Projekt zaostrzenia przepisów dot. obrazy uczuć religijnych określony został jako obywatelski (złożony w konsekwencji uzyskania odpowiedniej ilości podpisów w ramach inicjatywy obywatelskiej), to w rzeczywistości nie sposób nie dostrzec wyraźnej obecności posłów „Suwerennej Polski” (dawniej „Solidarnej Polski”), którzy wielokrotnie wspierali akcję zbierania głosów pod inicjatywą. Był to bowiem projekt pierwotnie poselski (został przygotowany przez wskazaną partię), następnie zgłoszony jako projekt obywatelski, co pozwala na wysunięcie tezy, iż w rzeczywistości Projekt jest elementem gry politycznej, mającej na celu centralizację elektoratu wskazanej partii, pokazanie jej siły i zagospodarowanie szczególnej przestrzeni debaty publicznej – dotyczącej kwestii skorelowanych z przestępstwami skierowanymi przeciwko wolności sumienia i wyznania. Powyższe wspiera w szczególności obserwacja, iż politycy Suwerennej Polski zostali wskazani jako osoby reprezentujące Komitet owej inicjatywy ustawodawczej.
Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny (Druk nr 2756) złożony został w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 4 października 2022 r. W dniu 3 listopada 2022 r. skierowano do I czytania na posiedzeniu Sejmu, gdzie też podjęto głosowanie w sprawie wniosku o odrzucenie Projektu w pierwszym czytaniu.
Stosunkiem głosów 192 za, 233 przeciw, 23 wstrzymało się, Projekt skierowany został do Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach. 13 kwietnia 2022 r. sejmowa Komisja Nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach przyjęła Projekt, w głosowaniu wzięło udział 14 członków komisji. 7 polityków poparło projekt, „przeciw” było 6, a jedna osoba wstrzymała się od głosu.
W dniu 15 czerwca 2023 r. projekt miał być poddany pod głosowanie w Sejmie, lecz niespodziewanie, z przyczyn pozostających w sferze domysłów, plotek i niedomówień, został zdjęty z obrad. Do dnia sporządzania stanowiska, jego dalsze losy nie są znane.
Na obecnym etapie prac legislacyjnych Projekt został zaopiniowany przez Krajową Radę Sądownictwa (odmówiono zajęcia stanowiska), Prawosławnego Metropolitę Warszawskiego i całej Polski (opinia negatywna w części Projektu, dotyczącej wprowadzenia art. 27a k.k. oraz zmiany brzmienia art. 195 k.k.), Prokuratora Generalnego (opinia pozytywna, co nie jest dla Fundacji żadnym zaskoczeniem), Kościół Katolicki Mariawitów (brak uwag). Projekt został finalnie zaopiniowany przez Sąd Najwyższy (opinia druzgocząco negatywna).
Treść Projektu
- Projekt wprowadza zmiany w brzmieniu dwóch przepisów Kodeksu karnego (dalej „k.k.”) – przestępstwa złośliwego przeszkadzania w wykonywaniu aktu religijnego (art. 195 k.k.), jak także przestępstwa obrazy uczuć religijnych (art. 196 k.k.).
- Do części ogólnej k.k. wprowadzony zostać miał nowy instrument prawnokarny (art. 27a k.k.), wyłączający przestępny charakter czynu zabronionego w razie wyrażenia opinii, oceny lub przekonania, związanego z wyznawaną religią, głoszoną przez kościół lub inny związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji prawnej.
- W trakcie prac nad projektem, postulowane wprowadzenie art. 27a k.k. zostało zastąpione postulowaną nowelizacją ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania[1], wprowadzając do wskazanej ustawy następujący zapis: „Nikt nie może ponosić odpowiedzialności cywilnej, karnej lub innej odpowiedzialności prawnej za wyrażanie przekonań, ocen lub opinii obecnych w nauce głoszonej przez kościół lub inny związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji prawnej; nie wyłącza to odpowiedzialności za zniewagę lub zakłócenie porządku lub spokoju publicznego ze względu na formę wyrażenia przekonania, oceny lub opinii.”.
Dotychczasowe stanowisko sądów powszechnych sprowadzało się do przekonania, że w pluralistycznym, demokratycznym społeczeństwie osoby wykonujące swą wolność manifestowania wyznania nie mogą racjonalnie oczekiwać, iż zostaną zwolnione z wszelakiej krytyki. Muszą one tolerować i akceptować odrzucenie ich przekonań religijnych przez inne osoby, a nawet propagowanie przez inne osoby przekonań wrogich ich wierze. Katolik zaś nie może racjonalnie oczekiwać, iż jego symbole w przestrzeni publicznej zyskają nienaruszalność i immunitet od wszelkiego niereligijnego wykorzystania. Symbol religijny jest bowiem również symbolem kulturowym, którym posłużyć się może osoba niewierząca dla wyrażenia swych poglądów lub zamanifestowania swego światopoglądu.
Zadaniem Projektu nie jest skuteczniejsza ochrona wolności sumienia i wyznania w perspektywie prawnokarnej, lecz instrumentalne modyfikowanie obowiązujących przepisów prawa karnego, by znacząco łatwiej doprowadzać do skazań osób biorących udział w debacie publicznej. Jest to przykład legislacji reakcyjnej, będącej odpowiedzią na zapotrzebowanie polityczne niektórych polityków, jak także skrajnie konserwatywnych organizacji, dostrzegających w Projekcie szansę na realizację swych założeń.
Dorota Wójcik – prezeska zarządu
Marcin Pawelec-Jakowiecki – adwokat
Pełna treść stanowiska fundacji: