Lublin, 22 września 2023 r.
Dyrekcja Szkoły Podstawowej
im. bł. ks. Władysława Bukowińskiego
w Lubiczu Dolnym
87-162 Lubicz Dolny
ul. Szkolna 7
e-mail: sekretariat@splubiczdolny.szkolnastrona.pl
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach kampanii społecznej pn. Równość w Szkole, prowadzonej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego pragnę zwrócić Państwa uwagę na zapisy zawarte w statucie Szkoły (link do dokumentu: http://splubiczdolny.szkolnastrona.pl/download/Statut%202%20wrzesnia%202022r.pdf).
Wnoszę o zawnioskowanie do Rady Pedagogicznej Szkoły o ich zmianę, poprzez uchylenie postanowień par. 4 pkt. 1 ust. 9 a Statutu, zgodnie z którym Szkoła „dba o rozwój moralny i duchowy dziecka przyjmując personalistyczną koncepcję osoby, kształtuje i rozwija postawy uczniów w oparciu o chrześcijański system wartości z zapewnieniem wolności sumienia i przekonań religijnych każdego ucznia m.in.:
a) wskazuje uczniom godne naśladowania autorytety a centrum oddziaływań wychowawczych stanowi osoba błogosławionego księdza Władysława Bukowińskiego.”
Wnoszę o uchylenie powyższych postanowień ze względu na ich sprzeczność z zasadą swobody wyznawania światopoglądu, zapisanego w art. 14 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (ratyfikowanej ustawą z dnia 27 września 1990 r. o ratyfikacji Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.), a także 52 ust. 3 Konstytucji RP.
UZASADNIENIE
Zgodnie z Ustawą z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 900) o systemie oświaty oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki.
Opieranie rozwoju moralnego uczniów szkoły na chrześcijańskich zasadach etycznych wyklucza ze szkolnej społeczności uczniów, którzy korzystają z innych zasad etycznych niż chrześcijańskie lub też uczniom tym narzuca zasady niezgodne z przyjętymi przez ich rodziców, co narusza m. in. konstytucyjny zapis o prawie rodziców do wychowania swych dzieci zgodnie ze swymi przekonaniami (art. 53 ust. 3 Konstytucji RP).
Ponadto wprowadzenie do statutu zapisów o rozwijaniu postaw i wartości zgodnych z nauką głoszoną przez błogosławionego księdza Władysława Bukowińskiego stanowi dyskryminację uczniów niezwiązanych z kultem księdza wyznania rzymskokatolickiego i wyznających inne wartości moralne. Wprowadzenie w/w zapisów do Statutu powoduje bowiem segregację uczniów na tych, którzy wyznają wartości Kościoła rzymskokatolickiego i na tych, którzy takich wartości nie wyznają. Stanowi to naruszenie zasady niedyskryminacji z art. 52 ust. 3 Konstytucji.
Zadać ponadto należy pytanie, w jaki sposób Szkoła ma zamiar w stosunku do jednych z uczniów rozwijać postawy i wartości zgodne z nauczaniem księdza Władysława Bukowińskiego, a w stosunku do tych, którzy takich postaw nie podzielają – takich wartości i postaw nie rozwijać. Wiązałoby się to niezaprzeczalnie z prowadzeniem dwóch, równoległych programów wychowawczych, w ramach których dla jednych uczniów wprowadzono by wartości wyznawane księdza Władysława Bukowińskiego, a w dla drugich formułowano by program bez tych wartości. Przeczy to zasadzie równouprawnienia wszystkich uczniów ze względu na światopogląd.
Powyższe postanowienia są również niezgodne z art. 14 ust. 1 KONWENCJI O PRAWACH DZIECKA przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r., zgodnie z którym: Państwa-Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania. Niewątpliwie postanowienia wskazujące, że centrum oddziaływań wychowawczych stanowi osoba księdza Władysława Bukowińskiego, jest złamaniem powyższej zasady. Konwencja jest elementem porządku prawnego RP, a postanowienia statutu szkoły publicznej (finansowanej ze środków publicznych) są z nią sprzeczne i postanowienia takie powinny być wyeliminowane z obrotu prawnego.
Podstawą funkcjonowania szkoły publicznej jest – zgodnie z art. 44 ust. 2 ustawy z dnia z dnia 14 grudnia 2016 r. – statut, stanowiący dokument o określonej treści normatywnej (art. 98 tej samej ustawy). Zgodnie natomiast z art. 72 Prawa oświatowego, Rada pedagogiczna przygotowuje projekt statutu szkoły lub placówki albo jego zmian i przedstawia do uchwalenia radzie szkoły lub placówki. Niewątpliwie natomiast statut nie może być sprzeczny z prawem. Zgodnie bowiem z art. 114 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe: Kurator oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych – dyrektor specjalistycznej jednostki nadzoru, o której mowa w art. 53 ust. 1, może uchylić statut publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub placówki albo niektóre jego postanowienia, jeżeli są sprzeczne z prawem. Organowi, który nadał lub uchwalił statut, od decyzji kuratora oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych – dyrektora specjalistycznej jednostki nadzoru, o której mowa w art. 53 ust. 1, przysługuje odwołanie odpowiednio do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania albo ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Sprzeczność z prawem należy natomiast oceniać jako naruszanie przez regulację statutową jakichkolwiek przepisów prawa, a więc nie tylko sprzeczność z Prawem oświatowym, lecz także z przepisami wydanymi na podstawie rozporządzeń oraz z innymi ustawami i rozporządzeniami należącymi do odrębnych działów i gałęzi prawa (np. sprzeczne z prawem, tzn. z Kodeksem cywilnym i z komentowaną ustawą, byłoby postanowienie statutu mówiące, że szkoła ma osobowość prawną) (Pilich, Mateusz. Art. 114. W: Komentarz do ustawy – Prawo oświatowe, [w:] Prawo oświatowe oraz przepisy wprowadzające. Komentarz. Wolters Kluwer Polska, 2018).
Konkludując, statut szkoły publicznej nie może zawierać unormowań sprzecznych z powszechnie obowiązującym prawem. Prawem takim są również regulacje konwencyjne i konstytucyjne dotyczące prawnie dopuszczalnego uzewnętrznienia religii w publicznej szkole. Regulacjami zatem, które winny być w statucie przestrzegane są w szczególności art. 14 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (ratyfikowanej ustawą z dnia 27 września 1990 r. o ratyfikacji Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.), a także 53 ust. 3 oraz art. 25 ust. 1 i 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Ustanowienie centrum oddziaływań wychowawczych osoby księdza Władysława Bukowińskiego i Jego nauczania, wobec ucznia niewyznającego religii rzymskokatolickiej i zobowiązanie go do przestrzegania zasad przedstawiciela Kościoła Katolickiego, spełnia cel formacyjny wbrew jego woli (uformowanie w konkretnym kierunku moralnym) i stanowi próbę obejścia przepisów o dobrowolności nauczania konkretnego światopoglądu moralnego. Zapisane konstytucyjnie założenie wolności doboru wpływu określonych idei na rozwój dziecka doznaje w tym wypadku nieuzasadnionego ograniczenia. Skoro ustawodawca pozostawia rodzicom albo dziecku sferę decyzyjną w zakresie moralności, to nie jest możliwe jej ograniczanie. W niniejszej sprawie zatem dochodzi do naruszenia postanowień konstytucji, a to z tego względu, że jawne propagowanie osoby/światopoglądu księdza Władysława Bukowińskiego i zapis statutowy jest niezgodny z zasadą równouprawnienia związków wyznaniowych oraz niezgodny z zasadą wyboru światopoglądu moralnego dziecka przez rodzica. Nie ma wątpliwości, że faktyczne wyznawanie przez danych uczniów (których na pewno jest większość) wiary rzymskokatolickiej spowoduje obcowanie uczniów niewierzących z niechcianymi treściami religijnymi, a szkoła publiczna nie może w żaden sposób indoktrynować albo wpajać treści głoszonych przez autorytety kościelne.
