Uczniowie nieuczęszczający na religię organizowaną na pierwszej lub ostatniej lekcji zostają w szkole, uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki idą do domu bez dodatkowych oświadczeń, dyskryminacyjne zapisy w statucie SP nr 18 w Koszalinie – interwencja fundacji

Lublin, 25 lutego 2022 r.

Dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 18 im. Jana Matejki
ul. Stanisława Staszica 6
 75-449 Koszalin
ul. Mickiewicza 11
05-420 Józefów
e-mail: sp18k@kki.pl

Szanowni Państwo,

Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, a także uwzględnienia i poszanowania praw mniejszości, rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na zajęcia religii, w związku z informacją otrzymaną od rodziców uczniów uczęszczających do zarządzanej przez Państwa publicznej placówki oświatowej, zwracam się z wnioskiem o bezzwłoczne zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w szkole podczas dodatkowych zajęć religii, stosowanej wobec wszystkich uczniów, również tych którzy nie zostali zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej, a zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.

Ponadto wnosimy o zmianę dyskryminujących zapisów ujętych w statucie szkoły w pkt. 9 dotyczących obowiązku „przekazania w pierwszym tygodniu września nauczycielom świetlicy (dotyczy klas I-III) lub nauczycielowi biblioteki (dotyczy klas IV – VIII) listy uczniów nieuczestniczących w lekcjach religii gdyż pomijają one uczniów nieuczestniczących w lekcjach etyki, co wskazuje na nierówny stosunek szkoły do zajęć religii i etyki oraz do osób wyrażających zamiar uczestnictwa w tych zajęciach.

Nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także wprost próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na lekcje religii. Wykracza to również poza ustawową konieczność realizacji obowiązku szkolnego. Uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie.

Można rozpoznać, iż praktyka szkół zmieniła się wraz z ogłoszeniem zmiany treści
§ 3 ust. 3 z dniem 25 sierpnia 1993 r. w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej zmieniającym Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych, który brzmiał wówczas Nie są objęci nauką religii lub etyki uczniowie, którzy wedle oświadczenia rodziców lub ich samym (§ 1 ust. 1) pobierają naukę religii poza systemem oświaty lub świadomie z niej rezygnują. W miarę potrzeby należy im zapewnić opiekę lub zajęcia wychowawcze. Wówczas wykreślono w miarę potrzeby i zmieniono brzmienie ustępu na:   Szkoła jest obowiązana zapewnić w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole.

Fundacja zauważa również, że powyższą praktykę wymuszania obecności w szkole podczas zajęć dodatkowych, dyrektorzy szkół stosują wyłącznie wobec uczniów nieuczęszczających na lekcje religii, zaś uczniowie nieuczestniczący w lekcjach etyki opuszczają szkołę bez dodatkowych oświadczeń/informacji/przyjęcia opieki ze strony rodziców. Praktyka ta czyni fasadową zasadę równości zapisaną w:

1. Rozporządzeniu  Ministra Edukacji Narodowejz dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155) § 1 ust. 3  Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie
2. Konstytucji RP art. 6 Nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii oraz art. 32 Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Ponadto praktyka wymuszania obecności w szkole przed lub po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa, co wskazano powyżej. Jest to niewątpliwie dyskryminacja uczniów nieuczęszczających na lekcje religii, co wynika wprost z zestawienia sytuacji konieczności pozostawania pod opieką szkoły ucznia nieuczęszczającego na lekcje religii w sytuacji, gdy lekcja religii jest ostatnią lekcją danego dnia z sytuacją ucznia, który zakończył wszelkie lekcje, bądź też ostatnie zajęcia lekcyjne zostały odwołane.

W opinii fundacji podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii.

Rodzic ucznia który nie został zapisany na lekcje religii umiejscowione na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, nie powinien widzieć tego przedmiotu w planie zajęć dziecka. Co za tym idzie dziecko nie ma obowiązku przebywania w szkole, a szkoła nie ma obowiązku „opiekowania się” nim, zaś rodzice nie muszą „przejmować opieki na skutek rezygnacji z udziału w religii”, jeśli religia organizowana jest na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.

Wnioskuję również, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominali Państwo o dzieciach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych klas, w których nie wszyscy uczniowie zostali zapisani na religię,

Ponadto na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Dlaczego w statucie szkoły nakłada się obowiązek tworzenia list uczniów nieuczestniczących w lekcjach religii, a nie dotyczy on uczniów nieuczestniczących w lekcjach etyki?
2. Czy uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki zostali kiedykolwiek umieszczeni w świetlicy lub bibliotece szkolnej?
3. Czy w szkole kiedykolwiek były organizowane lekcje etyki dla chętnych uczniów?
4. Ilu uczniów szkoły uczęszcza na zajęcia religii rzymskokatolickiej w roku szkolnym 2021/2022 (prosimy o wskazanie ilościowe i procentowe)?
5. Ilu uczniów szkoły uczęszcza na zajęcia religii (dotyczy innych wyznań niż rzymskokatolickie) w roku szkolnym 2021/2022?
6. Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału ich dzieci w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2019/2020, 2020/2021 oraz w 2021/2022?
7. Jeżeli szkoła otrzymała od rodziców oświadczenia wskazujące na ich życzenie udziału dzieci w lekcjach etyki w ostatnich trzech latach, czy udział w lekcjach został uczniom zapewniony? Jeżeli chętni uczniowie nie uczęszczali na lekcje etyki, pomimo uprzedniego wyrażenia życzenia rodziców, proszę o wskazanie powodu i informacji przekazanej zainteresowanym rodzicom/uczniom, a także czy szkoła ewentualnie przekazała otrzymane oświadczenia rodziców do organu zarządzającego szkołą?
8. W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)
9. Czy szkoła zbiera oświadczenia rodziców/opiekunów prawnych w sprawie udziału dzieci w lekcjach religii lub/i etyki przed dopuszczeniem uczniów do udziału w tych zajęciach?
10. Czy pytanie o udział w zajęciach religii zostało ujęte w formularzu rekrutacyjnym dziecka?
11. Czy zbieranie oświadczeń w sprawie udziału dziecka w lekcjach religii lub/i etyki jest ponawiane w każdym kolejnym roku szkolnym?
12. Czy w dzienniku elektronicznym religia i etyka została wpisana w plan zajęć wszystkich uczennic i uczniów, czy utworzono „wirtualne oddziały” wyłącznie dla uczniów zapisanych na zajęcia dodatkowe?
13. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają nauczyciele katecheci w roku szkolnym 2021/2022? Przez „okienko” rozumiemy spowodowane ułożeniem planu relatywnie krótkie – długości 1-2 lekcji przerwy, w czasie których nauczyciel nie prowadzi swoich lekcji. Prosimy nie uwzględniać jako „okienek” planu zakładającego, że nauczyciel przychodzi do szkoły dwa razy dziennie – rano i po południu
14. Czy uczniowie zapisani na lekcje etyki muszą oczekiwać na te zajęcia przed lub po lekcjach? Jeśli tak ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie, których rodzice zapisali na lekcje etyki w szkole?
15. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej w szkole?
16. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie niezapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej w szkole?

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

W dniu 8 marca 2022 r. wpłynęła odpowiedź szkoły. Niestety Pani Karina Gajda, dyrektor szkoły potwierdza, że zapis w statucie wskazujący na konieczność zwracania się rodziców z podaniem o zwolnienie dziecka z obowiązku przebywania w szkole, nawet jeśli zajęcia z religii rzymskokatolickiej odbywają się poza blokiem zajęć obowiązkowych, pomija rodziców/uczniów niezapisanych na lekcje etyki.

Dyrekcja szkoły wskazuje, że „zajęcia z etyki odbywają się poza planem lekcji, w związku z tym uczniowie nieuczęszczający nie muszą przebywać w tym czasie w szkole”.

Jednocześnie statut wskazuje, że „uczniowie, którzy nie uczęszczają na lekcje religii udają się do domu na pisemną prośbę rodziców w przypadku, gdy jest to pierwsza lub ostatnia godzina ich zajęć”.

W dniu 10 marca skierowaliśmy odpowiedź fundacji o treści jak niżej:

Szanowna Pani Dyrektor,

dziękujemy za udzieloną odpowiedź.

Niestety potwierdza Pani, że zapis w statucie wskazujący na konieczność zwracania się rodziców z podaniem o zwolnienie dziecka z obowiązku przebywania w szkole, nawet jeśli zajęcia z religii rzymskokatolickiej odbywają się poza blokiem zajęć obowiązkowych, pomija rodziców/uczniów niezapisanych na lekcje etyki.

Wskazuje Pani, że „zajęcia z etyki odbywają się poza planem lekcji, w związku z tym uczniowie nieuczęszczający nie muszą przebywać w tym czasie w szkole”, jednocześnie statut wskazuje, że „uczniowie, którzy nie uczęszczają na lekcje religii udają się do domu na pisemną prośbę rodziców w przypadku, gdy jest to pierwsza lub ostatnia godzina ich zajęć”.

W efekcie, rodzice uczniów nieuczęszczających na lekcje etyki, które odbywają się na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej nie muszą pisać podania o zwolnienie z obowiązku przebywania w świetlicy, natomiast rodzice, którzy nie zapisali dziecka na religię muszą.

Niewątpliwie natomiast statut nie może być sprzeczny z obowiązującym prawem. Sprzeczność z prawem należy natomiast oceniać jako naruszanie przez regulację statutową jakichkolwiek przepisów prawa, a więc nie tylko sprzeczność z Prawem oświatowym, lecz także z innymi ustawami i rozporządzeniami należącymi do odrębnych działów i gałęzi prawa (np. sprzeczne z prawem, tzn. z Kodeksem cywilnym i z komentowaną ustawą, byłoby postanowienie statutu mówiące, że szkoła ma osobowość prawną) (Pilich, Mateusz. Art. 114. W: Komentarz do ustawy – Prawo oświatowe, [w:] Prawo oświatowe oraz przepisy wprowadzające. Komentarz. Wolters Kluwer Polska, 2018).

Rozporządzenie  Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155) § 1 ust. 3  Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie

Konstytucja RP art. 6 Nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii oraz art. 32 Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

W związku z powyższym ponownie wnoszę o wykreślenie lub zmianę powyższych uregulowań statutowych.

Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu