W dniu 15 października 2024 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi uznał, iż zachowanie oskarżonego, polegające na pomalowaniu pomnika Jana Pawła II w Łodzi w dniu 2 kwietnia 2023 r., stanowiło przestępstwo.
Dłonie pomnika pomalowano na czerwono, twarz na żółto, a na fragmencie pomnika znalazł się napis „Maxima Culpa” (Wielka wina), nawiązujący bezpośrednio do publikacji Ekke Overbeeka „Maxima Culpa. Jan Paweł II wiedział”, stanowiącej opis śledztwa dziennikarskiego, dotyczącego odpowiedzialności Karola Wojtyły za tuszowanie pedofilii wśród podległych mu duchownych. Tłem zdarzenia były także organizowane przez polityków prawicy tzw. Marsze Papieskie.
Sąd uznał winę studenta za popełnienie występku znieważenia pomnika (art. 261 k.k.) oraz obrazy uczuć religijnych (art. 196 k.k.), wymierzył mu karę pozbawienia wolności w wymiarze 4 miesięcy, której wykonanie zawiesił na rok próby. Dodatkowo wymierzył oskarżonemu karę grzywny (w łącznej wysokości 500 zł), obciążył go częścią kosztów procesu i nałożył na niego obowiązek uiszczenia nawiązki na rzecz dwóch oskarżycieli posiłkowych w wysokości po 300 zł każda. Wyrok ten jest nieprawomocny i nie podlega wykonaniu do czasu jego uprawomocnienia się. Jest on zaskarżalny apelacją, co niewątpliwie nastąpi.
Fundacja Wolność od Religii upatruje ten wyrok jako niesamowicie niebezpieczny przypadek kneblowania debaty publicznej, dotyczącej osoby Jana Pawła II, Kościoła rzymskokatolickiego i oczywistego w naszej perspektywie sojuszu ołtarza i tronu. Przypominamy, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) wolność wypowiedzi znajduje zastosowanie nie tylko do „informacji” lub „opinii (idei)”, które są przyjmowane przychylnie, jako nieobraźliwe lub neutralne, lecz również w odniesieniu do takich, które są obraźliwe, szokujące, niepokojące lub przeszkadzające. Takie są bowiem wymagania pluralizmu, tolerancji oraz otwarcia, a bez nich nie może być mowy o istnieniu demokratycznego społeczeństwa[1]. Dodatkowo przypominamy, iż zgodnie z orzecznictwem ETPCz, grupa religijna musi tolerować kwestionowanie przez inne osoby ich przekonań religijnych, a nawet rozpowszechnianie przez inne osoby doktryn wrogich jej wierze tak długo, jak długo wypowiedzi takie nie stanowią podżegania do nienawiści albo nietolerancji religijnej[2]. ]
Zapadłe w sprawie rozstrzygnięcie pomija w naszej ocenie zasadnicze tło zdarzenia, które miało miejsce w napiętej społecznej atmosferze. Co więcej, wyrok ten stanowi nieproporcjonalną ingerencję w wolność wyrażania opinii i może wywierać mrożący wpływ (chilling effect) na debatę publiczną. Twierdzimy, iż Sąd niezasadnie uznał, iż zachowanie oskarżonego stanowiło znieważenie albowiem (przy uwzględnieniu kontekstu historycznego zachowania) pomalowanie pomnika Jana Pawła II we wskazany sposób nie stanowiło wyrażenia pogardy (ciężkiej obrazy), lecz niewerbalny, choć być może kontrowersyjny głos w dyskursie publicznym.
Fundacja Wolność od Religii bierze udział w tym postępowaniu jako strona społeczna. Przygotowane zostanie pisemne stanowisko wobec zapadłego w sprawie wyroku, nasza obecność będzie także widoczna na etapie postępowania odwoławczego przed Sądem Okręgowym w Łodzi.
Postępowanie to stanowi doskonały przykład
tego, jak niebezpiecznym instrumentem „regulacji” konfliktów
społecznych potrafi być prawo karne i jak jego instrumentalizacja może służyć tłumieniu
debaty publicznej.
[1] Wyrok ETPCZ z 17 lipca 2018 r., 38004/12, MARIYA ALEKHINA I INNI v. ROSJA (https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=002-12009)
[2] Wyrok ETPC z 30.01.2018 r., 69317/14, SEKMADIENIS LTD. v. LITWA (https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-180506)