„Uczniowie, którzy chodzą na religię idą do Kościoła z nauczycielami” – interwencja fundacji w SP nr 4 w Pruszkowie

Lublin, 12 marca 2024 r.

Szanowna Pani Maria Stawska
Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 4 im. Jana Pawła II w Pruszkowie
ul. Hubala 4
05-800 Pruszków
e-mail: sp4@miasto.pruszkow.pl

                              Szanowna Pani Dyrektor,

         Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii w odpowiedzi na prośby zaniepokojonych rodziców i na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, a także na rzecz uwzględnienia i poszanowania praw mniejszości, rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na zajęcia religii rzymskokatolickiej a także nauczycieli oraz w imię przestrzegania fundamentalnych zasad państwa demokratycznego tj. ochrony praw mniejszości i równości obywateli wobec prawa, zwracam się z prośbą o niewyrażanie zgody organizatorom rekolekcji na dowolne przerywanie zajęć szkolnych rekolekcjami i zapewnienie całkowicie dobrowolnego udziału w praktykach religijnych.

         Rodzice uczniów otrzymali informację podpisaną przez Panią Dyrektor, że w dniach 11-13 marca 2024 r. odbędą się rekolekcje wielkopostne, a „Uczniowie, którzy chodzą na religię idą do Kościoła z nauczycielami. Pozostali uczniowie zostają w szkole i mają zajęcia edukacyjne.”

Zwracamy się Pani Dyrektor z powyższą prośbą, w związku z wątpliwościami jakie mamy w sytuacjach, gdy wszyscy uczniowie zapisani na religię, bez uprzedniej informacji-zgody rodziców wyprowadzani są przez nauczycieli do kościoła.

Jak wskazuje konstytucja i prawo oświatowe, rodzice samodzielnie występują do szkoły z ewentualnym życzeniem co do uczestniczenia ich dzieci w lekcjach religii danego wyznania oraz w uroczystościach religijnych lub też biorą w nich dobrowolny udział na zaproszenie katechetów. § 10 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wskazuje, że uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do rekolekcji organizowanych w innym terminie.

Wychowanie religijne nie jest zadaniem władzy publicznej, ale prawem rodziców. Państwo jedynie stwarza warunki, by umożliwić uczestniczenie dzieci i młodzieży w rekolekcjach, poprzez zwolnienie ich z wypełniania obowiązku szkolnego w tych dniach. Art. 52 ust. 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.                       

Dlatego też szkoła powinna zebrać od rodziców informację, czy chcą skorzystać z ICH PRAWA DO ZWOLNIENIA DZIECKA Z ZAJĘĆ SZKOLNYCH w celu odbycia praktyk religijnych jakimi są rekolekcje i dokonać stosownej adnotacji w dzienniku. Deklaracja chęci uczestniczenia w lekcjach religii, nawet jeśli została złożona przez rodziców uczniów nie jest jednoznaczna z chęcią uczestniczenia w dowolnych uroczystościach religijnych w przyszłości, jest wyłącznie deklaracją chęci uczestniczenia w lekcjach religii, podobnie nie jest deklaracją światopoglądową, a szkoły nie mają prawa pytać uczniów o wyznanie ani światopogląd.

Działanie szkoły, która zgodnie z informacją przesłaną rodzicom, wyprowadza wszystkich uczniów zapisanych na religię do kościoła, przyjmuje formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost jest naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).

Z korespondencji prowadzonej przez fundację z Ministerstwem Edukacji Narodowej wynika, że wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych powinny odbywać się za zgodą rodziców. 

Organizacja praktyk religijnych to wewnętrzna sprawa związków wyznaniowych, a angażowanie nauczycieli – niezależnie od ich światopoglądu – do opieki nad uczniami biorącymi udział w rekolekcjach, wykracza poza ustawowe gwarancje bezstronności władzy publicznej i poza obowiązek organizacji lekcji religii oraz narusza podstawowe prawa obywatelskie jak prawo do nieujawniania światopoglądu (nauczyciele).

Żadna religia nie powinna wpływać na działania edukacyjne w polskiej szkole publicznej. Szkoła publiczna winna być szkołą przyjazną dla wszystkich dzieci, niezależnie od światopoglądu ich rodziców i ich samych. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 wyraźnie określa, że  Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Zgodnie z Konstytucją RP art. 25 ust. 2 Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

         Nadmieniam, że wyjścia na wydarzenia religijne związane z uczęszczaniem na zajęcia z religii określonego wyznania, powinny być organizowane przez katechetów. Do fundacji wpływa wiele skarg od nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy charakter „prośby” dyrektorów szkół o opiekę nad uczniami podczas rekolekcji lub w czasie odprowadzania do/ kościoła. Zwracamy uwagę, że tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.1997.78.483) w art 53 ust. 7). Nauczyciel „poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza,
iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.

Chciałabym również wspomnieć, że w ubiegłych latach nauczyciele przekazywali do fundacji skargi, z których wynika, że dyrektorzy szkół wydawali im polecenia – lub przekazywali „dorozumiane oczekiwanie” – sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych przez proboszcza, co prowadziło do poddawania nauczycieli „wbrew ich woli czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej„. Takie zachowania dyrektorów szkół stanowią naruszenie dóbr osobistych nauczycieli. (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt II CSK 1/13). Niezależne od tego wskazujemy, że powyższe przypadki powinny być kwalifikowane jako naruszenie art. 11 zn 1 Kodeksu pracy tj. obowiązku szanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika, a także w przypadkach skrajnych przybierają postać mobbingu w rozumieniu art. 94 zn 4 Kodeksu pracy.

Ponadto zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1,2,3 i 6 ustawy Prawo oświatowe dyrektor odpowiada za organizację i standard opieki „W CZASIE ZAJĘĆ ORGANIZOWANYCH PRZEZ SZKOŁĘ”. Formalnie organizatorem rekolekcji nie jest ani szkoła czy katecheta lecz proboszcz parafii kościoła katolickiego, która ma osobowość prawną i zatem może przyjąć odpowiedzialność cywilną za przebieg rekolekcji i bezpieczeństwo uczniów przebywających pod opieką proboszcza i osób, którymi się posługuje tj. księży, zakonnic i katechetów lub katechetek. „Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 pkt 5 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, jednostką Kościoła Katolickiego mającą osobowość prawną jest parafia, a jej organem – proboszcz. Powyższy przepis pozostaje w związku z kanonem 532, według którego proboszcz występuje w imieniu parafii w załatwianiu wszystkich czynnościach prawnych„; (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03). Odpowiednie regulacje dotyczą również parafii pozostałych kościołów, których działalność jest regulowana ustawowo przez Rzeczpospolitą Polską.   

Liczę na zrozumienie i Państwa wrażliwość jako reprezentantów władzy publicznej, proszę również o udzielenie odpowiedzi z zachowaniem formy pisemnej.

Jednocześnie na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. W jaki sposób szkoła pozyskała informacje, który z rodziców chce skorzystać z prawa do zwolnienia dziecka z zajęć szkolnych w celu odbycia praktyk religijnych? Ilu uczniów zostało zwolnionych na rekolekcje?
2. Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?
3. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora?
4. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły powiadomiła o terminie i sposobie organizacji rekolekcji rodziców i uczniów?
5. Czy dyrekcja szkoły proponowała proboszczowi, aby organizował praktyki religijne poza czasem zajęć szkolnych?
6. Czy nauczyciele/wychowawcy zostali „poproszeni” przez dyrektora szkoły o opiekę nad uczniami w czasie odbywania przez nich praktyk religijnych?
7. Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z planem zajęć?
8. Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?
9. Ilu katechetów opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?
10. Ilu nauczycieli opiekuję się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach?
11. Dla ilu oddziałów w szkole zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z ich planem zajęć a dla ilu zorganizowano jedynie zajęcia opiekuńcze? Ilu uczniów, z ilu oddziałów uczestniczyło w tych zajęciach?
12. Ilu jest uczniów zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024?
13. Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

 Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

W dniu 26 marca 2024 r. wpłynęła odpowiedź od Pani Marii Stawskiej, dyrektor szkoły. Pani Dyrektor informuje, że katecheci zbierali informacje od rodziców, czy dziecko będzie uczestniczyło w rekolekcjach. Jeden rodzic napisał do szkoły, że NIE ZWALNIA dziecka na rekolekcje i chciałby, aby uczestniczyło w „normalnych” lekcjach. Dyrekcja została poinformowana o terminie rekolekcji 14 lutego 2024 r. drogą pisemną (rozporządzenie wskazuje, iż ma to być „na co najmniej miesiąc przed terminem rozpoczęcia rekolekcji”; w szkole rekolekcje odbyły się 11-13.03.24 zatem proboszcz naruszył prawo). Dyrekcja nie proponowała stronie kościelnej, aby praktyki religijne organizowano po zajęciach szkolnych, gdyż „rada rodziców nie zgłaszała takiej potrzeby i wielu rodziców prosiło o umożliwienie uczniom udziału w rekolekcjach w trakcie trwania zajęć”. Nauczyciele zostali „poproszeni” o zaprowadzenie uczniów do kościoła. Uczniami opiekowało się 29 nauczycieli. 31 nauczycieli prowadziło zajęcia z uczniami nieuczestniczącymi w praktykach religijnych. 221 uczniów (37%) wszystkich uczniów nie jest zapisanych na religię.