Lublin, 1 grudnia 2022 r.
Dyrekcja I Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Konarskiego w Mielcu
Ul. Jędrusiów 1
39-300 Mielec
e-mail: sekretariat@konarski.mielec.pl
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego zwracam się z wnioskiem o zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w szkole podczas dodatkowych zajęć religii, stosowanej wobec uczniów, którzy nie zostali zapisani przez rodziców/opiekunów prawnych lub nie zapisali się osobiście po osiągnięciu pełnoletności na zajęcia religii rzymskokatolickiej, szczególnie w sytuacji gdy zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także wprost próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na lekcje religii. Uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie.
Ponadto praktyka wymuszania obecności w szkole przed lub po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii.
Zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego, szkoła ma obowiązek zorganizowania zajęć wychowawczo-opiekuńczych w razie ustalenia przez dyrektora szkoły dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Przepis § 6 ust. 2 rozporządzenia stanowi zaś, że szkoła ma obowiązek informowania rodziców o możliwości udziału uczniów w zajęciach wychowawczo-opiekuńczych organizowanych w tych dniach, co ponad wszelką wątpliwość potwierdza, że mają one charakter nieobowiązkowy.
Przepis § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, nakłada na szkołę obowiązek zapewnienia w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole. Jednocześnie nie został nałożony na uczniów obowiązek uczestnictwa w tych zajęciach.
Przepis art. 95 ust. § ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywanie pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, zaś w § 2, że dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo. Zatem, wobec braku podstawy prawnej do nałożenia na szkołę obowiązku „pilnowania” uczniów w ich czasie wolnym, to do rodziców należy decyzja, czy dziecko uczestniczy w zajęciach opiekuńczo-wychowawczych. Szkoła obejmuje opiekę nad uczniami dopiero wtedy, gdy uczeń pojawi się w wyznaczonym miejscu i godzinie na zaplanowane zajęcia.
Szkoła ma obowiązek organizacji zajęć wychowawczo-opiekuńczych (występujących pod różnymi nazwami), ale wyłącznie jako dobrowolną możliwość dla uprawnionych uczniów. Żaden przepis prawa nie nakazuje im uczestnictwa w zajęciach. Ponadto szkoła nie sprawuje opieki nad uczniami, w tym nie jest odpowiedzialna za ich bezpieczeństwo, którzy dobrowolnie nie zechcieli uczestniczyć w tych zajęciach.
Rodzic ucznia który nie został zapisany na lekcje religii umiejscowione na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, nie powinien widzieć w ogóle tego przedmiotu w planie zajęć dziecka. Co za tym idzie dziecko nie ma obowiązku przebywania w szkole, a szkoła nie ma obowiązku „opiekowania się” nim.
Wnoszę również o bezzwłoczne zaprzestanie praktyki zmuszania osób dorosłych do pozostawania w bibliotece podczas zajęć z religii katolickiej, w której nie uczestniczą. Troska o uczniów, na przykład o ich bezpieczeństwo, nie może być podstawą do ograniczenia gwarantowanej w Konstytucji RP (art. 52 ust. 3) wolności (w szczególności uczniów pełnoletnich), którzy korzystając ze swojej samodzielności postanowili nie uczestniczyć w zajęciach.
Zgodnie z art. 11 Kodeksu cywilnego: „Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.” Oznacza to, że od tego momentu uczniowie Ci posiadają pełną zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.
Z informacji, które uzyskaliśmy, pomimo nabycia przez uczniów pełnej zdolności do czynności prawnych szkoła nadal zobowiązuje ich pozostawania na jej terenie w trakcie, kiedy odbywają się zajęcia lekcyjne, w których nie uczestniczą (religia). Takie działanie szkoły należy uznać za nieuzasadnione i pozbawione podstawy prawnej.
W momencie ukończenia osiemnastu lat ustaje jednocześnie władza rodzicielska, a wraz z nią wykonywana przez rodziców lub prawnych opiekunów funkcja opiekuńcza, analogicznie również szkoła nie odpowiada od tego momentu za bezpieczeństwo w trakcie zajęć, ponieważ z mocy prawa są oni uprawnieni do swobodnego dysponowania swoim czasem, w tym również opuszczania terenu szkoły w trakcie trwania zajęć lekcyjnych, szczególnie takich, w których nie uczestniczą.
Wszelkie dalsze próby zobowiązywania uczniów do przebywania na terenie szkoły w czasie ww. nieobowiązkowych zajęć, jak i rozliczania z takiego obowiązku są bezprawne i naruszają dobra osobiste uczniów. Konsekwencją takiego postępowania Szkoły może być skierowanie odpowiedniej skargi do Kuratorium Oświaty oraz Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wnioskuję również, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominali Państwo o dzieciach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych klas, w których nie wszyscy uczniowie zostali zapisani na religię.
Ponadto na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:
- W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)
- Czy w szkole są organizowane lekcje etyki dla chętnych uczniów?
- Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2021/2022 oraz w 2022/2023?
- Czy szkoła zbiera oświadczenia rodziców/opiekunów prawnych w sprawie udziału uczniów w lekcjach religii lub/i etyki przed dopuszczeniem ich do udziału w tych zajęciach?
- Czy pytanie o udział w zajęciach religii zostało ujęte w formularzu rekrutacyjnym?
- Czy w dzienniku elektronicznym religia i etyka została wpisana w plan zajęć wszystkich uczennic i uczniów, czy utworzono „wirtualne oddziały” wyłącznie dla uczniów zapisanych na te zajęcia?
