Lublin, 3 września 2023 r.
Dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Kochanowskiego
ul. Adama Mickiewicza 24
20-433 Lublin
e-mail: poczta@sp2.lublin.eu
Szanowni Państwo,
Działając z upoważnienia i w imieniu uczniów i rodziców, którzy przekazali nam informacje o łamaniu praw mniejszości światopoglądowych przez władze szkoły publicznej, przekazujemy je, a zarazem oczekujemy podjęcia pilnych działań, które przywrócą stan wynikający z postanowień Konstytucji i Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Na dzień 4 września 2023 r. w ramach uroczystości rozpoczęcia roku szkolnego zaplanowali Państwo udział uczniów w mszy rzymskokatolickiej kierując jednocześnie prośbę wobec rodziców, którzy nie zapisali dziecka na zajęcia religii o dostarczenie wychowawcom zwolnienia z udziału w mszy.
Pragniemy zwrócić Państwa uwagę, że komunikat opublikowany przez szkołę na stronie www (link: https://sp2.lublin.eu/index.php/szkola/blog-1-column) powinien wyraźnie podkreślać fakultatywny charakter udziału w mszy i wskazywać organizatora (parafia, katecheta, związek wyznaniowy itp.) Natomiast w przypadku, gdy szkoła chce współorganizować takie wyjście dla chętnych uczniów np. w ramach katechezy – należy uściślić (zgodnie z przepisami prawa) charakter opieki sprawowanej nad grupą chętnych uczniów oraz pozyskać każdorazową zgodę pisemną rodzica, jak czynione jest to w przypadku innych wyjść czy zajęć ponadprogramowych.
Deklaracja chęci uczestniczenia w lekcjach religii, nawet jeśli została złożona przez rodziców uczniów klas II-VIII (rodzice uczniów klas I nie wyrażali jeszcze „życzenia” udziału w lekcjach religii) nie jest jednoznaczna z chęcią uczestniczenia w dowolnych uroczystościach religijnych w przyszłości, jest wyłącznie deklaracją chęci uczestniczenia w zajęciach religii, podobnie nie jest deklaracją światopoglądową, a szkoły nie mają prawa pytać uczniów o wyznanie ani światopogląd.
Z wielu dostępnych badań socjologicznych płynie wniosek, że zdarza się, iż na zajęcia religii rzymskokatolickiej rodzice zapisują dzieci np. z powodu umieszczenia ich w planie zajęć w bloku zajęć obowiązkowych. Chcąc uniknąć bezproduktywnego spędzania czasu „samotnie” w świetlicy uczniowie wolą być z rówieśnikami w klasie i traktują religię jak przedmiot szkolny. Nie jest również tajemnicą, że częstą motywacją rodziców i uczniów do udziału w lekcjach religii jest wyższa średnia ocen. W związku z tym rodzice, którzy wyrazili zgodę na udział w katechezie nie wyrażają jednocześnie zgody na udział w praktykach religijnych. Nie jest to bezpośrednio powiązane i uczniowie mają prawo do uczestniczenia w lekcjach religii bez jednoczesnego obowiązku uczestniczenia w mszach czy w rekolekcjach. W przeciwnym razie działanie szkoły przyjęłoby formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost byłaby naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).
Z korespondencji prowadzonej przez fundację z Ministerstwem Edukacji Narodowej wynika, że wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych powinny odbywać się za zgodą rodziców.
Nadmieniam, że wyjścia na wydarzenia religijne
związane z uczęszczaniem na zajęcia z religii określonego wyznania, powinny być
organizowane przez katechetów. Do
fundacji wpływa wiele skarg od nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy
charakter „prośby” dyrektorów szkół o opiekę nad uczniami podczas mszy lub w
czasie odprowadzania do kościoła. Tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w
sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP Nikt
nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego
światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.1997.78.483) w art 53 ust. 7). Nauczyciel
„poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza,
iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.
Szkoła realizuje zadania publiczne, ponadto dyrektor szkoły bezsprzecznie uznawany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do organizacji i realizacji tych zadań (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – Komentarz, Wrocław 2002). Wobec uznania dyrektora szkoły za organ władzy publicznej, a także mając na uwadze podległość służbową nauczycieli względem dyrektora, zarzut naruszenia art. 53 ust. 7 Konstytucji jest zasadny.
Ponadto Dyrektor żądając udzielenia informacji dotyczących uczestniczenia bądź nieuczestniczenia w wydarzeniu o charakterze religijnym, tym samym domaga się ujawnienia światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania rodziców i uczniów. Jak natomiast przyjęto w doktrynie prawa, „Konstytucja zakazuje organom władzy publicznej nakładania na jakąkolwiek osobę podlegającą prawu RP obowiązku ujawniania w jakikolwiek sposób jej przekonań światopoglądowych, religijnych lub wyznania. Pod pojęciem ujawniania należy rozumieć przekazywanie informacji (w jakiejkolwiek możliwej formie) pozwalającej na identyfikację tych przekonań.” (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz; prof. Bogusław Banaszak, C. H. Beck, Warszawa 2012, art. 53).
Ponadto pragnę zauważyć, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczestniczył w mszy rzymskokatolickiej. Zobowiązanie nauczycieli do zbierania oświadczeń o nie braniu udziału w wydarzeniu religijnym jest niedopuszczalne.
Należy mieć na uwadze, że tego rodzaju dane zbierane przez szkołę należą do kategorii danych wrażliwych, tj. danych dotyczących światopoglądu i wyznania, które są szczególnie chronione na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.
Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z dnia 17 maja 1989 r. (Dz. U. 2005 r. Nr 231 poz. 1965) określa, że nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii (art. 6 ust. 1). Ponadto zgodnie z art. 10 ustawy „Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań”.
Należy także zwrócić uwagę na przepis art. 194 Kodeksu karnego, zgodnie z którym, kto ogranicza człowieka w przysługujących mu prawach ze względu na jego przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jak przyjmuje się w doktrynie prawa, „Karalna dyskryminacja z art. 194 może odnosić się do wszelkiego typu praw, zarówno tych, które mają charakter konstytucyjny i bezpośrednio objęte są zakresem ochrony wolności religijnej, jak i wszelkich innych uprawnień mających swe źródło w obowiązującym porządku prawnym (np. prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, prawo do zakładania i prowadzenia szkół, prawo do wykonywania określonej służby publicznej). Ograniczenia odnosić się mogą także do praw wynikających ze stosunku pracy (wysokość wynagrodzenia, awans zawodowy).” (Wróbel, Włodzimierz. Art. 194. W: Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a . Wolters Kluwer Polska, 2017). Tym samym, zasadnym jest również rozważenie wystąpienia podstaw do zasadności uznania przedmiotowego czynu za czyn niedozwolony i dokonanie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
Mając powyższe zagadnienia na uwadze, bardzo prosimy o zwrócenie szczególnej uwagi na zapewnienie w kierowanej przez Państwa placówce oświatowej poszanowania ww. przepisów prawa oświatowego jak i konstytucyjnych uprawnień rodziców i uczniów.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 5 września otrzymaliśmy odpowiedź od Pani Danuty Giletycz, dyrektor szkoły.
Dziękuję za informację, które przyjmuję do wiadomości.
W przyszłości zastosuję Pani sugestię i wyraźnie zaznaczę, że to co jest
nieobowiązkowe jest nieobowiązkowe- aby rozwiać wszelkie wątpliwości.
Cytując za Panią: „wyraźnie podkreślać fakultatywny charakter udziału w
mszy i wskazywać organizatora (parafia, katecheta, związek wyznaniowy”
taki zapis będziemy dołączać do wskazanych komunikatów.
Z poważaniem
Danuta Giletycz