Rekolekcje w sali gimnastycznej, w miejsce zajęć dydaktycznych – interwencja fundacja z ZSP w Mirkowie

Lublin, 18 marca 2024 r.

Zespół Szkolno-Przedszkolny
im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Mirkowie
ul. Słowackiego 17
55-095 Mirków
sekretariat.szkola@mirkow.pl

                              Szanowni Państwo,

         Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii w odpowiedzi na prośby zaniepokojonych rodziców i na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, a także na rzecz uwzględnienia i poszanowania praw rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na lekcje religii rzymskokatolickiej oraz w imię przestrzegania fundamentalnych zasad państwa demokratycznego tj. ochrony praw mniejszości i równości obywateli wobec prawa, zwracam się z prośbą o niewyrażanie zgody organizatorom rekolekcji na dowolne przerywanie zajęć szkolnych rekolekcjami i organizowanie praktyk religijnych na terenie szkoły oraz zapewnienie realnie dobrowolnego udziału w praktykach religijnych.

         Rodzice uczniów otrzymali informację, że w dniach 18-19 marca 2024 r. w CZASIE ZAJĘĆ SZKOLNYCH I NA TERENIE SZKOŁY (w sali gimnastycznej) zostaną zorganizowane rekolekcje wielkopostne. Uczniowie, którzy nie zostali zapisani przez rodziców na religię katolicką muszą w tym czasie przebywać w świetlicy. Pozostali uczniowie, zapisani na religię katolicką, są zabierani przez nauczycieli do Sali gimnastycznej w celu odbycia praktyk religijnych.

         Chciałabym zwrócić Państwa uwagę, że angażowanie nauczycieli – niezależnie od ich światopoglądu – do opieki nad uczniami biorącymi udział w rekolekcjach, wykorzystywanie pomieszczeń szkolnych do organizacji praktyk religijnych, pomimo posiadanych przez instytucję Kościoła rzymskokatolickiego szerokich możliwości korzystania z własnych świątyń, wykracza poza ustawowe gwarancje bezstronności władzy publicznej i poza obowiązek organizacji lekcji religii oraz narusza podstawowe prawa obywatelskie jak prawo do nieujawniania światopoglądu (nauczyciele).

Żadna religia nie powinna wpływać na działania edukacyjne w polskiej szkole publicznej. Szkoła publiczna winna być szkołą przyjazną dla wszystkich dzieci, niezależnie od światopoglądu ich rodziców i ich samych. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 wyraźnie określa, że  Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Zgodnie z Konstytucją RP art. 25 ust. 2 Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

Jak wskazuje konstytucja i prawo oświatowe, rodzice samodzielnie występują do szkoły z ewentualnym życzeniem co do uczestniczenia ich dzieci w lekcjach religii danego wyznania oraz w uroczystościach religijnych lub też biorą w nich dobrowolny udział na zaproszenie katechetów. § 10 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wskazuje, że uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do rekolekcji organizowanych w innym terminie.

W związku z powyższym szkoła jest zobowiązana zebrać od rodziców dzieci zapisanych na religię informację w sprawie KORZYSTANIA PRZEZ NICH Z PRAWA DO ZWOLNIENIA Z ZAJĘĆ SZKOLNYCH dziecka w celu odbycia praktyk religijnych jakimi są rekolekcje i dokonać stosownej adnotacji w dzienniku (uczeń zwolniony).

         Jednocześnie dla uczniów, którzy nie zostali zwolnieni ze szkoły przez rodziców szkoła ma zapewnić zajęcia szkolne. Z obowiązujących aktów prawnych wynika wprost, że w czasie rekolekcji w szkołach publicznych zajęcia dydaktyczno-wychowawcze odbywają się zgodnie z planem i obecność uczniów jest odnotowywana w dzienniku lekcyjnym. Jeśli są to dni dodatkowo wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych w rozumieniu § 5 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego tzw. dni dyrektorskie, szkoła organizuje zajęcia wychowawczo-opiekuńcze, na które rodzice mogą, ale nie muszą posłać dzieci (obecność jest odnotowywana w dzienniku zajęć w świetlicy lub bibliotece szkolnej).

Powyższe stanowisko prezentował Minister Edukacji Narodowej w piśmie do fundacji z dnia 27 czerwca 2017 r. wskazując, że uczniowie nieuczestniczący w rekolekcjach są zobowiązani do udziału w zajęciach szkolnych odbywających się w godzinach ustalonego stałego planu zajęć i mają odnotowywany fakt obecności na tych zajęciach. Nieuprawnione jest więc informowanie rodziców, że w czasie rekolekcji nie ma zajęć – z wyjątkiem sytuacji, gdy wszyscy uczniowie szkoły uczęszczają na religię.

Oferowanie uczniom nieuczęszczającym na religię pobytu w świetlicy szkolnej nie jest równoznaczne z zapewnieniem zajęć edukacyjnych, a przede wszystkim sprzyja poczuciu wykluczenia ze względu na światopogląd.

Zwracam również uwagę, że deklaracja chęci uczestniczenia w lekcjach religii, nawet jeśli została złożona przez rodziców uczniów nie jest jednoznaczna z chęcią uczestniczenia w dowolnych uroczystościach religijnych w przyszłości, jest wyłącznie deklaracją chęci uczestniczenia w lekcjach religii, podobnie nie jest deklaracją światopoglądową, a szkoły nie mają prawa pytać uczniów o wyznanie ani światopogląd.

Z wielu dostępnych badań socjologicznych płynie wniosek, że zdarza się, iż na lekcje religii rzymskokatolickiej rodzice zapisują dzieci np. z powodu umieszczenia ich w planie zajęć w bloku zajęć obowiązkowych. Chcąc uniknąć bezproduktywnego spędzania czasu „samotnie” w świetlicy uczniowie wolą być z rówieśnikami w klasie i traktują religię jak przedmiot szkolny. Nie jest również tajemnicą, że częstą motywacją rodziców i uczniów do udziału w lekcjach religii jest wyższa średnia ocen. W związku z tym rodzice, którzy wyrazili zgodę na udział w lekcjach religii nie wyrażają jednocześnie zgody na udział w praktykach religijnych. Nie jest to bezpośrednio powiązane i uczniowie mają prawo do uczestniczenia w lekcjach religii bez jednoczesnego obowiązku uczestniczenia w mszach czy w rekolekcjach. W przeciwnym razie działanie szkoły przyjęłoby formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost byłaby naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).

         Z korespondencji prowadzonej przez fundację z Ministerstwem Edukacji Narodowej wynika, że wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych powinny odbywać się za zgodą rodziców. 

Nadmieniam, że wyjścia na wydarzenia religijne związane z uczęszczaniem na zajęcia z religii określonego wyznania, powinny być organizowane przez katechetów. Do fundacji wpływa wiele skarg od nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy charakter „prośby” dyrektorów szkół o opiekę nad uczniami podczas mszy lub w czasie odprowadzania do/z kościoła. Zwracamy uwagę, że tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.1997.78.483) w art 53 ust. 7). Nauczyciel „poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza,
iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.

Szkoła realizuje zadania publiczne, ponadto dyrektor szkoły bezsprzecznie uznawany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do organizacji i realizacji tych zadań (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – Komentarz, Wrocław 2002). Wobec uznania dyrektora szkoły za organ władzy publicznej, a także mając na uwadze podległość służbową nauczycieli względem dyrektora, zarzut naruszenia art. 53 ust. 7 Konstytucji jest zasadny. Dyrektor żądając udzielenia informacji dotyczących uczestniczenia bądź nieuczestniczenia w wydarzeniu o charakterze religijnym, tym samym domaga się ujawnienia światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Jak natomiast przyjęto w doktrynie prawa, „Konstytucja zakazuje organom władzy publicznej nakładania na jakąkolwiek osobę podlegającą prawu RP obowiązku ujawniania w jakikolwiek sposób jej przekonań światopoglądowych, religijnych lub wyznania. Pod pojęciem ujawniania należy rozumieć przekazywanie informacji (w jakiejkolwiek możliwej formie) pozwalającej na identyfikację tych przekonań.” (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz; prof. Bogusław Banaszak, C. H. Beck, Warszawa 2012, art. 53).

Chciałabym również wspomnieć, że w ubiegłych latach nauczyciele przekazywali do fundacji skargi, z których wynika, że dyrektorzy szkół wydawali im polecenia – lub przekazywali „dorozumiane oczekiwanie” – sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych przez proboszcza, co prowadziło do poddawania nauczycieli „wbrew ich woli czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej„. Takie zachowania dyrektorów szkół stanowią naruszenie dóbr osobistych nauczycieli. (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt II CSK 1/13). Niezależne od tego wskazujemy, że powyższe przypadki powinny być kwalifikowane jako naruszenie art. 11 zn 1 Kodeksu pracy tj. obowiązku szanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika, a także w przypadkach skrajnych przybierają postać mobbingu w rozumieniu art. 94 zn 4 Kodeksu pracy.

Ponadto zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1,2,3 i 6 ustawy Prawo oświatowe dyrektor odpowiada za organizację i standard opieki „W CZASIE ZAJĘĆ ORGANIZOWANYCH PRZEZ SZKOŁĘ”. Formalnie organizatorem rekolekcji nie jest ani szkoła czy katecheta lecz proboszcz parafii kościoła katolickiego, która ma osobowość prawną i zatem może przyjąć odpowiedzialność cywilną za przebieg rekolekcji i bezpieczeństwo uczniów przebywających pod opieką proboszcza i osób, którymi się posługuje tj. księży, zakonnic i katechetów lub katechetek. „Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 pkt 5 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, jednostką Kościoła Katolickiego mającą osobowość prawną jest parafia, a jej organem – proboszcz. Powyższy przepis pozostaje w związku z kanonem 532, według którego proboszcz występuje w imieniu parafii w załatwianiu wszystkich czynnościach prawnych„; (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03). Odpowiednie regulacje dotyczą również parafii pozostałych kościołów, których działalność jest regulowana ustawowo przez Rzeczpospolitą Polską.   

Liczę na zrozumienie i Państwa wrażliwość jako reprezentantów władzy publicznej, proszę również o udzielenie odpowiedzi z zachowaniem formy pisemnej.

Jednocześnie na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Czy szkoła zebrała od rodziców uczniów informacje w sprawie zwolnienia na rekolekcje? Ilu uczniów zostało zwolnionych  przez rodziców na rekolekcje?
2. Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?
3. Czy w planach zajęć, w dzienniku elektronicznym, uczniowie, którzy nie zostali zwolnieni na rekolekcje i nieuczęszczający na religię mieli odnotowane zmiany? Jaka informacja została umieszczona w dzienniku w ich planach zajęć? Czy uczniowie ci uczestniczyli w zajęciach świetlicowych czy szkoła organizowała dla nich zajęcia dydaktyczne?
4. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora? Czy zasady dotyczące organizacji rekolekcji były przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą? Jakie były te ustalenia (prosimy o informacje o formie i treści)?
5. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły powiadomiła o terminie i sposobie organizacji rekolekcji rodziców i uczniów?
6. Czy to organizator (strona kościelna) zaproponował, że rekolekcje odbędą się na terenie szkoły, w godzinach zajęć szkolnych? Czy dyrektor proponował, aby proboszcz organizował praktyki religijne na terenie parafii? Czy dyrektor proponował, w ramach uzgodnień, aby rekolekcje zostały zorganizowane w godzinach popołudniowych lub w weekendy i na terenie parafii oddalonej o niespełna 1 km od szkoły?
7. Czy nauczyciele/wychowawcy zostali „poproszeni” przez dyrektora szkoły o opiekę nad uczniami w czasie odbywania przez nich praktyk religijnych?
8. Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z planem zajęć?
9. Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?
10. Ilu katechetów opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?
11. Ilu nauczycieli opiekowało się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach?
12. Ilu jest uczniów zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024?
13. Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

 Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

Wczoraj pytanie, dziś odpowiedź. W dniu 19 marca 2024 r. wpłynęła odpowiedź od Pani Agnieszki Otremby, dyrektor szkoły w Mirkowie. Dyrektor potwierdza nasze obawy, że nauczyciele wyprowadzają wszystkich uczniów zapisanych na religię na rekolekcje bez dodatkowego informowania rodziców (ma to robić proboszcz) i bez zbierania informacji o ich woli skorzystania z prawa do zwolnienia dziecka z zajęć dydaktycznych.
Proboszcz parafii poinformował szkołę o TERMINIE REKOLEKCJI na 2 TYGODNIE PRZED WYDARZENIEM. Rozporządzenie wskazuje, że proboszcz ma obowiązek zrobić to na 30 dni przed. Dyrekcja i proboszcz USTALILI, ŻE REKOLEKCJE BĘDĄ NA TERENIE SZKOŁY.
Na religię nie uczęszcza 133 uczniów, co stanowi 33%.

Odpowiedź szkoły:

Dzień dobry,

W odpowiedzi na Państwa zapytanie przesyłam odpowiedzi:

1)       Czy szkoła zebrała od rodziców uczniów informacje w sprawie zwolnienia na rekolekcje? Ilu uczniów zostało zwolnionych  przez rodziców na rekolekcje?

Odpowiedź: Szkoła nie zebrała informacji od rodziców  w sprawie rekolekcji ponieważ uznajemy ,że wyrażenie życzenia w lekcjach religii katolickiej obejmuje również prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia rekolekcji.

2)       Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?

Odpowiedź: Tak w dzienniku zostały odnotowane zwolnienia uczniów

3)       Czy w planach zajęć, w dzienniku elektronicznym, uczniowie, którzy nie zostali zwolnieni na rekolekcje i nieuczęszczający na religię mieli odnotowane zmiany? Jaka informacja została umieszczona w dzienniku w ich planach zajęć? Czy uczniowie ci uczestniczyli w zajęciach świetlicowych czy szkoła organizowała dla nich zajęcia dydaktyczne?

Odpowiedź: Uczniowie który nie uczestniczyli w rekolekcjach mieli zorganizowane zajęcia ( klasy 1-3 zajęcia świetlicowe , klasy 4-8 zajęcia dydaktyczne według planu) czas trwania rekolekcji na jednego ucznia to jest jedna godzina.

4)       Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora? Czy zasady dotyczące organizacji rekolekcji były przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą? Jakie były te ustalenia (prosimy o informacje o formie i treści)?

Odpowiedź: O terminie rekolekcji organizator poinformował dyrekcje dwa tygodnie przed. Ustalono dwa dni zorganizowania rekolekcji na terenie szkoły w trzech grupach wiekowych i czas trwania rekolekcji jedna godzina na ucznia ( 45 minut)

5)       Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły powiadomiła o terminie i sposobie organizacji rekolekcji rodziców i uczniów?

Odpowiedź: O terminie i sposobie organizacji rekolekcji powiadamiał organizator

6)       Czy to organizator (strona kościelna) zaproponował, że rekolekcje odbędą się na terenie szkoły, w godzinach zajęć szkolnych? Czy dyrektor proponował, aby proboszcz organizował praktyki religijne na terenie parafii? Czy dyrektor proponował, w ramach uzgodnień, aby rekolekcje zostały zorganizowane w godzinach popołudniowych lub w weekendy i na terenie parafii oddalonej o niespełna 1 km od szkoły?

Odpowiedź: W porozumieniu z organizatorem rekolekcje zostały zorganizowane na poziomie minimum jedna godzina dydaktyczna dla ucznia uczęszczającego na ucznia i w taki sposób aby w tej godzinie pozostałe dzieci miały zorganizowane zajęcia dydaktyczne.

7)       Czy nauczyciele/wychowawcy zostali „poproszeni” przez dyrektora szkoły o opiekę nad uczniami w czasie odbywania przez nich praktyk religijnych?

Odpowiedź: Nauczyciele/wychowawcy za ich zgodą zostali poproszeni o opiekę nad uczniami aby zapewnić bezpieczeństwo podczas rekolekcji.

8)       Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z planem zajęć?

Odpowiedź: Zwróciliśmy się z prośbą o opiekę

9)       Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?

Odpowiedź; Osiem osób

10)    Ilu katechetów opiekowało się uczniami podczas rekolekcji?

Odpowiedź; dwóch

11)    Ilu nauczycieli opiekowało się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach?

Odpowiedz: W przypadku klas 1-3 były to dwie osoby w przypadku klas 4-8 odbywały się przewidziane w planie zajęcia dydaktyczne ( nie było opieki)

12)    Ilu jest uczniów zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024?

Odpowiedź; 273 osoby 67%

13)    Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?

Odpowiedź: 133 osoby co stanowi 33 %

Z poważaniem

Otremba Agnieszka

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Mirkowie