Na wokandę Sądu Okręgowego w Poznaniu trafiła niezwykle istotna sprawa, dotycząca prawnokarnych granic wolności wypowiedzi i wolności zgromadzeń a wolności od złośliwych zakłóceń swobody uczestniczenia i kontemplacji aktu religijnego dokonywanego publicznie, będącego składową wolności uzewnętrzniania religii.
Postępowanie karne dotyczy zdarzeń, które miały miejsce w dniu 25 października 2020 r. w Bazylice Archidiecezjalnej w Poznaniu.
W dniu 22 października 2020 r. doszło do wydania „wyroku” przez Trybunał Konstytucyjny (wadliwego zarówno formalnie, jak i merytorycznie), w którym uznano, iż art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży jest niezgodny z art. 38 w zw. z art. 30 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (K 1/20). W konsekwencji uznano za niezgodny z Konstytucją przepis dopuszczający możliwość dokonania aborcji płodu z powodu ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.
Arcybiskup Metropolita Poznański, Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski Stanisław Gądecki w dniu 22 października 2020 r. wydał oświadczenie, w którym wyraził zadowolenie wobec zapadłego „rozstrzygnięcia” (https://episkopat.pl/przewodniczacy-episkopatu-dziekuje-za-decyzje-trybunalu-konstytucyjnego/). Oświadczenie to było powszechnie przyjęte przez społeczeństwo jako stanowisko Kościoła Katolickiego wobec zapadłego „wyroku”.
W konsekwencji owego „wyroku” Trybunału Konstytucyjnego, w Polsce doszło do masowych protestów (w kilkuset miastach oraz zagranicą), będących podręcznikowym przykładem debaty publicznej, dotyczącej upadającej praworządności i praw reprodukcyjnych kobiet. Wedle dostępnych źródeł informacji, w dniu 28 października 2020 r. Policja odnotowała w całym kraju 410 protestów, w których uczestniczyło ponad 430 tys. osób (https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/prawie-pol-miliona-ludzi-na-protestach-psycholog-spoleczny-o-strajku-kobiet/ebbdenq).
Jedna z manifestacji miała miejsce w dniu 25 października 2020 r. w Bazylice Archidiecezjalnej w Poznaniu. W trakcie manifestacji, rozrzucone zostały ulotki ze znakiem czerwonej błyskawicy (symbol strajków), prezentowania transparentów, wznoszenia okrzyków „mamy dość”, „moje ciało, mój wybór”, „piekło kobiet” etc.
Wobec protestujących prokuratura skierowała akt oskarżenia, zarzucając im popełnienie występku złośliwego przeszkadzania w wykonywaniu aktu religijnego (przestępstwo z art. 195 § 1 k.k.).
13 marca 2023 r. Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu (SSR Joanna Knobel) wydał wyrok w sprawie 32 protestujących, uniewinniając wszystkich oskarżonych od zarzucanego im czynu, powołując się m.in.n na przysługującą każdemu z nas wolność wypowiedzi i wolność zgromadzeń, jak także brak „złośliwości” ich zachowania.
W konsekwencji zapadłego wyroku, na sędzię Joannę Knobel spadły głosy krytyki ze strony części mediów, jak także Przewodniczącej Krajowej Rady Sądownictwa Dagmary Pawełczyk-Woickiej, która wystosowała do Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu, SSO Krzysztofa Lewandowskiego pismo, w treści zwróciła się z „uprzejmą prośbą” o rozważenie możliwości skierowania Sędzi, która wydała ów wyrok, na szkolenie z zakresu prawa konstytucyjnego, obejmującego w szczególności ochronę kultu religijnego, statuowanej przepisem art. 53 ust. 2 Konstytucji RP.
Fakt skierowania przedmiotowego pisma do Prezesa Sądu Okręgowego w Poznaniu spotkał się ze stanowczym głosem sprzeciwu ze strony środowiska prawniczego, postrzegającego pismo te jako próbę ingerencja w orzekanie, oczywisty nacisk na panią sędzię i na sąd drugiej instancji (Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę). Powyższe skutkowało zaś wystosowaniem stanowiska (podpisanego przez 1759 osób ze środowiska sędziowskiego, prokuratorskiego i prawniczego), gdzie też wyrażono stanowczy sprzeciw wobec prób nacisku na Sąd Okręgowy w Poznaniu, jak także zaistniałą wobec Sędzi kampanię nienawiści, prowadzoną przez część mediów.
Powyżej wskazane okoliczności niebagatelnie wpłynęły na zasadność udziału FUNDACJI WOLNOŚĆ OD RELIGII w przedmiotowym postępowaniu, na etapie postępowania przed Sądem Okręgowym w Poznaniu – jako strony społecznej. Udział FUNDACJI został zgłoszony, opinia przyjaciela sądu (amicus curiae) została także przygotowana i przekazana do Sądu Odwoławczego. Jest to zarazem kolejna interwencja FUNDACJI w sprawach przestępstw, skierowanych przeciwko wolności sumienia i wyznania.
W ocenie FUNDACJI, jej udział w tymże postępowaniu leży w interesie wymiaru sprawiedliwości. Skierowane przez Prezeskę Krajowej Rady Sądownictwa pismo odczytywać bowiem należy jako próbę nacisku na Sąd Odwoławczy, rozpoznający wywiedzione w przedmiotowej sprawie środek zaskarżenia przez prokuraturę.
Udział FUNDACJI w przedmiotowym postępowaniu zapewni lepsze warunki do wydania trafnego rozstrzygnięcia w sprawie, tym bardziej w tychże unikalnych okolicznościach faktycznych – bezpośredniej próby nacisku na Sąd Odwoławczy, godzącej niezawisłość sędziów i niezależność sądów.
FUNDACJA, jako organizacja społeczna, stoi na stanowisku, iż ochrona praw człowieka w sposób bezsporny skorelowana jest z potrzebą wyznaczenia granic dopuszczalnego prawnie dyskursu publicznego i ustalenie granic pola penalizacji występku stypizowanego w treści art. 195 § 1 k.k. Równocześnie wskazuje, iż nadmierna lub nieuzasadniona reakcja prawnokarna w stanach faktycznych, w których zastosowanie może znaleźć inne, określone obowiązującymi przepisami prawa dochodzenie ochrony naruszonych praw i wolności może skutkować wywołaniem efektu mrożącego – w tym bardziej w przypadku, gdy istotą sporu są wolności chronione na gruncie konstytucyjnym i międzynarodowym.
FUNDACJA przypomina, iż na gruncie orzecznictwa i doktryny prawa wielokrotnie wskazuje się fakt, iż zarówno wolność wypowiedzi, obejmująca w swym zakresie wolność wyrażania poglądów w sferze publicznej, jak także prawo do krytyki, nie mają charakteru bezwzględnego i podlegają ograniczeniom przewidzianym prawem. Podobne ograniczenia dotykają także wolności sumienia i wyznania, żadnej z tychże wolności nie jest hierarchicznie podporządkowana pozostałym. Rozstrzygnięcie kolizji pomiędzy wskazanymi wolnościami niewątpliwie będzie miało miejsce na kanwie przedmiotowego postępowania.
FUNDACJA wskazuje przy tym, iż zapadłe w przedmiotowej sprawie orzeczenie może być niezwykle istotne dla sytuacji prawnej osób biorących udział w szeroko ujętym dyskursie publicznym, jak także wpływać na stopień ochrony wolności i praw człowieka w Polsce.
W dniu 21 listopada 2023 r. przed Sądem Okręgowy w Poznaniu rozpatrywana będzie apelacja prokuratury od wyroku uniewinniającego 32 protestujących w Bazylice Archidiecezjalnej w Poznaniu.
Przedstawiciel FUNDACJI weźmie udział w nadchodzącej rozprawie.
ŹRÓDŁA:
- https://www.kwartalnikiustitia.pl/stanowisko-ssp-iustitia-w-sprawie-statusu-trybunalu-konstytucyjnego,10660
- https://tvn24.pl/poznan/poznan-weszli-z-haslami-strajku-kobiet-i-przerwali-msze-w-katedrze-oskarzono-32-osoby-wyrok-sadu-6821132
- https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1547833%2Csad-uniewinnil-ponad-30-osob-oskarzonych-w-zwiazku-z-protestem-w
- https://www.rmf24.pl/regiony/poznan/news-w-poznanskiej-katedrze-protestowali-po-wyroku-tk-ponad-30-os,nId,6652017#crp_state=1
- https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,36001,29553760,najwiekszy-proces-polityczny-rzadow-pis.html
- https://oko.press/sad-uniewinnil-32-osoby-ktore-przerwaly-msze-po-wyroku-tk-protest-musial-odbyc-sie-w-kosciele
- https://oko.press/az-1759-sedziow-i-prokuratorow-broni-sedzi-knobel-hejtowanej-za-wyrok-ws-protestu-w-kosciele
- https://oko.press/prezes-sadu-chroni-sedzie-knobel-z-poznania-przed-atakiem-neo-krs-nie-wysle-sedzi-na-szkolenie