Lublin, 5 października 2023 r.
Dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 6 w Słupsku
ul. Stefana Starzyńskiego 6
76-200 Słupsk
e-mail: sp6slupsk@gmail.com
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego zwracam się z wnioskiem o zmianę sposobu odbierania oświadczeń w sprawie udziału uczniów w lekcjach religii i/lub etyki. Otrzymujemy od rodziców uczniów uczęszczających do szkoły informacje, że wymagają Państwo składania oświadczeń dot. odmowy udziału w lekcjach etyki lub/i religii rzymskokatolickiej.
Pragnę zwrócić Państwa uwagę na fakt, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na religię lub etykę, lub też przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub z etyki. Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania, a także Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.
Na mocy
§ 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu
obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku §1 ust.
1 W publicznych przedszkolach
i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej
„przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców.
W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej
„szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:
1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;
2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.
1a. W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.
2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.
3.Uczestniczenie
lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie
może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Przyjęta przez szkołę
procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17
maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz.
155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia
woli.
Stanowisko ministra edukacji opublikowane na portalu ministerstwa w dniu 20 września 2016 r. brzmi: Oświadczenia w sprawie udziału ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki, istotne dla organizacji pracy szkoły, są dokumentami zawierającymi dane osobowe. Zatem informacje w nich zawarte mogą być przetwarzane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Religia (określonego wyznania) i etyka są zajęciami, w których uczeń uczestniczy na zasadzie dobrowolnego wyboru. Podstawą udziału ucznia w zajęciach z religii, z etyki lub w zajęciach z obu przedmiotów jest życzenie wyrażone w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia. Szkoła nie może domagać się od rodziców lub pełnoletniego ucznia oświadczenia o nieuczęszczaniu na lekcje religii lub etyki. Należy jednak poinformować szkołę, także w formie pisemnego oświadczenia o ewentualnym wycofaniu wcześniej złożonego oświadczenia deklarującego udział ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki.
Ponadto Rzecznik Praw Obywatelskich w swojej korespondencji z ministerstwem z 2018 r. uznaje za wartą upowszechnienia dobrą praktykę, jaką jest rozdawanie rodzicom i uczniom formularzy, w których zaznaczaliby, czy życzą sobie zorganizowania lekcji religii lub etyki. W formularzach powinna być informacja, że możliwe jest uczęszczanie jednocześnie na lekcje różnych religii i etyki. Dyrektorzy szkół i kuratorzy oświaty winni upowszechniać wiedzę, że uczniowie nie są zmuszeni wybierać między tymi lekcjami.
Załączam Państwu prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:
Oświadczenie
na podstawie § 1 ust. 2 w zw. Z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka ……………………………………………………… w lekcjach …………………. *
……………………….
* Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka. Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.
Ponadto wnoszę o zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w szkole podczas dodatkowych zajęć religii wobec uczniów, którzy nie zostali zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej, a zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także wprost próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na lekcje religii. Uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie.
Ponadto praktyka wymuszania obecności w szkole przed lub po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii.
Rodzic ucznia który nie został zapisany na zajęcia religii umiejscowione na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, nie powinien widzieć tego przedmiotu w planie zajęć dziecka. Co za tym idzie dziecko nie ma obowiązku przebywania w szkole, a szkoła nie ma obowiązku „opiekowania się” nim, zaś rodzice nie muszą „przejmować opieki na skutek rezygnacji z udziału w religii”, jeśli religia organizowana jest na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Wnioskuję również, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominali Państwo o dzieciach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych klas, w których nie wszyscy uczniowie zostali zapisani na religię,
Dodam również, że udział w zajęciach wychowania do życia w rodzinie jest dla ucznia obowiązkowy (inaczej niż w przypadku zajęć katechetycznych i etyki). Jednakowoż rodzice w imieniu ucznia lub pełnoletni uczniowie samodzielnie mogą zrezygnować z uczestnictwa w tych lekcjach. Wymagane jest jedynie złożenie w szkole pisemnego oświadczenia w tej sprawie. „Udział uczniów w zajęciach nie jest bowiem obowiązkowy, nie wiąże się z wystawianiem ocen, nie wpływa na promocję do następnej klasy. Rodzice mogą w formie pisemnej odmówić wyrażenia zgody na uczestnictwo swych dzieci w tych zajęciach” (Podstawa Programowa Kształcenia Ogólnego 2017).
Podstawa Prawna: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. z 1999 r. nr 67, poz. 756 z późn. zm.).
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 24 listopada 2023 r. fundacja wysłała do szkoły wniosek o dostęp do informacji publicznej, o treści jak niżej:
W dniu 20 grudnia 2023 r. fundacja skierowała do Szkoły PRZEDSĄDOWE WEZWANIE DO WYKONANIA OBOWIĄZKU.
W dniu 28 grudnia 2023 r. wpłynęła odpowiedź szkoły:
1) W jaki sposób wyrażane jest życzenie rodziców, by ich dzieci uczęszczały na lekcje religii lub/i etyki? Jeśli jest to druk prosimy o udostępnienie treści druku.
Rodzic wyraża zgodę na uczestnictwo ucznia/ dziecka w lekcjach religii lub etyki poprzez elektroniczny dziennik – e dziennik Librus.
2) Czy w szkole organizowane są w tym roku szkolnym lekcje etyki dla chętnych uczniów?
Tak
3) Czy wychowawcy klas utworzyli „wirtualne oddziały” dla uczniów zapisanych na zajęcia religii rzymskokatolickiej w dzienniku elektronicznym?
Tak
4) Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają nauczyciele katecheci w roku szkolnym 2023/2024? Przez „okienko” rozumiemy spowodowane ułożeniem planu relatywnie krótkie – długości 1-2 lekcji przerwy, w czasie których nauczyciel nie prowadzi swoich lekcji. Prosimy nie uwzględniać jako „okienek” planu zakładającego, że nauczyciel przychodzi do szkoły dwa razy dziennie – rano i po południu.
Nauczyciele nie mają tzw. „okienek”
5) Ile jest oddziałów, w których więcej niż 10% uczniów nie uczestniczy w zajęciach religii rzymskokatolickiej w roku szkolnym 2023/2024? Ile godzin „okienek” mają w tych oddziałach nieuczęszczający na katechezę uczniowie?
W szkole jest 10 oddziałów, w których więcej niż 10 % uczniów nie uczestniczy w zajęciach religii rzymskokatolickiej. Uczniowie nieuczestniczący na katechezę nie mają tzw. ” okienek”.
Grzegorz Borecki
Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 6 w Słupsku