Apel Wielkanocny w SP nr 1 w Nowym Dworze Gdańskim – interwencja fundacji

  Lublin, 28 marca 2024 r.

Dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 1 im. Janusza Korczaka
ul. 3-go Maja 5 i ul. Szkolna 2
 82-100 Nowy Dwór Gdański
e-mail: sp1@miastonowydwor.pl

Szanowni Państwo,

W związku z otrzymanymi informacjami o łamaniu praw mniejszości światopoglądowych przez władze szkoły publicznej, przekazujemy je dyrekcji, a zarazem oczekujemy podjęcia pilnych działań, które przywrócą stan wynikający z postanowień Konstytucji i Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Według informacji, które posiadamy w dniu 26 marca 2024 r. w sali gimnastycznej został zorganizowany Apel Wielkanocny, w którym brali udział uczniowie niezależnie od ich wyznania. Pragniemy dowiedzieć się dyrektor szkoły oraz wychowawcy wykazali się należytą troską o uczucia uczniów nieuczęszczających na lekcje religii rzymskokatolickiej? Czy wychowawcy zostali przez dyrekcję zaproszeni do uczestnictwa w apelu czy udział ich był obligatoryjny, gdyż został on wpisany w rozkład zajęć szkolnych? Czy praktyka organizowania życia szkoły w powyższy sposób nie jest próbą łamania sumienia uczniów wyznania/światopoglądu innego niż rzymskokatolicki i brakiem poszanowania wolności wyznawania lub niewyznawania religii?

Przypominamy, iż Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 6 ust. 1 wyraźnie określa, iż nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii, a także „Nie wolno zmuszać obywateli do niebrania udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych ani do udziału w nich”. Ponadto zgodnie z art. 10 Ustawy „Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.”

            Natomiast art. 6. ustawy „Karty nauczyciela” stanowi, że nauczyciel obowiązany jest m.in. „kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka” oraz „dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych           narodów, ras i światopoglądów”.

Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. W jaki sposób umożliwili Państwo rodzicom zadeklarowanie woli uczestniczenia ich dziecka w Apelu Wielkanocnym? Czy obecność na apelu była obowiązkowa?
2. Czy apel zawierał treści religijne, czego dotyczył?
3. Kiedy szkoła powiadomiła rodziców, że w miejsce zajęć dydaktycznych zorganizowany zostanie apel?
4. Jakie zajęcia zaplanowano dla uczniów, których rodzice nie życzą sobie, aby uczestniczyli w apelu (jeśli obecność nie była obowiązkowa)?
5. Jaka informacja została umieszczona w dzienniku elektronicznym w czasie, kiedy w miejsce zajęć dydaktycznych odbywał się apel?
6. Ilu uczniów uczęszcza do szkoły w roku szkolnym 2023/2024? (prosimy o podanie wyniku ilościowo i procentowo)
7. Ilu jest uczniów zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024? (prosimy o podanie wyniku ilościowo i procentowo)
8. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie uczęszczający na religię katolicką?
9. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie, którzy nie uczestniczą w zajęciach religii katolickiej w szkole?
10. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają nauczyciele katecheci w roku szkolnym 2023/2024? Przez „okienko” rozumiemy spowodowane ułożeniem planu relatywnie krótkie – długości 1-2 lekcji przerwy, w czasie których nauczyciel nie prowadzi swoich lekcji. Prosimy nie uwzględniać jako „okienek” planu zakładającego, że nauczyciel przychodzi do szkoły dwa razy dziennie – rano i po południu.
11. Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału ich dzieci w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2022/2023 oraz 2023/2024?
12. Jeżeli szkoła otrzymała od rodziców oświadczenia wskazujące na ich życzenie udziału dzieci w lekcjach etyki w ostatnich dwóch latach, czy udział w lekcjach został uczniom zapewniony? Jeżeli chętni uczniowie nie uczęszczali na lekcje etyki, pomimo uprzedniego wyrażenia życzenia rodziców, proszę o wskazanie powodu i informacji przekazanej zainteresowanym rodzicom/uczniom, a także czy szkoła ewentualnie przekazała otrzymane oświadczenia rodziców do organu zarządzającego szkołą?
13. W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie). Jeśli rodzice wyrażają życzenie na druku proponowanym przez szkołę, prosimy o jego załączenie.

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

Link do relacji filmowej z apelu:

https://www.facebook.com/watch/?v=1606196193476835&extid=CL-UNK-UNK-UNK-IOS_GK0T-GK1C&ref=sharing

W dniu 8 kwietnia 2024 r. wpłynęła odpowiedź dyrekcji szkoły o treści jak niżej:

Dzień dobry,

W odniesieniu do maila z dn. 26.03.2024 r. dotyczącego organizacji apelu wielkanocnego w dn. 26.03.2024 r. informuję, że w żaden sposób nie zostały naruszone prawa mniejszości światopoglądowych.
        We wrześniu każdego roku szkolnego jest opracowywany kalendarz imprez organizowanych w szkole, który wychowawcy przedstawiają uczniom i ich rodzicom. Apel, o którym mowa, również był ujęty w kalendarzu imprez szkolnych. Wychowawcy i pozostali nauczyciele otrzymali informację na temat apelu od wyznaczonego organizatora, zamieszczoną 14.03.2024 r. w dzienniku elektronicznym Librus.
Uczniowie nieuczestniczący w lekcjach religii nie mają obowiązku brania
udziału w tego rodzaju apelach. Po uprzednim zgłoszeniu nauczycielowi
lub wychowawcy mogą w tym czasie być na zorganizowanych zajęciach
bibliotecznych.
        Nawiązując do otrzymanego maila, udzielam odpowiedzi na zawarte w nim pytania.

Ad 1.
Apele są organizowane w ramach zajęć edukacyjnych, zawsze pełnią funkcję dydaktyczną i wychowawczą. Organizujemy uroczystości szkolne o różnej tematyce, związane z ważnymi wydarzeniami historycznymi oraz
okolicznościowe (np. apel wielkanocny). Uczniowie nieuczestniczący w
lekcjach religii nie mają obowiązku brania w nich udziału. Jak wcześniej
wspomniałem – po uprzednim poinformowaniu nauczyciela mają zorganizowane inne zajęcia.
Ad 2.
Apel był inspirowany postawą głównego bohatera opowieści A. de
Saint-Exupery’ego pt. Mały Książę, a temat przewodni to przyjaźń,
nawiązywanie relacji, przeciwdziałanie wykluczeniu i ocenianiu innych.
Uczniom stworzono możliwości zaprezentowania swoich talentów oraz
umiejętności.
Ad 3.
Informacja o apelu została zamieszczona w dzienniku elektronicznym
Librus 14.03.2024 r. Wychowawcy byli zobligowani powiadomić swoich
uczniów. Jak wcześniej wspomniałem, każdy apel pełni funkcję edukacyjną.
Ad 4.
Nie otrzymaliśmy informacji od żadnego z rodziców ani od uczniów, że nie
wyrażają chęci uczestnictwa w apelu.
Ad 5.
Apel trwał ok. 20 minut, więc nauczyciele, po powrocie do sal
lekcyjnych, realizowali tematykę zajęć.
Apele to integralny element procesu dydaktyczno-wychowawczego, zawierają treści będące częścią realizacji podstawy programowej z różnych
przedmiotów. Uczniowie mają możliwość prezentowania swoich talentów. Ponadto uczą się tolerancji, wiary we własne umiejętności, przełamywania lęków przed występami publicznymi, a także kształtują umiejętność autoprezentacji.
Ad 6.
W roku szkolnym 2023/2024 uczęszcza 604 uczniów.
Ad 7.
W bieżącym roku szkolnym w zajęciach religii, we wszystkich klasach I –
VIII, uczestniczy 558 uczniów, co stanowi 92,38 % ogółu.
Ad 8.
Uczniowie uczęszczający na religię nie mają okienek.
Ad 9.
Zajęcia z  religii w większości są planowane na pierwszych i ostatnich
lekcjach. Z uwagi na dużą ilość oddziałów (27) zdarza się, że religia
jest w innych godzinach ( z 54 lekcji religii 37 jest realizowanych na
początkowych i końcowych godzinach).
Uczniowie nieuczestniczący w lekcjach religii mają wtedy zaplanowane
zajęcia biblioteczne, więc nie można tego uznać za okienko.
Ad 10.
Nauczyciele religii w roku szkolnym 2023/2024  w swoich tygodniowych
planach zajęć mają dwa okienka.
Ad 11.
W roku szkolnym 2022/2023 oraz 2023/2024 nie wpłynęło  żadne
oświadczenie rodzica o organizacji zajęć etyki.
Ad 12.
Nie dotyczy.
Ad 13.
O uczestnictwie uczniów w zajęciach nieobowiązkowych informacje zbierane są podczas zebrań klasowych, na początku września danego roku.

        W codziennych działaniach szkoły kierujemy się ważnymi
wartościami: tolerancją, szacunkiem dla każdego człowieka, budowaniem
dobrych relacji z innymi ludźmi. Do tej pory żaden rodzic nie zgłaszał nam sytuacji, w której łamane byłyby prawa mniejszości światopoglądowych.
Zapewniam, że w szkole uczniowie nie są zmuszani do uczestnictwa w
zajęciach nieobowiązkowych.

Z poważaniem
Waldemar Sobczak
Dyrektor Szkoły

W dniu 24 kwietnia 2024 r. fundacja przesłała do Kuratorium Oświaty w Gdańsku wniosek o przeprowadzenie działań nadzorczych.

  Lublin, 24 kwietnia 2024 r.

Szanowny Pan Grzegorz Kryger
Pomorski Kurator Oświaty
Kuratorium Oświaty w Gdańsku
ul. Wały Jagiellońskie 24
80-853 Gdańsk
e-mail: kuratorium@kuratorium.gda.pl

Do wiadomości:

Szanowny Pan Waldemar Sobczak
Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 im. Janusza Korczaka
ul. 3-go Maja 5 i ul. Szkolna 2
 82-100 Nowy Dwór Gdański
e-mail: sp1@miastonowydwor.pl

WNIOSEK O PRZEPROWADZENIE DZIAŁAŃ NADZORCZYCH

               Niniejszym wnoszę skargę na działania Dyrekcji Szkoły Podstawowej nr 1 w Nowym Dworze Gdańskim w związku z organizacją Apelu Wielkanocnego o charakterze religijnym. Działania te przejawiają znamiona naruszenia konstytucyjnych praw i  wolności związanych  wolnością światopoglądu i wyznania, określone w art. 53 ust. 7 Konstytucji, a także dyskryminacji osób należących do mniejszości światopoglądowych.

Według informacji, które posiadamy w dniu 26 marca 2024 r. w sali gimnastycznej został zorganizowany okolicznościowy Apel Wielkanocny, w którym brali udział uczniowie niezależnie od ich wyznania. W odpowiedzi na pytania fundacji dyrektor szkoły poinformował, że obecność uczniów niezapisanych na religię katolicką nie była obowiązkowa. Uczniowie musieli jednak poinformować wychowawcę o BRAKU UDZIAŁU  w apelu i w następstwie byliby wykluczeni z grupy i pozostawieni w  bibliotece lub w świetlicy  („Uczniowie nieuczestniczący w lekcjach religii nie mają obowiązku brania w nich udziału. Jak wcześniej wspomniałem – po uprzednim poinformowaniu nauczyciela mają zorganizowane inne zajęcia” – pełna treść odpowiedzi dyrekcji w załączeniu).

Ponadto rodzice, którzy zwrócili się o pomoc do fundacji informują, że nie jest prawdą stwierdzenie dyrekcji, iż w dniu 14 marca 2024 r. informacja o dobrowolnym charakterze udziału w apelu została przekazana WSZYSTKIM rodzicom. Nawet jeśli uznamy, iż dyrektor istotnie wydał tego rodzaju polecenie nauczycielom, a nie zostało ono wykonane należycie, czujemy się zobowiązani zwrócić uwagę, że szkoła realizuje zadania publiczne, ponadto dyrektor szkoły bezsprzecznie uznawany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do organizacji i realizacji tych zadań (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07, M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – Komentarz, Wrocław 2002). Wobec uznania dyrektora szkoły za organ władzy publicznej, a także mając na uwadze podległość służbową nauczycieli względem dyrektora, zarzut naruszenia art. 53 ust. 7 Konstytucji jest zasadny. Nauczyciele, żądając udzielenia informacji dotyczących uczestniczenia bądź nieuczestniczenia w wydarzeniu o charakterze religijnym, tym samym domagali się ujawnienia światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania rodziców i uczniów. Jak natomiast przyjęto w doktrynie prawa, „Konstytucja zakazuje organom władzy publicznej nakładania na jakąkolwiek osobę podlegającą prawu RP obowiązku ujawniania w jakikolwiek sposób jej przekonań światopoglądowych, religijnych lub wyznania. Pod pojęciem ujawniania należy rozumieć przekazywanie informacji (w jakiejkolwiek możliwej formie) pozwalającej na identyfikację tych przekonań.” (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz; prof. Bogusław Banaszak, C. H. Beck, Warszawa 2012, art. 53).

            Zorganizowane przez Szkołę wydarzenie miało niewątpliwie religijny charakter i było  powiązane wyłącznie z określonym wyznaniem. Rodzice odpowiadając na zapytania nauczycieli zmuszeni byli do ujawnienia swojego osobistego stosunku do tego  wyznania. Organizowanie tego typu wydarzeń znacząco wykracza poza zakres nauczania religii, określony w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.

            Czytając odpowiedź Pana Dyrektora odnosimy wrażenie, że samo wpisanie wydarzenia o charakterze religijnym do planu pracy szkoły wydaje się jego zdaniem wystarczające, aby szkoła mogła je organizować.

W opinii fundacji dyrektor szkoły publicznej nie może w żaden sposób podejmować się organizacji wydarzeń religijnych, gdyż narusza to Konstytucję RP Art.25 ust. 2 Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym. Neutralność, winna mieć charakter życzliwy, co nie oznacza, że „życzliwość” może być skierowana wyłącznie w jedną stronę. W sytuacji sporu jedno wyznanie nie ma pierwszeństwa przed innym światopoglądem. Ponadto faworyzowanie uczniów zapisanych na katechezę i organizowanie apelu odpowiadającego przekonaniom religijnym tej grupy wyznaniowej narusza zapisy Konstytucji RP również w Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych oraz Art. 32 Wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne (ust. 1). Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (ust. 2).

Przypominamy również, iż Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 6 ust. 1 wyraźnie określa, iż nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii, a także „Nie wolno zmuszać obywateli do niebrania udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych ani do udziału w nich”. Ponadto zgodnie z art. 10 Ustawy „Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.”

            Szkoła nie powinna organizować wydarzeń religijnych, szczególnie w miejsce zajęć obowiązkowych. Ponadto zobowiązanie wychowawców do wzywania rodziców uczniów do składania oświadczeń o nie braniu udziału w wydarzeniu religijnym było niedopuszczalne. Należy mieć na uwadze, że dane zbierane przez nauczycieli należą do kategorii danych wrażliwych, tj. danych dotyczących światopoglądu i wyznania, które są szczególnie   chronione na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).

            Dodatkowo podnieść należy, iż podjęcie interwencji w sprawie jest uzasadnione na podstawie art. 55 ust. 2 pkt 5 Prawa oświatowego, zgodnie z którym nadzorowi podlega w szczególności przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach.

Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu         

Załączniki:

1. Pismo fundacji wysłane drogą elektroniczną w dniu 28 marca 2024 r.

W dniu 28 maja 2024 r. wpłynęła odpowiedź Pana Grzegorza Krygiera, Pomorskiego Kuratora Oświaty.

Kurator tłumaczy, że to społeczność szkolna decyduje o tym jakie uroczystości są wpisane w kalendarz pracy na dany rok szkolny (czyli decyduje wyznaniowa większość i można organizować imprezy religijne?).

Jednocześnie kurator dziękuję za zwrócenie uwagi na zaistniały problem i gwarantuje, że będzie on przyczynkiem do zaplanowania działań nadzoru pedagogicznego z zakresu wspierania dyrektorów szkół i uwrażliwienia ich na te kwestie.

Pełna treść pisma: