Lublin, 19 czerwca 2024 r.
Szanowna Pani Joanna Pieszak
Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 42 im. S. Sempołowskiej
Ul. Hoża 25 i 3
Szczecin 71-699
e-mail: sp42@miasto.szczecin.pl
Szanowna Pani Dyrektor,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego zwracam się z wnioskiem o zmianę sposobu odbierania oświadczeń w sprawie udziału uczniów w lekcjach religii i/lub etyki oraz zaprzestanie egzekwowania dodatkowych oświadczeń dotyczących obecności w szkole uczniów nieuczęszczających na religię, jeśli zajęcia te umieszczone zostały w planie zajęć na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Pragnę zwrócić Pani uwagę na fakt, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub/i etyki.
Na mocy § 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku §1 ust. 1 W publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej „przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej „szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:
1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;
2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.
1a. W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.
2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.
3.Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Załączam Pani prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:
Oświadczenie
na podstawie § 1 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka ……………………………………………………… w lekcjach …………………. *
……………………….
* Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka. Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.
Ponadto wnoszę o zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w szkole podczas dodatkowych zajęć religii, stosowanej wobec wszystkich uczniów, również tych którzy nie zostali zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej, a zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. Nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest bezpodstawny, a także jest naruszeniem podstawowych praw człowieka. Uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie.
Praktyka wymuszania obecności w szkole przed lub po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie.
Przepis § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, nakłada na szkołę obowiązek zapewnienia w czasie trwania lekcji religii lub etyki opieki lub zajęć wychowawczych uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole. Jednocześnie nie został nałożony na uczniów obowiązek uczestnictwa w tych zajęciach. Przepis art. 95 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywanie pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, zaś w § 2, że dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo. Zatem, wobec braku podstawy prawnej do nałożenia na szkołę obowiązku „pilnowania” uczniów w ich czasie wolnym, to do rodziców należy decyzja, czy dziecko uczestniczy w zajęciach opiekuńczo-wychowawczych. Szkoła obejmuje opiekę nad uczniami dopiero wtedy, gdy uczeń pojawi się w wyznaczonym miejscu i godzinie na zaplanowane zajęcia.
Zgodnie z wyrażoną w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą legalizmu, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, co jest jednoznacznie rozumiane jako nakaz ścisłej wykładni przepisów kompetencyjnych oraz stosowania zasady „co nie jest im dozwolone, jest zakazane”. (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2002 r., K 20/01).
Rodzic ucznia/uczeń, który nie został zapisany na zajęcia religii umiejscowione na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, nie powinien widzieć tego przedmiotu w planie zajęć. Co za tym idzie nie ma obowiązku przebywania w szkole, a szkoła nie ma obowiązku „opiekowania się” nim, zaś rodzice nie muszą „przejmować opieki na skutek NIEWYRAŻENIA ŻYCZENIA UCZESTNICTWA W ZAJĘCIACH RELIGII”, jeśli religia organizowana jest na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. Wnoszę również o utworzenie „klas wirtualnych” dla tych uczennic i uczniów, którzy są zapisani na lekcje religii rzymskokatolickiej. Program obejmujący dziennik elektroniczny umożliwia utworzenie dla lekcji religii tzw. „klasy wirtualnej”, która pozwoli kierować informacje tylko do oznaczonego grona adresatów – tj. rodziców dzieci, które uczestniczą w tych zajęciach.
Nie ma żadnego uzasadnienia dla prowadzenia dziennika elektronicznego w taki sposób, by rodzice, którzy nie życzą sobie, aby ich dzieci uczestniczyły w lekcjach religii, otrzymywali powiadomienia lub informacje o takich zajęciach za pośrednictwem dziennika elektronicznego czy też, co gorsza, by w dzienniku elektronicznym odnotowywano nieobecność ucznia podczas lekcji religii w sytuacji, gdy dziecko nie było w ogóle zapisane na dodatkową katechezę.
Przetwarzanie danych osobowych przez katechetę w tym zakresie nie ma podstawy prawnej (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/W).
Wnioskuję również, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominali Państwo o uczniach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych klas, w których nie wszyscy uczniowie zostali zapisani na religię.
Ponadto w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, na podstawie art. 2 ust. 1 Ustawy o dostępie do informacji publicznej, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie informacji:
- W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)?
- W jaki sposób wyrażane jest życzenie rodziców uczęszczania na lekcje etyki? Jeśli jest to druk prosimy o udostępnienie treści druku.
- Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału ich dzieci w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2023/2024? Czy lekcje zostały zorganizowane?
- Czy dyrektor szkoły wymagał od rodziców uczniów niezapisanych na lekcje etyki składania oświadczeń w sprawie „zwolnienia dziecka z lekcji, w związku z niewyrażeniem woli uczestniczenia w lekcjach etyki, jeśli przypadają one na pierwszą lub ostatnią godzinę w planie zajęć szkolnych”? Czy tego rodzaju „zwolnienia” z lekcji muszą składać wyłącznie rodzice niezapisujący dzieci na religię rzymskokatolicką?
- Czy wychowawcy klas utworzyli tzw. wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na zajęcia religii rzymskokatolickiej w dzienniku elektronicznym?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 23 sierpnia 2024 r. fundacja wysłała do szkoły przedsądowe wezwanie do wykonania obowiązku.
Dyrekcji przypominamy, że wniosek elektroniczny może być wysłany na każdy publicznie ujawniony adres poczty elektronicznej szkoły jak również może być wysłany z dowolnego adresu poczty elektronicznej. Wniosek przesłany drogą elektroniczną nie musi być też opatrzony podpisem elektronicznym.
Należy zatem domniemywać, że jeżeli wiadomość została prawidłowo nadana za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, to znaczy, że dotarła ona do adresata. Ryzyko nieodebrania czy też nieodczytania przez organ wysłanego do niego przy użyciu poczty elektronicznej wniosku obciąża więc organ, a nie wnioskodawcę. Odmienne zapatrywanie sprawiałoby, że w praktyce prawo do wnioskowania o informację publiczną za pomocą poczty elektronicznej w platformie e-puap byłoby iluzoryczne, a jego skuteczność zależna byłaby od woli organu. Godziłoby to w regulacje konstytucyjne, wymagające zapewnienia sprawności działania władz publicznych, jak też dostępność informacji publicznej w myśl art. 61 ust. 1 konstytucji (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 15 lutego 2018 r., IV SAB/Gl 231/17).