- Czy uczniowie zapisani na lekcje etyki muszą oczekiwać na te zajęcia przed lub po lekcjach? Jeśli tak ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie zapisani na lekcje etyki w szkole?
- Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej w szkole?
- Czy pozostawanie „pod opieką szkoły” jest konieczne w przypadku, kiedy etyka jest ostatnią lekcją, a uczeń nieuczestniczący nie ma jej w swoim planie zajęć?
8) Czy uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki zostali kiedykolwiek umieszczeni w świetlicy lub bibliotece szkolnej?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 7 grudnia 2022 r. wpłynęła odpowiedź Dyrektora Szkoły odnosząca się do pytań zadań w trybie informacji publicznej. Dyrektor nie odniósł się do kwestii poruszanych w piśmie fundacji dot. zmuszania pełnoletnich uczniów rezygnujących z udziału w katechezie do udziału w zajęciach bibliotecznych.
Szanowni Państwo,
na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej udzielamy Państwu odpowiedzi na przesłane pytania:
1) W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)
O
możliwości udziału we wszystkich zajęciach nieobowiązkowych
organizowanych przez szkołę, sposobie zgłaszania się na te zajęcia, oraz
sposobie ich organizacji szkoła informuje uczniów ustnie na pierwszym
spotkaniu wychowawcy klasy z oddziałem klasowym
1 września, rodziców zaś na pierwszym zebraniu organizowanym w pierwszym tygodniu września dla rodziców klas pierwszych.
2) Czy w szkole są organizowane lekcje etyki dla chętnych uczniów?
Obecnie w szkole nie odbywają się zajęcia z etyki. Nikt z rodziców, ani pełnoletnich uczniów nie wyraził woli uczestniczenia w takich zajęciach.
3) Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2021/2022 oraz w 2022/2023?
We wskazanych latach szkolnych nie wpłynęło żadne życzenie rodziców, ani pełnoletnich uczniów co do udziału w lekcjach etyki.
4) Czy szkoła zbiera oświadczenia rodziców/opiekunów prawnych w sprawie udziału uczniów w lekcjach religii lub/i etyki przed dopuszczeniem ich do udziału w tych zajęciach?
Rodzice / prawni opiekunowie potwierdzają u wychowawcy wolę uczestniczenia dziecka w lekcjach religii lub/i etyki na pierwszym zebraniu rodziców w pierwszym tygodniu września. Pełnoletni uczniowie potwierdzają wolę uczestniczenia w zajęciach religii/etyki na pierwszym spotkaniu z wychowawcą 1 września.
5) Czy pytanie o udział w zajęciach religii zostało ujęte w formularzu rekrutacyjnym?
W formularzu rekrutacyjnym szkoła nie umieszcza pytań o udział w zajęciach nieobowiązkowych.
6) Czy w dzienniku elektronicznym religia i etyka została wpisana w plan zajęć wszystkich uczennic i uczniów, czy utworzono „wirtualne oddziały” wyłącznie dla uczniów zapisanych na te zajęcia?
W dzienniku elektronicznym zajęcia nieobowiązkowe (w tym również religia i etyka) są przypisane do planu oddziału, jeżeli uczniowie danego oddziału wyrazili wolę uczestniczenia w tych zajęciach. Wpisy frekwencyjne dotyczą tylko uczniów zapisanych na dane zajęcia.
7) Czy uczniowie zapisani na lekcje etyki muszą oczekiwać na te zajęcia przed lub po lekcjach? Jeśli tak ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie zapisani na lekcje etyki w szkole?
W szkole nie ma uczniów zapisanych na zajęcia z etyki.
8) Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej w szkole?
W planach zajęć uczniów zapisanych na zajęcia z religii rzymskokatolickiej nie ma tzw. „okienek”
9) Czy pozostawanie „pod opieką szkoły” jest konieczne w przypadku, kiedy etyka jest ostatnią lekcją, a uczeń nieuczestniczący nie ma jej w swoim planie zajęć?
W przypadku, kiedy zajęcia nieobowiązkowe (w tym z religii/etyki) są ostatnimi lub pierwszymi zajęciami w planie oddziału, uczniowie którzy nie uczestniczą w nich idą do domu lub przychodzą później do szkoły. Jeśli zaś chcą przebywać w tym czasie na terenie szkoły zapewniana jest im opieka.
10) Czy uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki zostali kiedykolwiek umieszczeni w świetlicy lub bibliotece szkolnej?
Nie ma uczniów uczestniczących w zajęciach z etyki, szkoła nie prowadzi świetlicy.
Z wyrazami szacunku,
Radosław Kluza
Dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. St. Konarskiego w Mielcu
W dniu 22.12.2022 r. w związku z otrzymaną odpowiedzią fundacja ponownie skierowała pismo do szkoły.
W dniu 3 stycznia 2023 r. wpłynęła odpowiedź od Pana Radosława Kluzy, Dyrektora Szkoły.
W dniu 27 lutego fundacja skierowała e-mail do Dyrektora szkoły z informacją otrzymaną z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.
Szanowny Panie Dyrektorze,
załączam Panu do wiadomości stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie wymuszania obecności w szkole uczniów pełnoletnich.
Rzecznik podtrzymuje stanowisko fundacji: „względy bezpieczeństwa, sprawowanej opieki lub też organizacji pracy szkoły nie stanowią wystarczającego uzasadnienie dla bezwzględnego zakazu opuszczania terenu szkoły przez pełnoletnich uczniów i uczennice lub też zmuszania ich do przebywania w określonym miejscu w szkole między lekcjami obowiązkowymi.”
Więcej informacji: