„Rekolekcje szkolne. Do kościoła idą wszystkie klasy z uczącymi. Na świetlicy pozostaną wyłącznie osoby nie uczęszczające do kościoła”- komunikat dyrekcji ZS nr 9 w Jastrzębiu-Zdroju – interwencja

Lublin, 12 marca 2024 r.

Zespół Szkół nr 9 w Jastrzębiu-Zdroju
44-330 Jastrzębie-Zdrój
ul. 11 Listopada 4
e-mail: poczta@zssp9.jastrzebie.pl

Szanowni Państwo,

         Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii w odpowiedzi na prośby zaniepokojonych rodziców i na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, a także na rzecz uwzględnienia i poszanowania praw mniejszości, rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na zajęcia religii rzymskokatolickiej a także nauczycieli oraz w imię przestrzegania fundamentalnych zasad państwa demokratycznego tj. ochrony praw mniejszości i równości obywateli wobec prawa, zwracam się z prośbą o niewyrażanie zgody organizatorom rekolekcji na dowolne przerywanie zajęć szkolnych rekolekcjami i zapewnienie całkowicie dobrowolnego udziału w praktykach religijnych.

         Rodzice uczniów otrzymali informację, podpisaną przez dyrektor szkoły, że „rekolekcje szkolne będą miały miejsce 13-15 marca od godz. 9.00. Do kościoła idą wszystkie klasy z uczącymi o godz. 9.00 i w tej samej grupie wracamy. Na świetlicy pozostaną wyłącznie osoby nie uczęszczające do kościoła. Zobowiązuję wychowawców, aby do 10 marca przekazali na świetlicę listę uczniów, którzy w tym czasie pozostaną w szkole.”

Zwracamy się Państwa z powyższą prośbą, w związku z wątpliwościami jakie mamy w sytuacjach, gdy wszyscy uczniowie zapisani na religię, bez uprzedniej informacji-zgody rodziców wyprowadzani są przez nauczycieli do kościoła.

Jak wskazuje konstytucja i prawo oświatowe, rodzice samodzielnie występują do szkoły z ewentualnym życzeniem co do uczestniczenia ich dzieci w lekcjach religii danego wyznania oraz w uroczystościach religijnych lub też biorą w nich dobrowolny udział na zaproszenie katechetów. § 10 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wskazuje, że uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do rekolekcji organizowanych w innym terminie.

Wychowanie religijne nie jest zadaniem władzy publicznej (dyrektor szkoły), ale prawem rodziców. Państwo jedynie stwarza warunki, by umożliwić uczestniczenie dzieci i młodzieży w rekolekcjach, poprzez zwolnienie ich z wypełniania obowiązku szkolnego w tych dniach. Art. 52 ust. 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.                          

Dlatego też szkoła powinna zebrać od rodziców informację, czy chcą skorzystać z ICH PRAWA DO ZWOLNIENIA DZIECKA Z ZAJĘĆ SZKOLNYCH w celu odbycia praktyk religijnych jakimi są rekolekcje i dokonać stosownej adnotacji w dzienniku. Deklaracja chęci uczestniczenia w lekcjach religii, nawet jeśli została złożona przez rodziców uczniów nie jest jednoznaczna z chęcią uczestniczenia w dowolnych uroczystościach religijnych w przyszłości, jest wyłącznie deklaracją chęci uczestniczenia w lekcjach religii, podobnie nie jest deklaracją światopoglądową, a szkoły nie mają prawa pytać uczniów o wyznanie ani światopogląd.(np. o to który z uczniów NIE BĘDZIE UCZESTNICZYŁ w praktykach religijnych). Szkoła nie powinna zobowiązywać rodziców do ujawniania swoich przekonań religijnych i wyznania poprzez wymaganie od nich przedstawiania oświadczeń negatywnych w sprawie udziału w praktykach religijnych, ujawniających wrażliwe dane. Zgodnie z art. 53 ust. 7 Konstytucji, nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Wskazać należy w kontekście przedstawianej sprawy, że zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa i doktryny prawa, dyrektor szkoły jest traktowany jako organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do wykonywania zadań publicznych.

Działanie szkoły, która zgodnie z informacją przesłaną rodzicom, wyprowadza wszystkich uczniów zapisanych na religię do kościoła, przyjmuje formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost jest naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).

Z korespondencji prowadzonej przez fundację z Ministerstwem Edukacji Narodowej wynika, że wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych powinny odbywać się za zgodą rodziców. 

Proboszcz nie ma też prawa wyłącznie narzucać dyrekcji szkoły dokładnego przedziału czasowego, w którym rekolekcje się odbędą, gdyż zgodnie z rozporządzeniem ma być to przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą. Organizacja praktyk religijnych to wewnętrzna sprawa związków wyznaniowych, a angażowanie nauczycieli – niezależnie od ich światopoglądu – do opieki nad uczniami biorącymi udział w rekolekcjach, wykracza poza ustawowe gwarancje bezstronności władzy publicznej i poza obowiązek organizacji lekcji religii oraz narusza podstawowe prawa obywatelskie jak prawo do nieujawniania światopoglądu (nauczyciele).

Żadna religia nie powinna wpływać na działania edukacyjne w polskiej szkole publicznej. Szkoła publiczna winna być szkołą przyjazną dla wszystkich dzieci, niezależnie od światopoglądu ich rodziców i ich samych. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 wyraźnie określa, że  Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Zgodnie z Konstytucją RP art. 25 ust. 2 Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

         Nadmieniam, że wyjścia na wydarzenia religijne związane z uczęszczaniem na zajęcia z religii określonego wyznania, powinny być organizowane przez katechetów. Do fundacji wpływa wiele skarg od nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy charakter „prośby” dyrektorów szkół o opiekę nad uczniami podczas rekolekcji lub w czasie odprowadzania do/ kościoła. Zwracamy uwagę, że tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.1997.78.483) w art 53 ust. 7). Nauczyciel „poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza,
iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.

Chciałabym również wspomnieć, że w ubiegłych latach nauczyciele przekazywali do fundacji skargi, z których wynika, że dyrektorzy szkół wydawali im polecenia – lub przekazywali „dorozumiane oczekiwanie” – sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych przez proboszcza, co prowadziło do poddawania nauczycieli „wbrew ich woli czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej„. Takie zachowania dyrektorów szkół stanowią naruszenie dóbr osobistych nauczycieli. (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt II CSK 1/13). Niezależne od tego wskazujemy, że powyższe przypadki powinny być kwalifikowane jako naruszenie art. 11 zn 1 Kodeksu pracy tj. obowiązku szanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika, a także w przypadkach skrajnych przybierają postać mobbingu w rozumieniu art. 94 zn 4 Kodeksu pracy.

Ponadto zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1,2,3 i 6 ustawy Prawo oświatowe dyrektor odpowiada za organizację i standard opieki „W CZASIE ZAJĘĆ ORGANIZOWANYCH PRZEZ SZKOŁĘ”. Formalnie organizatorem rekolekcji nie jest ani szkoła czy katecheta lecz proboszcz parafii kościoła katolickiego, która ma osobowość prawną i zatem może przyjąć odpowiedzialność cywilną za przebieg rekolekcji i bezpieczeństwo uczniów przebywających pod opieką proboszcza i osób, którymi się posługuje tj. księży, zakonnic i katechetów lub katechetek. „Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 pkt 5 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, jednostką Kościoła Katolickiego mającą osobowość prawną jest parafia, a jej organem – proboszcz. Powyższy przepis pozostaje w związku z kanonem 532, według którego proboszcz występuje w imieniu parafii w załatwianiu wszystkich czynnościach prawnych„; (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03). Odpowiednie regulacje dotyczą również parafii pozostałych kościołów, których działalność jest regulowana ustawowo przez Rzeczpospolitą Polską.   

Liczę na zrozumienie i Państwa wrażliwość jako reprezentantów władzy publicznej, proszę również o udzielenie odpowiedzi z zachowaniem formy pisemnej.

Jednocześnie na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. W jaki sposób szkoła pozyskała informacje, który z rodziców chce skorzystać z prawa do zwolnienia dziecka z zajęć szkolnych w celu odbycia praktyk religijnych? Ilu uczniów zostało zwolnionych na rekolekcje?
2. Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?
3. Czy rodzice uczniów, którzy nie uczęszczają na rekolekcje musieli składać oświadczenie, że chcą w tym czasie skorzystać z opieki świetlicowej? Czy musieli składać jakiekolwiek oświadczenie w związku z nie uczęszczaniem do kościoła (dyrekcja porusza tę kwestię w swoim komunikacie)?
4. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora?
5. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły powiadomiła o terminie i sposobie organizacji rekolekcji rodziców i uczniów?
6. Czy dyrekcja szkoły proponowała proboszczowi, aby organizował praktyki religijne poza czasem zajęć szkolnych? Czy to proboszcz zdecydował o przedziale czasowym, w którym odbyły się rekolekcje?
7. Czy nauczyciele/wychowawcy zostali „poproszeni” przez dyrektora szkoły o opiekę nad uczniami w czasie odbywania przez nich praktyk religijnych?
8. Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z planem zajęć?
9. Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?
10. Ilu katechetów opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?
11. Ilu nauczycieli opiekuję się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach?
12. Dla ilu oddziałów w szkole zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z ich planem zajęć a dla ilu zorganizowano jedynie zajęcia opiekuńcze? Ilu uczniów, z ilu oddziałów uczestniczyło w tych zajęciach?
13. Ilu jest uczniów zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024?
14. Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

 Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

W dniu 18 marca 2024 r. wpłynęła odpowiedź szkoły. 

Pani dyrektor potwierdza, że zbiera od rodziców uczniów informacje o nieuczestniczeniu w rekolekcjach (oświadczenia składane są przez dziennik elektroniczny). Ponadto dyrektor pyta nauczycieli „KTO REZYGNUJE Z OPIEKOWANIA SIĘ UCZNIAMI” w czasie praktyk religijnych.

W szkole na lekcje religii nie uczęszcza 23% uczniów co stanowi 29 dzieci lub młodzieży. 17,5 % rodziców  stwierdziło że dzieci nie mają uczestniczyć w rekolekcjach .

Pani dyrektor sugeruje, że cytat z pisma pozbawiony jest kontekstu i wnosi o UPUBLICZNIENIE ZGŁOSZENIA, KTÓRE OTRZYMAŁA FUNDACJA (sic!).

Treść odpowiedzi szkoły:

Jastrzębie-zdrój 18.03.2024

Fundacja Wolność od Religii

        W odpowiedzi na Państwa mail informuje że 85% uczniów naszej placówki to katolicy, którzy wyrazili wolę nauki religii w placówce na  zebraniach klasowych , osobistym podpisem na  druku dotyczącym „uczęszczania”, bądź „ nie uczęszczania” na religię. Druk taki jest niezbędny każdego roku w celu  opracowania  arkusza organizacyjnego, rodzice  na pierwszym zebraniu w klasie  przekazują wychowawcy taką informację. Dotyczy ona zajęć z religii, wdż.

     Zgodnie z wolą rodziców  i zapytaniem skierowanym do nich przez wychowawców klas, czy rodzice   czy wyrażają, bądź nie wyrażają chęć udziału  dzieci w rekolekcjach, 17,5 % rodziców  stwierdziło że dzieci nie mają uczestniczyć w rekolekcjach. Uczniowie ci mieli zorganizowane zajęcia lekcyjne, bądź świetlicowe na jedną godzinę lekcyjną od 9,00-9,45. W czasie  kiedy odbywały się rekolekcje. 14% uczniów szkół ponadpodstawowych w naszej placówce odbywało praktyczną naukę zawodu lub praktyki zawodowe i również nie uczestniczyli w rekolekcjach.

     W dzienniku lekcyjnym uczniowie będący na lekcjach lub świetlicy maja wpisaną obecność, ponieważ w trakcie trwania rekolekcji mieli zorganizowane zajęcia.

      Rodzice uczniów , którzy nie uczestniczyli w rekolekcjach nie musieli składać oświadczeń. Za pomocą indywidualnych wpisów do   Mobi-dziennikach, w poszczególnych klas, bądź telefonicznie  poinformowali  dyrekcję o swojej woli co zostało zebrane  i uszanowane.  Natomiast poprosiliśmy i zebrali oświadczenia o woli uczestniczenia w rekolekcjach wychowawców klas. Oświadczenia zostały umieszczone w teczkach wychowawczych klasy.

      O terminie rekolekcji dyrektor placówki został słownie poinformowany przez siostrę katechetkę miesiąc  przed  zamierzonym zdarzeniem, w celu logistycznego przygotowania dnia pracy w szkole.

Dyrektor poinformował przez dziennik wychowawców i nauczycieli o rekolekcjach 20 lutego 2024 r. umożliwiając rodzicom i uczniom podjęcie decyzji co do udziału w wydarzeniu.

   Rodzice i uczniowie zostali poinformowani po informacji wysłanej przez dyrektora do wychowawców klas, czyli w tym dniu popołudniu, bądź dnia następnego.

    Zorganizowanie  rekolekcji po zajęciach lekcyjnych nie jest możliwe popołudniu z kilku względów logistycznych. Nasi uczniowie są osobami niepełnosprawnymi z 9 miejscowości dowożonymi na godz. 7,00 i kończą około godziny 17,00. Wożeni są 6 busami, innymi środkami  wynajmowanymi przez ościenne gminy, np. taksówki bądź odbierani są przez rodziców.  Zanim nasi uczniowie dojadą do domów, busy po drodze zabierają innych uczniów z poszczególnych szkół. Zatem dzieci SA czasami w domach około 18,00-18,30. Dzieci są zmęczone, czasami rekolekcje w ich rodzinnych miejscowościach już się kończą.

       Dyrektor wystosował informacje ustną do nauczycieli  w celu określenia , kto chce  zrezygnować z udziału w rekolekcjach ze względów wyznaniowych. Odpowiedź, że nie chcą brać udziału w rekolekcjach  uzyskano ustnie, bądź pisemnie 7 uczących. Osoby te pozostali w placówce organizując dzieciom zajęcia i uczestnicząc w dniu otwartym w placówce. Pozostali nauczyciele, nie zgłaszali uwag, wręcz kilku zrezygnowało z tzw. okienka, aby objąć opiekę nad swoimi klasami.

    Klasy wyszły na rekolekcje  w czasie  jednej lekcji, zgodnie z planem, tj. 9,00-945. Do kościoła droga stanowi  max.5 min. Zatem klasy wyszły i wróciły w trakcie przerwy. Wszyscy nauczyciele byli wtedy w pracy, oprócz tych, którzy zgłosili wolę przyjścia mimo że nie pracowali.

   W trakcie rekolekcji w kościele były trzy katechetki i 16 nauczycieli.

      W zajęciach praktyki i praktycznej nauki zawodu uczestniczyło 5 oddziałów,, 18 uczniów pozostało placówce. Przypominam e w szkole specjalnej klasy liczą około 4 osoby. Dzieci  zostały połączone w klasy  lub były na świetlicy.

     W roku szkolny 2023/24  w naszej placówce na zajęcia lekcji religii zapisanych jest w sumie 85% uczniów wszystkich typów placówek.

    W szkole na lekcje religii nie uczęszcza 23% uczniów co stanowi 29 dzieci lub młodzieży.

   W odpowiedzi z szacunkiem dla Państwa, wnioskuję o maila , który Państwo otrzymali ,gdyż wskazany przez Państwa wpis to cytat z wyciągnięty z całego tekstu i wysłany przez „Osobę zainteresowaną”. Jest  to również element tajemnicy Rady Pedagogicznej. Informacja , która do Państwa została wysłana jest fragmentem informacji wysłanej wyłącznie przez dyrektora do Rady Pedagogicznej, na specjalnej stronie dostępnej w mobi-dzienniku, która stanowi tajemnicę RP. Jest to, powtarzam wyciągnięty z kontekstu  fragment, co stanowi , moim zdaniem, próbę manipulacji moim wpisem.

Z wyrazami szacunku.
Jolanta Grabkowska dyrektor Zespołu Szkół.