Lublin, 19 czerwca 2024 r.
Dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 34
w Zespole Szkolno-Przedszkolnym we Wrocławiu
ul. Gałczyńskiego 8
52-214 Wrocław
e-mail: sekretariat.zsp06@wroclawskaedukacja.pl
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, zwracam się z wnioskiem o zmianę sposobu odbierania oświadczeń w sprawie udziału uczniów w lekcjach religii i/lub etyki.
Pragnę zwrócić Państwa uwagę na fakt, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na lekcje religii lub/i etyki (NIE WYRAŻAM ZGODY NA UCZESTNICTWO), lub też przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub etyki. Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania, a także Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.
Na mocy
§ 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu
obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku §1 ust.
1 W publicznych przedszkolach
i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej
„przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców.
W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej
„szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:
1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;
2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.
1a. W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.
2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.
3.Uczestniczenie
lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie
może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.
Stanowisko Ministra Edukacji opublikowane na portalu ministerstwa w dniu 20 września 2016 r. brzmi: Oświadczenia w sprawie udziału ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki, istotne dla organizacji pracy szkoły, są dokumentami zawierającymi dane osobowe. Zatem informacje w nich zawarte mogą być przetwarzane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Religia (określonego wyznania) i etyka są zajęciami, w których uczeń uczestniczy na zasadzie dobrowolnego wyboru. Podstawą udziału ucznia w zajęciach z religii, z etyki lub w zajęciach z obu przedmiotów jest życzenie wyrażone w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia. Szkoła nie może domagać się od rodziców lub pełnoletniego ucznia oświadczenia o nieuczęszczaniu na lekcje religii lub etyki. Należy jednak poinformować szkołę, także w formie pisemnego oświadczenia o ewentualnym wycofaniu wcześniej złożonego oświadczenia deklarującego udział ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki.
Ponadto Rzecznik Praw
Obywatelskich w swojej korespondencji z ministerstwem z 2018 r. uznaje za wartą upowszechnienia dobrą
praktykę, jaką jest rozdawanie rodzicom
i uczniom formularzy, w których zaznaczaliby, czy życzą sobie zorganizowania
lekcji religii lub etyki. W formularzach powinna być informacja, że możliwe
jest uczęszczanie jednocześnie na lekcje różnych religii i etyki. Dyrektorzy
szkół i Kuratorzy Oświaty winni upowszechniać wiedzę, że uczniowie nie są
zmuszeni wybierać między tymi lekcjami.
Załączam Państwu prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:
Oświadczenie
na podstawie § 1 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka ……………………………………………………… w lekcjach …………………. *
……………………….
* Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka.
Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów
jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.
Ponadto wnoszę o zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w
szkole podczas dodatkowych zajęć religii, stosowanej wobec wszystkich uczniów,
również tych którzy nie zostali zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej,
a zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. Nakaz
pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na
które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest
bezpodstawny, a także stanowi naruszenie podstawowych praw człowieka. Uczniowie
pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów
obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie.
Ponadto praktyka wymuszania obecności w szkole przed lub po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia. Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii.
Przepis § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, nakłada na szkołę obowiązek zapewnienia w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole. Jednocześnie nie został nałożony na uczniów obowiązek uczestnictwa w tych zajęciach. Przepis art. 95 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywanie pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, zaś w § 2, że dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo. Zatem, wobec braku podstawy prawnej do nałożenia na szkołę obowiązku „pilnowania” uczniów w ich czasie wolnym, to do rodziców należy decyzja, czy dziecko uczestniczy w zajęciach opiekuńczo-wychowawczych. Szkoła obejmuje opiekę nad uczniami dopiero wtedy, gdy uczeń pojawi się w wyznaczonym miejscu i godzinie na zaplanowane zajęcia.
Zgodnie z wyrażoną w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą legalizmu, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, co jest jednoznacznie rozumiane jako nakaz ścisłej wykładni przepisów kompetencyjnych oraz stosowania zasady „co nie jest im dozwolone, jest zakazane”. (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2002 r., K 20/01).
Rodzic ucznia który nie został zapisany na lekcje religii umiejscowione na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, nie powinien widzieć tego przedmiotu w planie zajęć dziecka. Co za tym idzie dziecko nie ma obowiązku przebywania w szkole, a szkoła nie ma obowiązku „opiekowania się” nim, zaś rodzice nie muszą „przejmować opieki na skutek rezygnacji z udziału w religii” szczególnie jeśli religia organizowana jest na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Wnoszę również o niezwłoczne utworzenie „klas wirtualnych” dla tych uczennic i uczniów, którzy są zapisani na lekcje religii rzymskokatolickiej. Program obejmujący dziennik elektroniczny umożliwia utworzenie dla lekcji religii tzw. „klasy wirtualnej”, która pozwoli kierować informacje tylko do oznaczonego grona adresatów – tj. rodziców dzieci, które uczestniczą w tych zajęciach.
Nie ma żadnego uzasadnienia dla prowadzenia dziennika elektronicznego w taki sposób, by rodzice, którzy nie życzą sobie, aby ich dzieci uczestniczyły w lekcjach religii, otrzymywali powiadomienia lub informacje o takich zajęciach za pośrednictwem dziennika elektronicznego czy też, co gorsza, by w dzienniku elektronicznym odnotowywano nieobecność ucznia podczas lekcji religii w sytuacji, gdy dziecko nie było w ogóle zapisane na dodatkową katechezę.
Przetwarzanie danych osobowych przez katechetę w tym zakresie nie ma podstawy prawnej (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/W).
Wnioskuję również, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominali Państwo o dzieciach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych klas, w których nie wszyscy uczniowie zostali zapisani na religię.
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, na podstawie art. 2 ust. 1 Ustawy o dostępie do informacji publicznej, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie informacji:
1) Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału ich dzieci w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2021/2022, 2022/2023 i 2023/2024? Czy zajęcia zostały zorganizowane, dla jakiej grupy uczniów; jeśli nie czy dyrektor szkoły przekazał zebrane oświadczenia do organu zarządzającego?
2) W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)?
3) Prosimy o udostępnienie treści druku przedkładanego rodzicom uczniów w sprawie udziału ich dzieci w lekcjach etyki i/lub religii.
4) Czy zbieranie ww. oświadczeń jest ponawiane w każdym kolejnym roku szkolnym?
5) Czy wychowawcy klas utworzyli tzw. wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na zajęcia religii rzymskokatolickiej w dzienniku elektronicznym?
6) Czy dyrektor szkoły wymaga lub kiedykolwiek wymagał od rodziców uczniów niezapisanych na lekcje etyki składania oświadczeń w sprawie „zwolnienia dziecka z lekcji, w związku z niewyrażeniem woli uczestniczenia w lekcjach etyki, jeśli przypadają one na pierwszą lub ostatnią godzinę w planie zajęć szkolnych” czy dotyczy to wyłącznie rodziców uczniów, którzy nie deklarują udziału dziecka w zajęciach z religii katolickiej?
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 24 czerwca 2024 r. wpłynęła odpowiedź od Pani Bożeny Gajerskiej, Wicedyrektor SP34 we Wrocławiu. Wydaje się, że w odpowiedzi na pismo fundacji, dyrekcja szkoły zmieniła treść druku przekazywanego rodzicom uczniów uczęszczających do szkoły na zgodny z prawem. Nie jest to bezpośrednio opisane w odpowiedzi, jednak mimo wszystko szanujemy tę decyzję i dziękujemy za uwzględnienie naszych uwag.
