Lublin, 30 października 2024 r.
Ministerstwo Sprawiedliwości
Al. Ujazdowskie 11
00-950 Warszawa
e-mail: kontakt@ms.gov.pl
Uwagi Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie do projektu ustawy z dnia 23 października 2024 r. (opublikowanego w dniu 25 października 2024 r.) o zmianie ustawy – Kodeks Karny [1]
Fundacja Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie (dalej „WoR”), powstała m.in w celu upowszechniania i ochrona wolności i praw człowieka, swobód obywatelskich, w szczególności rozwijania postaw tolerancyjnych, zwalczania uprzedzeń i wspierania idei społeczeństwa otwartego (ust. 12 lit. d Statutu), upowszechniania tolerancji i szacunku wobec wyznawców innych religii oraz niewierzących (ust. 12 lit. e Statutu) oraz udzielania wsparcia i pomocy osobom i organizacjom dyskryminowanym na tle religijnym (ust. 12 lit. f Statutu). Do zasadniczych celów WoR zalicza się podejmowanie działań związanych z informowaniem społeczeństwa o kwestiach ateizmu, promowaniem konstytucyjnej zasady rozdziału Kościoła od Państwa oraz przeciwdziałanie praktykom dyskryminacyjnym wobec osób bezwyznaniowych.
Zaprezentowane zmiany ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm. Dalej „k.k.”) w projekcie z dnia 23 października 2024 r. fundacja ocenia pozytywnie. Dotykają bowiem sfery prawnokarnej ochrony przed tzw. przestępstwami z nienawiści (hate crimes), skorelowanej z antydyskryminacyjną polityką demokratycznego państwa prawa[2].
Projektowane zmiany w zakresie art. 119 § 1 k.k. i art. 257 k.k. zmierzają do zastąpienia znamienia strony podmiotowej „z powodu jej przynależności” pojęciem „w związku z przynależnością”. Powyższe w intencji projektodawców, ma poszerzyć pole penalizacji ww. występków na takie stany faktyczne, w których osoba pokrzywdzona nie wykazywała wskazanej w przepisie cechy, która wywołała zachowanie przestępne ze strony sprawcy. Kierunek zmian jest w ocenie WoR słuszny, albowiem skutkuje pełniejszą ochroną prawnokarną dla osób bądź grup, narażonych dyskryminacją przez asumpcję.
Katalog tzw. „przesłanek dyskryminacyjnych”, określonych w treści art. 119 § 1 k.k., 256 § 1 i 257 k.k, zostaje, wedle założeń projektodawców, poszerzony o niepełnosprawność, wiek, płeć i orientację seksualną. Kierunek zmian WoR ocenia pozytywnie, albowiem ww. jednostki bądź grupy narażone są na zachowania motywowane uprzedzeniami. Nie były także chronione na równi z innymi, wymienionymi w przytaczanych przepisach. Kwestia ta była zresztą od lat sygnalizowana przez inne organizacje społeczne[3]. Równocześnie wszak niedopuszczalnym zabiegiem jest dokonywanie rozszerzającej wykładni art. 119 § 1, 256 § 1 i 257 k.k. w taki sposób, który przyznawał ochronę jednostkom lub grupom osób w oparciu „przesłankę dyskryminacyjną”, która w tych przepisach nie była wymieniona[4]. W konsekwencji uzupełniona częściowo zostaje istotna luka prawna w ujętych kodeksowo „przestępstwach z nienawiści”,
Odnośnie projektowanych zmian art. 53 w § 2a pkt 6 k.k., WoR ocenia je jako rozwiązanie pozytywne, w szczególności w stosunku do pierwotnej wersji projektu.
WoR wskazuje finalnie, iż rozwiązaniem modelowym byłoby uzupełnienie katalogu przesłanek dyskryminacyjnych o „tożsamość płciową” (lub jednoznaczne ujęcie definicji „płci” jako obejmującej „tożsamość płciową” w treści art. 115 k.k., gdyż ochrona prawnokarna dla jednostek i grup z powodu czynów motywowanych uprzedzeniami z powodu „tożsamości płciowej” jest konieczna), jak także wprowadzenie kodeksowej definicji „przestępstwa z nienawiści/motywowanego uprzedzeniami” do art. 115 k.k. w konstrukcji rekomendowanej przez ECRI, na wzór występku natury chuligańskiej (art. 115 § 21 k.k.), z konsekwencjami przewidzianymi w treści art. 57a k.k.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
Prezeska Zarządu
[1] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12383506/katalog/13048125#13048125
[2] D. Gruszecka [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021, art. 257.
[3] . Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2019-2020. Kampania Przeciw Homofobii, al. Jerozolimskie 99/40, 02-001 Warszawa, Stowarzyszenie Lambda Warszawa, ul. Żurawia 24a lok. 4, https://kph.org.pl/wp-content/uploads/2021/12/raport-maly-2019-2020.pdf
[4] Wyrok SN z 3.03.2022 r., II KK 534/21, LEX nr 3409118.