Lublin, 30 listopada 2022 r.
Dyrekcja Zespołu Szkół Ekonomicznych im. S. Staszica
Ul. Marszałkowska 40
60-327 Poznań
e-mail: zse@zsepoznan.pl
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego zwracam się z wnioskiem o zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w szkole podczas dodatkowych zajęć religii, stosowanej wobec uczniów, którzy nie zostali zapisani przez rodziców/opiekunów prawnych lub nie zapisali się osobiście po osiągnięciu pełnoletności na zajęcia religii rzymskokatolickiej, szczególnie w sytuacji gdy zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także wprost próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na lekcje religii. Uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie.
Ponadto praktyka wymuszania obecności w szkole przed lub po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii.
Zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego, szkoła ma obowiązek zorganizowania zajęć wychowawczo-opiekuńczych w razie ustalenia przez dyrektora szkoły dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Przepis § 6 ust. 2 rozporządzenia stanowi zaś, że szkoła ma obowiązek informowania rodziców o możliwości udziału uczniów w zajęciach wychowawczo-opiekuńczych organizowanych w tych dniach, co ponad wszelką wątpliwość potwierdza, że mają one charakter nieobowiązkowy.
Przepis § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, nakłada na szkołę obowiązek zapewnienia w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole. Jednocześnie nie został nałożony na uczniów obowiązek uczestnictwa w tych zajęciach.
Przepis art. 95 ust. § ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywanie pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, zaś w § 2, że dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo. Zatem, wobec braku podstawy prawnej do nałożenia na szkołę obowiązku „pilnowania” uczniów w ich czasie wolnym, to do rodziców należy decyzja, czy dziecko uczestniczy w zajęciach opiekuńczo-wychowawczych. Szkoła obejmuje opiekę nad uczniami dopiero wtedy, gdy uczeń pojawi się w wyznaczonym miejscu i godzinie na zaplanowane zajęcia.
Szkoła ma obowiązek organizacji zajęć wychowawczo-opiekuńczych (występujących pod różnymi nazwami), ale wyłącznie jako dobrowolną możliwość dla uprawnionych uczniów. Żaden przepis prawa nie nakazuje im uczestnictwa w zajęciach. Ponadto szkoła nie sprawuje opieki nad uczniami, w tym nie jest odpowiedzialna za ich bezpieczeństwo, którzy dobrowolnie nie zechcieli uczestniczyć w tych zajęciach.
Rodzic ucznia który nie został zapisany na lekcje religii umiejscowione na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, nie powinien widzieć w ogóle tego przedmiotu w planie zajęć dziecka. Co za tym idzie dziecko nie ma obowiązku przebywania w szkole, a szkoła nie ma obowiązku „opiekowania się” nim.
Wnoszę również o bezzwłoczne zaprzestanie praktyki zmuszania osób dorosłych do pozostawania w bibliotece podczas zajęć z religii katolickiej, w której nie uczestniczą. Troska o uczniów, na przykład o ich bezpieczeństwo, nie może być podstawą do ograniczenia gwarantowanej w Konstytucji RP (art. 52 ust. 3) wolności (w szczególności uczniów pełnoletnich), którzy korzystając ze swojej samodzielności postanowili nie uczestniczyć w zajęciach.
Zgodnie z art. 11 Kodeksu cywilnego: „Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.” Oznacza to, że od tego momentu uczniowie Ci posiadają pełną zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.
Z informacji, które uzyskaliśmy, pomimo nabycia przez uczniów pełnej zdolności do czynności prawnych szkoła nadal zobowiązuje ich pozostawania na jej terenie w trakcie, kiedy odbywają się zajęcia lekcyjne, w których nie uczestniczą (religia). Takie działanie szkoły należy uznać za nieuzasadnione i pozbawione podstawy prawnej.
W momencie ukończenia osiemnastu lat ustaje jednocześnie władza rodzicielska, a wraz z nią wykonywana przez rodziców lub prawnych opiekunów funkcja opiekuńcza, analogicznie również szkoła nie odpowiada od tego momentu za bezpieczeństwo w trakcie zajęć, ponieważ z mocy prawa są oni uprawnieni do swobodnego dysponowania swoim czasem, w tym również opuszczania terenu szkoły w trakcie trwania zajęć lekcyjnych, szczególnie takich, w których nie uczestniczą.
Wszelkie dalsze próby zobowiązywania uczniów do przebywania na terenie szkoły w czasie ww. nieobowiązkowych zajęć, jak i rozliczania z takiego obowiązku są bezprawne i naruszają dobra osobiste uczniów. Konsekwencją takiego postępowania Szkoły może być skierowanie odpowiedniej skargi do Kuratorium Oświaty oraz Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wnioskuję również, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominali Państwo o dzieciach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych klas, w których nie wszyscy uczniowie zostali zapisani na religię.
Ponadto na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:
- W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)
- Czy szkoła zbiera oświadczenia rodziców/opiekunów prawnych w sprawie udziału dzieci w lekcjach religii lub/i etyki przed dopuszczeniem uczniów do udziału w tych zajęciach?
- Czy pytanie o udział w zajęciach religii zostało ujęte w formularzu rekrutacyjnym?
- Czy w dzienniku elektronicznym religia i etyka została wpisana w plan zajęć wszystkich uczennic i uczniów, czy utworzono „wirtualne oddziały” wyłącznie dla uczniów zapisanych na te zajęcia?
- Czy uczniowie zapisani na lekcje etyki muszą oczekiwać na te zajęcia przed lub po lekcjach? Jeśli tak ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie zapisani na lekcje etyki w szkole?
- Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej w szkole?
- Czy pozostawanie „pod opieką szkoły” jest konieczne w przypadku, kiedy etyka jest ostatnią lekcją, a uczeń nieuczestniczący nie ma jej w swoim planie zajęć?
8) Czy uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki zostali kiedykolwiek umieszczeni w świetlicy lub bibliotece szkolnej?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 9 grudnia 2022 r. wpłynęła odpowiedź Szkoły. Pan Krzysztof Redliński, dyrektor placówki, przyznaje, że dorośli uczniowie, pomimo że nie zapisali się na dodatkowe zajęcia religii rzymsko-katolickiej zmuszani są do przebywania w bibliotece szkolnej na „zajęciach opiekuńczych”.
Fundacja skieruje w tej sprawie wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich.
W dniu 21 grudnia 2022 r. fundacja wysłała pismo do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o podjęcie działań zapobiegających ograniczaniu wolności osobistej obywateli i obywatelek RP.
Więcej informacji tutaj: