Początek 2025 r. był dla Fundacji czasem intensywnej pracy w zakresie pomocy prawnej dla osób, które zostały faktycznie pokrzywdzone orzeczeniami sądowymi w sprawach o obrazę uczuć religijnych (art. 196 kodeksu karnego).
I. „Parodia mszy” na Marszu Równości
Wspominaliśmy Wam w poprzednim poście o postępowaniu sądowym w sprawie o „parodię mszy” na jednym z Marszów Równości w Warszawie. Fundacja złożyła opinię przyjaciela sądu i bierze udział w procesie jako organizacja społeczna. Termin posiedzenia to 19 marca 2025 r., (Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie).
II. Skarga do ETPCz – sprawa łódzkiego artysty Marcelo Zammenhoff’a:
W dniu 4 marca 2025 r. skarżący (przy pomocy prawnej Fundacji) wniósł skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (ETPCz). Jest to konsekwencja utrzymania w mocy wyroku warunkowo umarzającego postępowanie na roczny okres próby. Przypominając: sprawa dotyczyła fragmentu ekspozycji, prezentowanej podczas XX edycji łódzkiego Fotofestiwalu w dniach 11-18 czerwca 2021 r. Wystawa „Archiwum regresywne” składała się w części z prac z cyklu nazwanym przekornie „Wagina polska”, które miały obrażać uczucia religijne i znieważać banderę Rzeczypospolitej Polskiej. W dniu 14 września 2023 r. postępowanie karne zostało wobec artysty warunkowo umorzone. Uznano jego winę w zakresie obydwu przestępstw, lecz takie rozstrzygnięcie oznaczało, iż Marcelo nie został finalnie uznany za „przestępcę”. Wyrok ten został utrzymany w mocy w dniu 19 kwietnia 2024 r.
W skardze do ETPCz podniesiono, iż wolność wypowiedzi (oraz ekspresji artystycznej) została w tej sprawie naruszona. Dzieła Marcelo Zammenhoff’a nie zawierały w sobie elementów podżegających do nienawiści i nietolerancji. W rzeczywistości bowiem stanowiły satyryczny głos w debacie publicznej, wypowiedź dotyczącą poszczególnych zdarzeń z historycznych. Były to niewątpliwie swoiste oceny otaczającej nas rzeczywistości, być może kontrowersyjne lecz w swój artystyczny sposób produktywne. Wskazano również, iż nie zaistniała „niezbędność” ingerencji organów władzy publicznej w wolność wypowiedzi skarżącego. Podniesiono, iż art. 196 kodeksu karnego, zastosowany wobec artysty, jest przepisem nieprecyzyjnym, rodzącym wiele wątpliwości w interpretacji. Nie pomięto także w skardze tego, iż w wyrokowaniu w sprawie artysty brał udział tzw. neo-sędzia, co mogło naruszyć gwarancje skarżącego do rzetelnego procesu sądowego.
Niestety na rezultaty skargi trzeba będzie poczekać. Fundacja Wolność od Religii udziela wsparcia prawnego artyście i będzie na bieżąco informować Was o dalszych losach jego sprawy przed ETPCz.
III. Sprawa naniesienia na pomnik Jana Pawła II czerwonej i żółtej farby oraz napisu „Maxima Culpa” w Łodzi. Wyznaczony został termin rozprawy odwoławczej na dzień 17 marca 2025 r. (Sąd Okręgowy w Łodzi). Sprawa dotyczy wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu za znieważenie pomnika i obrazę uczuć religijnych.
Wobec treści zapadłego na etapie pierwszoinstancyjnym wyroku, Fundacja Wolność od Religii (będąca stroną społeczną w tym procesie) złożyła kolejną opinię przyjaciela sądu. W jej treści podniesiona została niezwykle ważna okoliczność – w wydaniu wyroku brał udział sędzia, który nie był bezstronny w rozumieniu art. 6 § 1-2 i oraz 3 lit. c Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Sędzia wydający wyrok został nominowany przez Prezydenta do pełnienia urzędu w konsekwencji rekomendacji uzyskanej od Krajowej Rady Sądownictwa, ukonstytuowanej po nowelizacji z dnia 8 grudnia 2017 r. ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, która to ustawa pozbawiła organ o nazwie Krajowa Rada Sądownictwa przymiotów organu, o którym mowa w Konstytucji RP. Fundacja Wolność od Religii dalej podtrzymuje swe dotychczasowe stanowisko – o znieważeniu przedmiotu czci religijnej i pomnika nie ma mowy, albowiem zachowanie oskarżonego stanowiło głos w debacie publicznej. Przedstawiciel Fundacji weźmie udział w nadchodzącej rozprawie apelacyjnej, informacje o dalszych losach procesu będziemy Wam przekazywali na bieżąco.
W dniu 23 kwietnia 2025 r. odbyła się rozprawa apelacyjna w sprawie o znieważenie pomnika Jana Pawła II w Łodzi i obrazę uczuć religijnych. Była jednakże niezwykle krótka – Sąd wyznaczył jedynie 10 minut na sprawę. Po wejściu na salę rozpraw przyczyna takiego stanu rzeczy okazała się jasna. Otóż Sąd zarządził uzupełniające postępowanie dowodowe. W pierwszej kolejności nastąpiło uzupełniające przesłuchanie oskarżonego przez Sąd, który zadał mu cztery pytania, dotyczące jego motywacji. Oskarżony opowiedział o atmosferze społecznej i politycznej, która towarzyszyła jego akcji protestacyjnej, znaczeniu „MAXIMA CULPA” oraz o tym, co motywowało jego działanie. Wskazał na tzw. Marsze Papieskie oraz na swoje zaangażowanie w działalność społeczną. Po wyjaśnieniach oskarżonego Sąd uprzedził strony o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej zarzucanego oskarżonemu czynu na uszkodzenie mienia bądź zabytku lub na wykroczenie z art. 63a par. 1 kodeksu wykroczeń. Postanowił dopuścić dowód z opinii biegłego, który ma ustalić, czy farba na pomniku spowodowała szkody na mieniu. Zwrócił się także do konserwatora zabytków, by ustalić, czy pomnik Jana Pawła II jest wpisany na listę zabytków w Łodzi. Rozprawa z tej przyczyny została odroczona do dnia 6 sierpnia 2025 r. (g. 10.00).
W sprawie Marcelo Zammenhoffa, łódzkiego artysty oskarżonego do niedawna o obrazę uczuć religijnych, obrona ze wsparciem Fundacji Wolność od Religii, skierowała do Prokuratora Generalnego wniosek o wniesienie kasacji nadzwyczajnej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi, który utrzymał warunkowe umorzenie postępowania karnego. W treści wniosku wskazano, iż orzeczenie odwoławcze dotknięte jest rażącym naruszeniem przepisów postępowania, dotyczących kontroli apelacyjnej wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi. Obrona Marcelo wskazuje, iż procedowanie Sądu Apelacyjnego w Łodzi nie spełniło standardu wyznaczonego dyspozycją art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., które to przepisy wymagają rozważenia wszystkich zarzutów zawartych w środku odwoławczym, a więc dokonania ich rzetelnej i merytorycznie poprawnej oceny.
Prokurator Generalny może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, także od wyroku Sądu Apelacyjnego, który utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego – warunkowo umarzający postępowanie karne wobec artysty.
Wniesienie kasacji przez Prokuratora Generalnego nie tamuje rozpoznania skargi, która w sprawie Marcelo Zammenhoffa została złożona to Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Czekamy na odpowiedź ze strony Prokuratora Generalnego i liczymy na wnikliwe pochylenie się nad tą sprawą. Będziemy informowali Was na bieżąco o dalszych losach sprawy.