Nauka księdza Władysława Bukowińskiego jest naznaczona religią rzymskokatolicką. W sposób zatem prosty dochodzi do eksponowania księdza Władysława Bukowińskiego jako postaci religijnej. Nie można oddzielić poglądów przedstawiciela związku wyznaniowego od poglądów o ściśle religijnym charakterze, nie da się bowiem wyznaczyć takiej granicy. Istnienie jakichkolwiek poglądów przedstawiciela Kościoła Katolickiego, które są sprzeczne z nauką Kościoła Katolickiego jest ponadto sprzeczne z doktryna kościelną i nigdy nie mogłoby mieć miejsca. Nauka księdza Władysława Bukowińskiego nie była nauką o świeckim charakterze, a o charakterze religijnym.
Proszę o udzielenie odpowiedzi na pismo fundacji z zachowaniem formy pisemnej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 5 października 2023 r. wpłynęło pismo od Pani Wioletty Pawłowskiej, dyrektor szkoły, która informuje fundację, iż rozpatrzy nasz wniosek w terminie do 22.10.2023 r.
W dniu 23 października 2023 r. wpłynęło pismo podpisane przez Panią Wiolettę Pawłowską, dyrektor szkoły. Dyrektor informuje, iż Rada Pedagogiczna stwierdza, że nie naruszane są uniwersalne zasady etyki, o których mowa w preambule ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe.
W dniu 27 października fundacja skierowała wniosek do Kujawsko-Pomorskiego Kuratora Oświaty o przeprowadzenie kontroli zgodności z prawem kontrowersyjnych zapisów Statutu.
Lublin, 27 października 2023 r.
Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty
Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy
ul. Konarskiego 1-3
85-066 Bydgoszcz
e-mail: kurator@bydgoszcz.uw.gov.pl
Do wiadomości:
Dyrekcja Szkoły Podstawowej
im. bł. ks. Władysława Bukowińskiego
w Lubiczu Dolnym
ul. Szkolna 7
87-162 Lubicz Dolny
e-mail: sekretariat@splubiczdolny.szkolnastrona.pl
WNIOSEK
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach kampanii społecznej pn. Równość w Szkole, prowadzonej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, na podstawie art. 241 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.256), działając w interesie publicznym, składam wniosek o:
1.
przeprowadzenie w ramach
sprawowanego na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.
– Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910) nadzoru
pedagogicznego kontroli zgodności z prawem wskazanych w uzasadnieniu
postanowień Statutu Szkoły
Podstawowej
im. bł. ks. Władysława Bukowińskiego
z siedzibą przy ul. Szkolnej 7 w Lubiczu Dolnym (dalej: „Statut”),
2. uchylenie na podstawie art. 114 ustawy – Prawo oświatowe niezgodnych z powszechnie obowiązującym prawem postanowień Statutu.
UZASADNIENIE
Kwestionowane postanowienie
Statutu: par. 4 ust. 1 pkt 9, zgodnie z którym Szkoła:
„dba o rozwój moralny i duchowy dziecka
przyjmując personalistyczną koncepcję osoby, kształtuje i rozwija postawy
uczniów w oparciu o chrześcijański system wartości z zapewnieniem
wolności sumienia i przekonań religijnych każdego ucznia m.in.:
a) wskazuje uczniom godne naśladowania autorytety a centrum oddziaływań
wychowawczych stanowi osoba błogosławionego księdza Władysława
Bukowińskiego.”
Kwestionowane postanowienie Statutu stoi w sprzeczności z zasadą swobody wyznawania światopoglądu, zapisaną w art. 14 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (ratyfikowanej ustawą z dnia 27 września 1990 r. o ratyfikacji Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.), z art. 53 ust. 3 Konstytucji RP oraz z preambułą Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 900): Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki.
Opieranie rozwoju moralnego uczniów szkoły na chrześcijańskich zasadach etycznych wyklucza ze szkolnej społeczności uczniów, którzy korzystają z innych zasad etycznych niż chrześcijańskie lub też uczniom tym narzuca zasady niezgodne z przyjętymi przez ich rodziców, co narusza m. in. konstytucyjny zapis o prawie rodziców do wychowania swych dzieci zgodnie ze swymi przekonaniami (art. 53 ust. 3 Konstytucji RP).
Opieranie działań szkoły na etyce filozofii czy zasadach wybranej religii narusza także art. 9 ust. 2 pkt 1 Ustawy o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r.: Gwarancjami wolności sumienia i wyznania w stosunkach państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są: oddzielenie kościołów i innych związków wyznaniowych od państwa, a także narusza zasadę świeckości państwa, wyrażoną w art. 10 tejże ustawy: Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
Ponadto wprowadzenie do statutu zapisów o rozwijaniu postaw i wartości zgodnych z nauką głoszoną przez błogosławionego księdza Władysława Bukowińskiego stanowi dyskryminację uczniów niezwiązanych z kultem księdza wyznania rzymskokatolickiego i wyznających inne wartości moralne. Wprowadzenie w/w zapisów do Statutu powoduje bowiem segregację uczniów na tych, którzy wyznają wartości Kościoła rzymskokatolickiego i na tych, którzy takich wartości nie wyznają. Stanowi to naruszenie zasady niedyskryminacji z art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Zadać ponadto należy pytanie, w jaki sposób Szkoła ma zamiar w stosunku do jednych z uczniów rozwijać postawy i wartości zgodne z nauczaniem księdza Władysława Bukowińskiego, a w stosunku do tych, którzy takich postaw nie podzielają – takich wartości i postaw nie rozwijać. Wiązałoby się to niezaprzeczalnie z prowadzeniem dwóch, równoległych programów wychowawczych, w ramach których dla jednych uczniów wprowadzono by wartości wyznawane księdza Władysława Bukowińskiego, a dla drugich formułowano by program bez tych wartości. Przeczy to zasadzie równouprawnienia wszystkich uczniów ze względu na światopogląd.
Powyższe postanowienia są również niezgodne z art. 14 ust. 1 KONWENCJI O PRAWACH DZIECKA przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r., zgodnie z którym: Państwa-Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania. Niewątpliwie postanowienia wskazujące, że „centrum oddziaływań wychowawczych stanowi osoba księdza Władysława Bukowińskiego„, jest złamaniem powyższej zasady. Konwencja jest elementem porządku prawnego RP, a postanowienia statutu szkoły publicznej (finansowanej ze środków publicznych) są z nią sprzeczne i postanowienia takie powinny być wyeliminowane z obrotu prawnego.
Nadto nadmienić należy, że sformułowanie: „centrum oddziaływań wychowawczych stanowi osoba …” samo w sobie jest niejasne, niekonkretne, niejednoznaczne i budzi wątpliwości interpretacyjne, a taki sposób formułowania aktu prawnego przeczy Zasadom techniki prawodawczej.
Podstawą funkcjonowania szkoły publicznej jest – zgodnie z art. 98 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – statut, stanowiący dokument o określonej treści normatywnej. Niewątpliwie natomiast statut nie może być sprzeczny z prawem. Zgodnie bowiem z art. 114 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe: Kurator oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych – dyrektor specjalistycznej jednostki nadzoru, o której mowa w art. 53 ust. 1, może uchylić statut publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub placówki albo niektóre jego postanowienia, jeżeli są sprzeczne z prawem. Organowi, który nadał lub uchwalił statut, od decyzji kuratora oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych – dyrektora specjalistycznej jednostki nadzoru, o której mowa w art. 53 ust. 1, przysługuje odwołanie odpowiednio do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania albo ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Sprzeczność z prawem należy natomiast oceniać jako naruszanie przez regulację statutową jakichkolwiek przepisów prawa, a więc nie tylko sprzeczność z Prawem oświatowym, lecz także z przepisami wydanymi na podstawie rozporządzeń oraz z innymi ustawami i rozporządzeniami należącymi do odrębnych działów i gałęzi prawa (np. sprzeczne z prawem, tzn. z Kodeksem cywilnym i z komentowaną ustawą, byłoby postanowienie statutu mówiące, że szkoła ma osobowość prawną) (Pilich, Mateusz. Art. 114. W: Komentarz do ustawy – Prawo oświatowe, [w:] Prawo oświatowe oraz przepisy wprowadzające. Komentarz. Wolters Kluwer Polska, 2018).
