakaz indoktrynacji.
Zatem niezależnie od braku podstawy prawnej do dopuszczenia wykonywania czynności wychowawczych przez zakonnicę, księdza, zakonnika, katechetę lub katechetkę czy inną osobę upoważnioną przez określony kościół lub związek religijny i skierowaną do danego przedszkola lub szkoły, wobec dzieci nie zapisanych na daną religię stanowiłyby jawne i rażące pogwałcenie swobód obywatelskich chronionych przez krajowe ustawodawstwo jak też chronionych na mocy umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczypospolita Polska.
Mając powyższe na uwadze wnosimy o przeprowadzenie kontroli, na zasadzie art. 57 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U.2020.910 t.j. z dnia 2020.05.22) w co do zakresu czynności wykonywanych faktycznie m.in. jako nauczyciel opiekun samorządu uczniowskiego, lecz bez podstawy prawnej, przez osoby delegowane przez kościoły lub związki religijne do nauczania religii dla zainteresowanych w XLIV Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie im. ks. Stanisława Konarskiego w Krakowie.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 29.10.2020 r. wpłynęła odpowiedź, w której zostaliśmy poinformowani, że pismo zostaje przekazane do Kuratorium Oświaty w Krakowie.
W dniu 24.11.2020 r. wpłynęła odpowiedź od Małopolskiego Kuratora Oświaty, którą zamieszczamy poniżej:
