Lublin, 30 sierpnia 2024 r.
Szanowna Pani Barbara Nowacka
Ministra Edukacji
Ministerstwo Edukacji Narodowej
al. Jana Chrystiana Szucha 25
00-918 Warszawa
e-mail: kancelaria@men.gov.pl
Do wiadomości:
Szanowna Pani Gabriela Olszowska
Małopolski Kurator Oświaty
Kuratorium Oświaty
w Krakowie
ul. Szlak 73
31-153 Kraków
e-mail: kurator@kuratorium.krakow.pl
WNIOSEK O PRZEDSTAWIENIE WIĄŻĄCEJ OPINII W SPRAWIE TWORZENIA PRZEZ WYCHOWAWCÓW KLASY WIRTUALNEJ DLA LEKCJI RELIGII LUB ETYKI
Zwracamy się prośbą o przedstawienie do wiadomości publicznej wiążącej opinii w sprawie tworzenia przez wychowawców klasy wirtualnej z lekcji religii lub/i etyki w sytuacji, gdy tylko część uczniów z danego oddziału została zapisana (lub zapisała się samodzielnie) na te zajęcia dodatkowe.
Kwestia komunikacji szkół z rodzicami w kontekście wymogów zgodności z RODO oraz neutralności władz publicznych, w tym dyrektorów szkół publicznych, poszanowania praw rodziców i uczniów, w tym prawa rodziców do wychowania dzieci w zgodzie z własnym światopoglądem jest często przedmiotem interwencji fundacji, tak było również w przypadku naszej korespondencji ze Szkołą Podstawową w Ochojnie, a w jej następstwie pisma do Małopolskiej Kurator Oświaty z dn. 09.08.2024 (w załączeniu).
Jesteśmy głęboko zaniepokojeni odpowiedzią Kurator, która poinformowała fundację, że w jej opinii dyrektorzy/wychowawcy nie mają obowiązku tworzenia klas wirtualnych dla zajęć dodatkowych z religii lub/i etyki, nawet wówczas gdy tylko część klasy uczestniczy w zajęciach. Tym samym nauczyciel religii posiada dostęp do danych osobowych oraz prowadzi niechcianą korespondencję ze wszystkimi rodzicami i uczniami, nawet w przypadku, gdy nigdy nie byli zapisani na katechezę oraz nie życzą sobie tego typu komunikacji.
W opinii fundacji ww. odpowiedź Kurator jest nieprawidłową interpretacją obowiązujących przepisów. W związku z powyższym prosimy Panią Minister o interwencję w KO w Krakowie oraz przedstawienie wiążącej opinii w sprawie klas wirtualnych (obowiązku bądź braku obowiązku ich prowadzenia). Opinii takiej oczekują rodzicie uczniów niezapisanych na katechezę oraz sami uczniowie, którzy nie zgadzają się na komunikację ze strony związku wyznaniowego.
UZASADNIENIE
Fundacja nie zgadza się z ww. stanowiskiem Kurator, mając szczególnie na uwadze, że dyrektor szkoły będący jednocześnie Inspektorem Danych Osobowych przetwarzanych w szkole, w rozumieniu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (zwanego dalej Rozporządzeniem) organizuje zajęcia z religii zgodnie z § 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. (Dz. U. nr 36 poz. 155 z dnia 24 kwietnia 1992 r. z późn. zm.) „W publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej „przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej „szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:
1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców; 2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.
1a. W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.
2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.
3. Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.”
Dyrektor/inspektor danych powinien w opinii fundacji brać pod uwagę, iż zgodnie z § 1 ust. 2 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku niezbędną przesłanką dla zorganizowania, w ramach planu zajęć szkolnych nauki religii lub etyki jest uprzednie otrzymanie przez osobę pełniącą funkcję dyrektora publicznego przedszkola lub publicznej szkoły, od rodzica (opiekuna prawnego) lub odpowiednio ucznia, oświadczenia w formie pisemnej podpisanego przez rodzica (opiekuna prawnego) lub odpowiednio pełnoletniego ucznia, obejmującego oznaczenie imienia i nazwiska ucznia oraz życzenie (deklarację) uczestnictwa w zajęciach z określonej religii lub etyki.
Ww. oświadczenie stanowi zgodę na przetwarzanie danych osobowych ucznia lub rodziców w celu wskazanym w oświadczeniu. Brak takiego pisemnego oświadczenia wyłącza możliwość uczestnictwa ucznia w zajęciach religii lub etyki a jednocześnie wyłącza możliwości przetwarzania danych osobowych ucznia lub jego rodziców w zakresie dotyczącym udziału ucznia w lekcji religii lub etyki.
Dziennik elektroniczny umożliwia utworzenie dla lekcji religii tzw. „klasy wirtualnej”, która pozwoli kierować informacje tylko do oznaczonego grona adresatów – tj. rodziców dzieci, którzy uczestniczą w tych zajęciach. Nie ma żadnego uzasadnienia dla prowadzenia wirtualnego dziennika w taki sposób, żeby rodzice, którzy nie życzą sobie aby ich dzieci uczestniczyły w lekcjach religii, otrzymywali powiadomienia i informacje o takich zajęciach za pośrednictwem wirtualnego dziennika.
Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, naukę religii organizuje się na życzenie rodziców. Jak stanowi natomiast ust. 3 wskazanego Rozporządzenia, uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Otrzymywane przez rodziców bezwyznaniowych treści religijne naruszają również ich konstytucyjne prawo do wolności wyznania i wychowania dziecka zgodnie z własnym światopoglądem, a jednocześnie naruszają obowiązujące przepisy i zaufanie do władzy publicznej. Rodzice mają bowiem prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami (art. 53 ust. 3 Konstytucji RP). Przypomnieć także należy, iż także osoby niewierzące mają prawo cieszyć się wolnością sumienia w zakresie wyznawanego przez siebie światopoglądu odrzucającego religię. Art. 53 ust. 1 Konstytucji RP zapewnia bowiem ochronę wartości, jaką jest wolność sumienia, która musi być rozumiana nie tylko, jako wolność religii (wyboru wyznania i prawa do swobodnego jego praktykowania), ale również, jako gwarancja praw do wyboru światopoglądu innego niż religijny. Przepis ten precyzowany jest w treści ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 23, poz. 1965 z późn. zm.). W art. 10 pkt 1 tej ustawy ustawodawca zastrzegł, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
Zasadne jest rozumienie określonych w art. 53 ust. 1 Konstytucji RP wolności zarówno w aspekcie pozytywnym (jako możliwość przyjmowania i uzewnętrzniania swojego światopoglądu), jak i w aspekcie negatywnym (jako możliwość zachowania milczenia w kwestii swojego światopoglądu, czego nierozłącznym elementem jest zakaz zmuszania kogokolwiek do uczestniczenia w praktykach religijnych oraz zakaz zmuszania osoby przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu („wolności od religii”). Bezzasadne narzucanie bezwyznaniowym rodzicom treści religijnych (np. informacje o mszach organizowanych przez parafię) może w niektórych przypadkach naruszać nawet ich dobra osobiste (wskazaną wolność sumienia) i skutkować możliwością dochodzenia ochrony prawnej na gruncie postępowania cywilnego.
Sięgając po doświadczenie fundacji chcemy jednocześnie poinformować, że w zasadzie większość placówek oświatowych wprowadziła praktykę tworzenia klas wirtualnych już w pierwszych latach obowiązywania dziennika elektronicznego. Zauważamy również, że coraz większa liczba dyrektorów szkół jest świadoma prawnie, a jednocześnie wrażliwa na prawa różnych grup społecznych, w tym licznej grupy osób bezwyznaniowych i uwzględnia jej obecność w szkolnych społecznościach. Ma to także odzwierciedlenie w treści komunikatów szkolnych dotyczących mszy katolickich z organizowanych przez parafię na początku czy na końcu roku szkolnego czy rekolekcji.
Wyżej wymienione kwestie – komunikacji oraz organizacji uroczystości szkolnych są często ze sobą ściśle powiązane. Dlatego będziemy wdzięczni za objęcie uwagą Pani Minister całości naszej korespondencji w ww. sprawie z Kurator Małopolską. Ze względu na zdarzające się komunikaty sugerujące obowiązkowy charakter mszy rzymskokatolickiej na rozpoczęcie roku szkolnego, organizowanie mszy w budynkach szkolnych lub brak podawania przez szkoły godziny uroczystości rozpoczęcia roku (szkoły informują, że uroczystości szkolne odbędą się „po mszy”) prosimy o rozważenie wprowadzenia wytycznych standardów dotyczących uroczystości w szkołach publicznych.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
Załączniki:
- Pismo fundacji z dnia 18.06.2024 r.
- Odpowiedź dyrekcji szkoły z dnia 01.07.2024 r. wraz z obowiązującą w szkole deklaracją dot. udziału w zajęciach z religii i/lub etyki
- Pismo fundacji do Kuratorium oświaty z dnia 9 lipca 2024 r.
- Odpowiedź Małopolskiego Kuratora Oświaty z dnia 5 sierpnia 2024 r.