Konkludując, statut szkoły publicznej nie może zawierać unormowań sprzecznych z powszechnie obowiązującym prawem. Prawem takim są również regulacje konwencyjne i konstytucyjne dotyczące prawnie dopuszczalnego uzewnętrznienia religii w publicznej szkole. Regulacjami zatem, które winny być w statucie przestrzegane są w szczególności art. 14 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (ratyfikowanej ustawą z dnia 27 września 1990 r. o ratyfikacji Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.): Państwa-Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania, a także art. 53 ust. 3 oraz art. 25 ust. 1 i 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Ustanowienie centrum oddziaływań wychowawczych osoby księdza Władysława Bukowińskiego i jego nauczania, wobec ucznia niewyznającego religii rzymskokatolickiej i zobowiązanie go do przestrzegania zasad przedstawiciela Kościoła Katolickiego stanowi próbę obejścia przepisów o wolności myśli, sumienia i wyznania.
Nauka księdza Władysława Bukowińskiego jest naznaczona religią rzymskokatolicką. W sposób zatem prosty dochodzi do eksponowania księdza Władysława Bukowińskiego jako postaci religijnej. Nie można oddzielić poglądów przedstawiciela związku wyznaniowego od poglądów o ściśle religijnym charakterze, nie da się bowiem wyznaczyć takiej granicy. Nauka księdza Władysława Bukowińskiego nie była nauką o świeckim charakterze, a o charakterze religijnym.
Wobec powyższego wniosek należy uznać za właściwie uzasadniony.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 27 listopada wpłynęła odpowiedź od Pani Marii Mazurkiewicz, Kujawsko-Pomorskiego Wicekurator Oświaty.
Kurator stwierdza, że „negowany zapis w Statucie odnoszący się do patrona szkoły: „wskazuje uczniom godne naśladowania autorytety a CENTRUM ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH STANOWI OSOBA BŁOGOSŁAWIONEGO KSIĘDZA WŁADYSŁAWA BUKOWIŃSKIEGO”, nie wyklucza innych postaci i jest wskazaniem patrona szkoły jako jednego z godnych naśladowania autorytetów dla dzieci. Należy obiektywnie stwierdzić. że w pracy wychowawczej każdej szkoły postać patrona odgrywa szczególną i uprzywilejowaną rolę. Postać bł. ks. Wł. Bukowińskiego jest akceptowana przez społeczność szkolną, a jego wybór odbył się przy akceptacji organów statutowych szkoły 1 grudnia 2016 r.”. Kurator dodaje, że „z wyjaśnień Dyrektora Szkoły wynika, że żaden z rodziców nigdy nie sformułował zastrzeżeń do zapisów Statutu, także do Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy w nie wpłynął żaden wniosek lub pismo ucznia/rodzica/opiekuna prawnego”.
Konkluzja fundacji:
Jeśli do szkoły nie wpływają żadne skargi ze strony uczniów czy rodziców, nie oznacza to, że żaden z nich nie czuje się przez szkołę pokrzywdzony, czego dowodem jest nasza korespondencja. Zgłoszenia otrzymujemy przecież od rodziców, uczniów i nauczycieli.
Oznacza to jedynie, że obawiają się oni upubliczniania swoich zastrzeżeń i dbając o swoje bezpieczeństwo, zgłaszają uwagi z zachowaniem anonimowości poprzez organizacje pozarządowe takie jak Fundacja Wolność od Religii. W oparciu o wieloletnie doświadczenie fundacji w obszarze zapobiegania dyskryminacji wiemy, iż osoby bezwyznaniowe obawiają się zgłaszać własne zastrzeżenia do szkół ze względu na częsty brak zrozumienia i kłopoty, które w następstwie mogą spotkać ich dzieci ze strony szkoły.
Można mieć również wątpliwości, czy jawny sprzeciw jednego rodzica lub niewielkiej grupy rodziców zostałby uszanowany przez kurator Marię Mazurkiewicz, dyrektor Wiolettę Pawłowską i Radę Rodziców.
Tak wygląda świecka Polska i świecka szkoła w praktyce. Wyrażamy głęboką nadzieję, że sytuacja zmieni się w 2024 r. wraz z wyborem nowego ministra edukacji i nowych kuratorów oświaty.