Lublin, 21 czerwca 2022 r.
Szanowna Pani Bożena Rulak
Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 3 w Płocku
e-mail: dyrektor@sp3plock.pl
Szanowna Pani Dyrektor,
Działając z upoważnienia oraz w imieniu przedstawicieli wspólnoty szkolnej, którzy przekazali nam informacje o łamaniu praw uczniów, rodziców i nauczycieli przez władze szkoły publicznej, przekazujemy je dyrekcji, a zarazem oczekujemy podjęcia pilnych działań, które przywrócą stan wynikający z postanowień Konstytucji i Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z komunikatem przekazanym przez Panią do rodziców uczniów uczęszczających do szkoły, o poniższej treści:
W dniu 23.06.2022 r. (czwartek) o godz. 9.00 – Msza św. w Kościele na zakończenie roku szkolnego połączona z pożegnaniem księdza proboszcza. Osoby, które nie chodzą na religię zostają w szkole pod opieką świetlicy szkolnej – budynek A i pod opieką wyznaczonych nauczycieli – budynek C.
uczniowie w miejsce zajęć dydaktycznych mają zorganizowane przez szkołę wyjście na mszę do Kościoła rzymsko-katolickiego razem z nauczycielami przedmiotu wpisanego w plan lekcji.
W związku z powyższym zwracamy się do Pani o natychmiastowe zaprzestanie naruszania norm Konstytucji RP oraz dyskryminowania uczniów i wychowawców należących do innych grup światopoglądowych niż katolicy.
Z korespondencji prowadzonej przez fundację z Ministerstwem Edukacji Narodowej wynika, iż „wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych powinny odbywać się za zgodą rodziców”
Nadmieniam również, że wyjścia na wydarzenia religijne związane z uczęszczaniem na zajęcia z religii określonego wyznania, powinny być organizowane przez katechetów. Do fundacji wpływa wiele skarg od nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy charakter „prośby” dyrektorów szkół o opiekę nad uczniami podczas mszy lub w czasie odprowadzania do Kościoła. Zwracam uwagę, że tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP „Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.1997.78.483) w art 53 ust. 7). Nauczyciel „poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza, iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.
Pragnę również przypomnieć, że zgodnie z m.in. Ustawą o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie informacji:
1. W jaki sposób szkoła pozyskała zgodę rodziców na wyprowadzenie uczniów z budynku szkoły na mszę do Kościoła rzymsko-katolickiego?
2. W jaki sposób szkoła pozyskała zgodę nauczycieli na wyjście z uczniami rzymsko-katolickimi do kościoła? Czy szkoła posiada informację na temat wyznania wychowawców?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany powyżej adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
Do dnia 10 sierpnia 2022 r. nie wpłynęła odpowiedź na wniosek. W związku z powyższym fundacja skierowała do Szkoły Przedsądowe wezwanie do wykonania obowiązku.
W dniu 25 sierpnia wpłynęła odpowiedź dyrektor szkoły.
W dniu 29 sierpnia skierowaliśmy pismo (e-mail) ponownie.
Lublin, 29 sierpnia 2022 r.
Szanowna Pani Bożena Rulak
Dyrektor Szkoły Podstawowej
z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 3
ul. Kossobudzkiego 7
09-400 Płock
e-mail: dyrektor@sp3plock.pl
Szanowna Pani Dyrektor,
Dziękuję za odpowiedź przesłaną w dniu 25.08.2022 r. na nasze pisma z dnia 25.06.2022 r. i 10.08.2022 r. W związku z wątpliwościami, które pojawiły się po zapoznaniu się z treścią odpowiedzi pozwalam sobie skierować do Pani pismo ponownie.
Na pytanie W jaki sposób szkoła pozyskała zgodę rodziców na wyprowadzenie uczniów z budynku szkoły na mszę do Kościoła rzymsko-katolickiego?, odpowiedziała Pani, że wyrażona przez rodziców/opiekunów prawnych zgoda na udział dziecka w lekcjach religii jest równoznaczna ze zgodą na ich udział we wszelkich praktykach religijnych, nawet wówczas gdy nie są realizowane podczas tych zajęć, a w zupełnie innym terminie, jako dodatkowe wyjścia grupowe czy wycieczki.
Pragnę zwrócić Pani uwagę, że w załączonym oświadczeniu rodziców nie umieszczono informacji o religię jakiego wyznania chodzi. Prawo do organizowania lekcji religii na terenie placówek oświatowych przysługuje wielu związkom wyznaniowym i wskazane jest, aby ta informacja znalazła się w przedkładanym rodzicom druku (poprzez wykropkowanie miejsca gdzie rodzice wpisują wyznanie).
Wbrew temu, co Pani pisze, deklaracja chęci uczestniczenia w lekcjach religii nie jest jednoznaczna z chęcią uczestniczenia w dowolnych uroczystościach religijnych w przyszłości, jest wyłącznie deklaracją chęci uczestniczenia w lekcjach religii, podobnie nie jest deklaracją światopoglądową, a szkoły nie mają prawa pytać uczniów o wyznanie ani światopogląd.
Z wielu dostępnych badań socjologicznych płynie wniosek, że zdarza się, iż na lekcje religii rzymskokatolickiej rodzice zapisują dzieci np. z powodu umieszczenia ich w planie zajęć w bloku zajęć obowiązkowych. Chcąc uniknąć bezproduktywnego spędzania czasu „samotnie” w świetlicy uczniowie wolą być z rówieśnikami w klasie i traktują religię jak przedmiot szkolny. Nie jest również tajemnicą, że częstą motywacją rodziców i uczniów do udziału w lekcjach religii jest wyższa średnia ocen. W związku z tym rodzice, którzy wyrazili zgodę na udział w lekcjach religii nie wyrażają jednocześnie zgody na udział w praktykach religijnych. Nie jest to bezpośrednio powiązane i uczniowie mają prawo do uczestniczenia w lekcjach religii bez jednoczesnego obowiązku uczestniczenia w mszach czy w rekolekcjach. W przeciwnym razie działanie szkoły przyjęłoby formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost byłaby naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).
Chcę również przypomnieć i podkreślić, że z prowadzonej przez fundację korespondencji z MEN wynika, iż „wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych powinny (każdorazowo) odbywać się za zgodą rodziców”.
Ponadto pragnę zauważyć, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na religię lub etykę, lub też przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub z etyki. Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania, a także Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.
Na mocy
§ 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu
obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku §1 ust.
1 W publicznych przedszkolach
i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej
„przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców.
W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej
„szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:
1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;
2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.
1a. W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.
2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.
3.Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.
Stanowisko ministra edukacji opublikowane na portalu ministerstwa w dniu 20 września 2016 r. brzmi: Oświadczenia w sprawie udziału ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki, istotne dla organizacji pracy szkoły, są dokumentami zawierającymi dane osobowe. Zatem informacje w nich zawarte mogą być przetwarzane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Religia (określonego wyznania) i etyka są zajęciami, w których uczeń uczestniczy na zasadzie dobrowolnego wyboru. Podstawą udziału ucznia w zajęciach z religii, z etyki lub w zajęciach z obu przedmiotów jest życzenie wyrażone w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia. Szkoła nie może domagać się od rodziców lub pełnoletniego ucznia oświadczenia o nieuczęszczaniu na lekcje religii lub etyki. Należy jednak poinformować szkołę, także w formie pisemnego oświadczenia o ewentualnym wycofaniu wcześniej złożonego oświadczenia deklarującego udział ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki.
Ponadto Rzecznik Praw Obywatelskich w swojej
korespondencji z ministerstwem z 2018 r.
uznaje za wartą upowszechnienia dobrą praktykę, jaką jest rozdawanie rodzicom
i uczniom formularzy, w których zaznaczaliby, czy życzą sobie zorganizowania
lekcji religii lub etyki. W formularzach powinna być informacja, że możliwe
jest uczęszczanie jednocześnie na lekcje różnych religii i etyki. Dyrektorzy
szkół i kuratorzy oświaty winni upowszechniać wiedzę, że uczniowie nie są
zmuszeni wybierać między tymi lekcjami.
Załączam Pani prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:
Oświadczenie
na podstawie § 1 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka ……………………………………………………… w lekcjach …………………. *
……………………….
* Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka. Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.
Chcę również ponownie odnieść się do kwestii odwoływania zajęć dydaktycznych na rzecz wyjścia na mszę grupy uczniów i nauczycieli wyznania rzymskokatolickiego.
Praktyka organizowania mszy rzymskokatolickiej w miejsce zajęć dydaktycznych narusza normy Konstytucji RP Art. 25 ust. 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym, Art. 30 Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych, Art. 32. ust. 1 Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne, Art. 32 ust. 2 Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny, Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych oraz jest dyskryminująca i wykluczająca dla uczniów należących do mniejszości światopoglądowych.
Dyrektor szkoły uważany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do wykonywania zadań publicznych (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – komentarz, Wrocław 2002).
Msza jako wydarzenie o charakterze wyznaniowym powinna pozostawać poza regułami szkolnymi, co pozwoli na nieujawnianie wyznania przez osoby, które nie chcą brać udziału w takim wydarzeniu, jak również na zachowanie konstytucyjnych standardów niedyskryminacji i równego traktowania uczniów.
Pragniemy również przypomnieć, że zgodnie z Ustawą o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
Uwagi zawarte w niniejszym piśmie dotyczą zarówno uczniów, jak i nauczycieli – jedyne rozwiązanie, które gwarantuje wolność sumienia i zachowanie praw nauczycieli to organizacja wyjść na wydarzenia religijne w taki sposób, by opiekunami byli jedynie nauczyciele katecheci.
Niepokój fundacji budzi także fakt, iż nadmienia Pani, że uczniowie którzy nie zostali zapisani na zajęcia z religii rzymskokatolickiej zmuszani są do, być może bezproduktywnego, spędzania czasu w świetlicy w miejsce planowych zajęć obowiązkowych.
Ponadto wspomina Pani, że nie wpływają do Pani żadne skargi ze strony rodziców czy nauczycieli. Jednakże nie oznacza to przecież, że żaden z nich nie czuje się przez Panią pokrzywdzony, czego dowodem jest niniejsza korespondencja. Oznacza to jedynie, że rodzice i nauczyciele obawiają się upubliczniania swoich zastrzeżeń i dbając o swoje bezpieczeństwo, zgłaszają uwagi z zachowaniem anonimowości poprzez organizacje pozarządowe takie jak Fundacja Wolność od Religii. W oparciu o wieloletnie doświadczenie fundacji w obszarze zapobiegania dyskryminacji mniejszości bezwyznaniowej wiemy, iż rodzice należący do mniejszości obawiają się zgłaszać własne zastrzeżenia do dyrekcji szkół ze względu na częsty brak zrozumienia i kłopoty, które w następstwie mogą spotkać ich dzieci ze strony nauczycieli i rówieśników. Mamy również wątpliwości, czy rodzice uczniów uczęszczających do szkoły mają prawo wniesienia sprzeciwu wobec organizowania wydarzeń ogólnoszkolnych w instytucjach wyznaniowych oraz czy jawny sprzeciw jednego lub kilkorga rodziców wobec przedstawionego harmonogramu zostałby uszanowany przez dyrekcję szkoły i uczyniłby przebieg uroczystości szkolnych neutralnymi religijnie.
Czy jest Pani pewna, że brak oficjalnych skarg jest gwarancją tego, że w szkole respektowane są prawa wszystkich uczniów i nauczycieli oraz że wyżej opisany sposób organizacji wyjść na mszę rzymskokatolicką nie narusza poczucia godności i bezpieczeństwa przedstawicieli mniejszości wyznaniowych i mniejszości bezwyznaniowej?
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
Stanowisko MEN z 2014 roku:
