Lublin, 21 czerwca 2023 r.
Dyrekcja Miejskiego Przedszkola
nr 26 im. Krasnala Hałabały
ul. Xawerego Dunikowskiego 10
42-217 Częstochowa
e-mail: mp26@edukacja.czestochowa.pl
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, a także uwzględnienia i poszanowania praw osób bezwyznaniowych i mniejszości wyznaniowych, rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na lekcje religii rzymskokatolickiej oraz w imię przestrzegania fundamentalnej zasady państwa demokratycznego tj. ochrony praw mniejszości i równości obywateli wobec prawa, w odpowiedzi na prośbę rodziców zwracam się do Państwa z wnioskiem o zmianę zapisów zawartych w Statucie Przedszkola Nr 26 w Częstochowie (link: http://mp26.pl/wp-content/uploads/2022/11/STATUT-MP-NR-26-2022-pdf.io_.pdf) oraz praktyki organizowania uroczystości przedszkolnych z okazji świąt kościelnych w obrządku rzymskokatolickim.
Rozdział 2 Statutu Cele i zadania przedszkola §4 ust. 2 wskazuje „Umożliwianie dzieciom podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej odbywa się poprzez: 2) organizowanie w przedszkolu uroczystości z okazji świąt narodowych i świąt kościelnych z prezentowaniem symboli państwowych”.
Natomiast w Rozdziale, 7 §4 ust. 2 Statutu wskazuje się iż: „Do podstawowych obowiązków rodziców dziecka należy: 1) przestrzeganie niniejszego statutu.”
Powyższe zapisy naruszają obowiązujące w Polsce prawo m.in. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. (Dz. U. z dnia 24 kwietnia 1992 r. z późn. zm.) Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Ponadto Konstytucja RP nakłada na Państwa jako przedstawiciela władzy publicznej obowiązek przestrzegania Art. 25 ust. 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym oraz art. 10 ust. 1 Ustawy o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
Przedszkole realizuje zadania publiczne, dyrektor przedszkola bezsprzecznie uznawany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do organizacji i realizacji tych zadań (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – Komentarz, Wrocław 2002).
Art. 48 Konstytucji RP wskazuje z kolei, że Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Zgodnie z art. 53Konstytucji RP Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
Przypominamy jednocześnie, że preambuła do Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe głosi, iż Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości Ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.
Ponadto zgodnie z art. 6. ustawy „Karta nauczyciela” nauczyciel obowiązany jest kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka, dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
Do zarządzanej
przez Państwa placówki uczęszczają dzieci różnych wyznań i światopoglądów, nie
jest to placówka wyznaniowa. Zadaniem dyrektora przedszkola jest zapewnienie
wszystkim poczucia bezpieczeństwa i komfortu. Zarówno dzieci jak i rodzice nieidentyfikujący się z
wyznaniem katolickim mogą w opisywanej sytuacji odczuwać presję na udział w
wydarzeniach, które ich nie dotyczą lub wykluczenie ze społeczności, której
oferowane są wydarzenia o charakterze wyznaniowym, czyli z definicji nie
dedykowane wszystkim dzieciom, ale wyróżnionej grupie.
Niejednokrotnie rodzice, którzy nie są katolikami, wyrażają zgodę na uczestnictwo dzieci w katolickich uroczystościach jak np. jasełka i przyłączenie się do świętujących z obawy przed izolacją i wykluczeniem z grupy, które dotykają ich dzieci. Wiemy dobrze o tym, że znajdując się grupie osób, która zachowuje się w jakiś określony sposób czujemy pewien nacisk, by zachowywać się tak samo, jak pozostałe osoby w tej grupie. Tym samym rodzice dzieci, którzy nie życzą sobie uczestnictwa ich dzieci m.in. w jasełkach mogą czuć się zmuszeni, by przynajmniej zewnętrznie brać w nich udział – po to choćby, by uchronić się i dzieci przed opinią dziwaków i autsajderów, która dla dzieci w wieku przedszkolnym jest często katastrofalna w skutkach.
Ponadto jeśli rodzice zwolnią swoje dzieci z udziału np. w jasełkach naraża to je na problemy związane z poczuciem obcości, inności, na gorsze traktowanie ze strony wychowawców, a także rodzi podziały i konflikty między dziećmi. Natomiast jeśli dyrekcja lub/i wychowawcy na polecenie dyrektora żądają udzielenia informacji dotyczących uczestniczenia bądź nieuczestniczenia w wydarzeniu o charakterze religijnym, tym samym domagają się ujawnienia światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania rodziców i dzieci. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny prawa, „Konstytucja zakazuje organom władzy publicznej nakładania na jakąkolwiek osobę podlegającą prawu RP obowiązku ujawniania w jakikolwiek sposób jej przekonań światopoglądowych, religijnych lub wyznania. Pod pojęciem ujawniania należy rozumieć przekazywanie informacji (w jakiejkolwiek możliwej formie) pozwalającej na identyfikację tych przekonań.” (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz; prof. Bogusław Banaszak, C. H. Beck, Warszawa 2012, art. 53).
Światopogląd rodziców dzieci uczęszczających do przedszkola nie powinien być w żaden sposób istotny w prowadzeniu zajęć wychowania przedszkolnego.
Ponadto rodzice zwracają uwagę, że w zarządzanym przez Państwa Przedszkolu dzieci nieuczęszczające na religię przebywają w tym samym pomieszczeniu, pod opieką katechety. Rozporządzenie dot. warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach § 3 ust. 3 zobowiązuje przedszkole do zapewnienia opieki lub zajęć wychowawczych w czasie trwania lekcji religii lub etyki uczniom, których rodzice nie zadeklarowali ich udziału w tych zajęciach. Przepis ten wskazuje opiekę lub zajęcia, które powinny odbywać się zamiast nauki religii rzymskokatolickiej w czasie, gdy pozostała część grupy uczestniczy w tych zajęciach. Niezgodne z powyższym przepisem jest przebywanie dzieci w sali, w której odbywa się katecheza.
Jak już wspominałam powyżej, zgodnie z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób. W związku z tym to rodzice decydują o religijnym wychowaniu dziecka. Niedopuszczalne jest, aby przedszkole w ramach opieki narzucało dzieciom obowiązek przebywania w tej samej sali, w której odbywa się religia rzymskokatolicka, gdyż jest to istotnym naruszeniem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych).
Zmuszanie dzieci, które nie biorą udziału w zajęciach religii rzymskokatolickiej do obecności w miejscu, gdzie odbywa się taka lekcja, towarzyszenia odprawianym modlitwom i praktykom religijnym narusza również dobra osobiste tych osób i ich rodziców.
Powyższe działania mogą narazić przedszkole na odpowiedzialność cywilną z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 20 września 2013 roku (sygn. akt II CSK 1/13): Dobrem osobistym podlegającym ochronie jako „swoboda sumienia” jest zatem swoboda w zakresie przyjęcia określonego światopoglądu, w tym także przyjęcia określonego wyznania. Na swobodę sumienia osoby wyznającej określoną religię składa się wolność wyrażania swoich przekonań religijnych oraz wykonywania praktyk religijnych. Osoba, która deklaruje się jako niewierząca, (…) może oczekiwać, że nie będzie poddawana praktykom religijnym wbrew swej woli, czy zmuszana do udziału w nich albo do posługiwania się symbolami religijnymi.
Wskazać należy, że działanie polegające na zmuszaniu dzieci do przebywania w miejscu, gdzie odbywają się lekcje religii może wyczerpywać w kwalifikowanych przypadkach znamiona art. 191 § 1 Kodeksu karnego: Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Przestępstwo wskazane w art. 191 k.k. jest przestępstwem skutkowym, a zatem do jego popełnienia nie wymagany jest skutek w postaci konkretnego zachowania ofiary, ale skierowanie groźby w celu osiągnięcia konkretnego skutku, tj. np. zmuszenie niereligijnego ucznia do przebywania w sali, w której odbywają się zajęcia z religii.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 14 lutego 2013 roku (sygn. Akt II KK 120/12): przestępstwo z art. 191 § 1 k.k. jest przestępstwem czynnościowym (formalnym) a nie materialnym. Dla jego dokonania wystarcza, że sprawca podjął określone w przepisie środki zmuszania, tj. użył przemocy lub groźby bezprawnej w celu określonym w przepisie, bez względu na to czy pokrzywdzony zachował się w sposób, do jakiego zmuszał go sprawca. Do znamion tego czynu zabronionego nie należy skutek w postaci zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia.
W związku z powyższym zwracam się z wnioskiem o poszanowanie przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz pozostałych obowiązujących przepisów prawnych dotyczących organizowania lekcji religii w przedszkolu w taki sposób, aby wolność sumienia i światopoglądu dzieci nieuczęszczających na lekcje religii rzymskokatolickiej i ich rodziców nie była naruszana. Ponadto prosimy o bezzwłoczne naniesienie zmian w Statucie i poinformowanie fundacji z zachowaniem formy pisemnej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu