W sytuacji kiedy szkoła wymusza oświadczenia o „rezygnacji z udziału w lekcjach religii” i „przejęciu odpowiedzialności za dziecko na pierwszej i ostatniej godzinie lekcyjnej” doradzamy zwracanie się do szkół z wnioskami o:
1) utworzenie oddziału wirtualnego dla grupy z religii (i etyki) oraz wpisania do oddziału wszystkich uczniów zapisanych na zajęcia dodatkowe
Klasa wirtualna uniemożliwia katechecie posługiwanie się danymi osobowymi uczniów niezapisanych na zajęcia i przekazywanie danych do związków wyznaniowych. Ustawa RODO chroni rodziców i uczniów w tym zakresie od kwietnia 2016 r. Oddział wirtualny skutkuje tym, że uczeń nie ma swoim planie zajęć, na które nie został zapisany i nie widzi ich w dzienniku elektronicznym. Co za tym idzie nie ma obowiązku przebywania w szkole, szkoła nie ma obowiązku opiekowania się nim, a rodzice nie muszą „przejmować opieki na skutek rezygnacji z udziału w religii”, jeśli religia organizowana jest na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Wzór pisma jest dostępny na stronie naszego projektu rownoscwszkole.pl
2) skierowania zapytania do dyrekcji szkoły czy oświadczenia o przejęciu opieki przez rodziców przekazała również uczniom nie uczęszczającym na lekcje etyki i czy ci uczniowie również są zobowiązani do przebywania podczas tych zajęć w szkole.
Pytanie można zadać na skrzynkę elektroniczną, również na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, należy określić sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail, jako załącznik do korespondencji elektronicznej. Jeśli dyrekcja zbiera oświadczenia wyłącznie od uczniów niezapisanych na religię można traktować to jako przejaw dyskryminacji, nierówność wobec uczniów i skarżyć do organu zarządzającego szkołą, kuratorium, jak również w drodze postępowań sądowych.
Tego rodzaju oświadczenia wymuszają pośrednio składanie deklaracji, że ich dziecko NIE BĘDZIE UCZESTNICZYŁO w lekcjach religii, co jest niedopuszczalne.
Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.
Od sierpnia 2013 r. Fundacja Wolność od Religii prowadziła korespondencję z MEN w sprawie wymuszania tzw. „opieki” na uczniach nieuczęszczających na religię, szczególnie tych którzy muszą pozostawać pod opieką szkoły nawet wówczas gdy religia organizowana jest na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Siedemnastoletni uczniowie, którzy pomimo wyrażonej na piśmie zgody rodziców na opuszczenie szkoły w trakcie zajęć z religii, na które nie są zapisani, mimo wszystko MOGĄ BYĆ decyzją jednej osoby tj. dyrektora szkoły zatrzymani w sposób wymuszony w bibliotece lub na świetlicy – takie rzeczy tylko w Polsce 🙁
Religia i etyka to przedmioty nadobowiązkowe. Dlaczego zatem obserwuje się obligatoryjny wymóg składania przez rodziców oświadczeń o przejęciu opieki nad dziećmi nieuczestniczącymi w zajęciach z religii? Czy wymóg ten nie stoi jednocześnie w sprzeczności z definicją dobrowolnego w nich udziału?
Zaniepokojeni rodzice piszą do fundacji w sprawie powtarzających się przypadków kierowania wobec nich przez dyrektorów szkół żądań podpisywania oświadczeń przyjmujących charakter szykany włącznie z odwoływaniem się do przepisów kodeksu karnego. Ponadto obserwujemy, iż praktykę składania oświadczeń dyrektorzy szkół stosują wyłącznie wobec uczniów nie uczęszczających na lekcje religii, zaś uczniowie nieuczestniczący w lekcjach etyki opuszczają szkołę bez dodatkowych oświadczeń/informacji ze strony rodziców.
Praktyka ta czyni fasadową zasadę równości zapisaną w:
- Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155) § 1 ust. 3 „Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie”
- Konstytucji RP art. 6 „Nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii” oraz art. 32 „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”
Smaczku sprawie dodaje fakt, że uczniowie nieuczęszczający na etykę nie mają tego rodzaju problemów, ponieważ etyka z reguły organizowana jest na długo przed pierwszą obowiązkową godziną lekcyjną lub po zakończeniu zajęć obowiązkowych ucznia (obserwujemy również, że w oczekiwaniu na lekcje etyki -4 godziny okienka – uczniowie dowolnie spędzają czas wolny, często samodzielnie opuszczając szkołę bez dodatkowych oświadczeń wymaganych od rodziców).
Pytaliśmy MEN czy opieka szkoły, zagwarantowana w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r.w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155) § 3 ust. 3 „Szkoła jest obowiązana zapewnić w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole” jest opieką o charakterze obligatoryjnym? Starając się kompetentnie udzielić odpowiedzi na Państwa pytania zastanawialiśmy się m.in.:
- Czy uczniowie muszą pozostawać w szkole również wtedy kiedy rodzice przedstawią szkole oświadczenie o przejęciu opieki nad dzieckiem (zwolnieniu szkoły z obowiązku opieki)?
- Czy w opinii MEN uczniowie nieuczęszczający na etykę mogą opuszczać szkołę dowolnie, a Ci nieuczęszczający na religię muszą przynosić oświadczenia o przejęciu opieki przez rodziców?
Pismo do MEN-26082013-wymuszanie-opieki-nad-uczniami-pdf
We wrześniu 2014r. otrzymaliśmy odpowiedź z MEN, w której czytamy, że „szkoła jest zobowiązana zapewnić w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole. Zapewnienie opieki w czasie trwania zajęć edukacyjnych określonych dla danego dnia w szkolnym planie nauczania jest zatem zadaniem szkoły i domaganie się od rodziców złożenia oświadczenia, że w tym czasie oni przejmują to zadanie jest niezgodne z obowiązującymi przepisami. Szkoła może natomiast przychylić się do wyrażonej przez rodziców prośby, aby ich dziecko, nieuczestniczące w zajęciach z religii lub etyki, mogło później przychodzić do szkoły, jeśli zajęcia są zorganizowane na pierwszej godzinie, lub wcześniej ją opuszczać, jeśli zajęcia z tych przedmiotów są umieszczone na ostatniej godzinie w szkolnym planie nauczania na dany dzień. W takim przypadku szkoła wyraża zgodę na dobrowolne zadeklarowanie przez rodziców przejęcie opieki nad uczniem w czasie trwania zajęć edukacyjnych, które nie są dla niego zajęciami obowiązkowymi.”
Odp-MEN-04092014-dot-wymuszania-opieki-nad-uczniem-pdf
W związku z otrzymaną odpowiedzią zwróciliśmy się do MEN z kolejnym pismem, w którym chcieliśmy doprecyzować zagadnienie, a także zwrócić uwagę na nierówne traktowanie uczniów nieuczęszczających na religię i tych nieuczęszczających na etykę. Czy w związku z tym sytuację, w której szkoła domaga się oświadczeń o przejęciu opieki nad uczniem nieuczęszczających na lekcje religii, a jednocześnie nie domaga się takiego samego oświadczenia od rodziców uczniów nieuczęszczających na lekcje etyki Ministerstwo uznaje za zgodną z prawem i niedyskryminującą? Z naszej wieloletniej praktyki wynika, że szkoły dotychczas domagały się oświadczeń o przejęciu opieki przez rodziców wyłącznie od rodziców dzieci nie uczęszczających na lekcje religii. Żadna ze szkół w Polsce nigdy nie zbierała oświadczeń o przejęciu opieki nad uczniami niezapisanymi na lekcje etyki. Jakie konsekwencje ponosi uczeń, który nie przychodzi do szkoły na pierwszą (lub ostatnią) godzinę lekcyjną z zajęć religii a nie posiada jednocześnie oświadczenia od rodzica o przejęciu opieki lub uczeń, który nie przebywa w szkole wówczas, gdy odbywają się lekcje etyki (z reguły w godzinach popołudniowych)?
Pismo 2-do-MEN-09092014-dot-wymuszania-opieki-pdf
Ze względu na brak odpowiedzi z Ministerstwa, po upływie 1,5 m-ca tj. 27.10.2014 r. zwróciliśmy się do MEN z kolejnym pismem w powyższej sprawie.
Pismo-3-do-MEN-27102014-w-sprawie-wymuszania-opieki-pdf
W dniu 05.11.2014 r. wpłynęła odpowiedź z MEN. Ministerstwo informuje że:
„Przypadki nieuczęszczania przez dziecko (dop. red. na lekcje religii określonego wyznania lub etyki) ze względu na jego bezpieczeństwo, powinny być jednoznacznie uzgodnione między szkołą a rodzicami dziecka. Każdy przypadek ma charakter indywidualny i powinien być indywidualnie uzgodniony. Za sposób sprawowania opieki i zasady komunikacji z rodzicami odpowiada dyrektor szkoły”
W dniu 06.10.2015 r. fundacja zwróciła się z kolejnym pismem do MEN, wysłanym również do wiadomości Rzecznika Praw Obywatelskich dr Adama Bodnara i Rzecznika Praw Dziecka Marka Michalaka z prośbą o pomoc w sprawie wymuszania opieki nad uczniami.
Pismo do MEN RPO RPD w sprawie wymuszania opieki 06102015.pdf
Dnia 10.11.2015 r. fundacja otrzymała odpowiedź z Ministerstwa Edukacji Narodowej. Z przykrością dowiadujemy się z pisma, że praktyka przymusowej opieki szkoły tj. zatrzymanie ucznia w świetlicy lub bibliotece podczas zajęć z religii, nawet wówczas gdy nie został na nie zapisany (uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki nie mają tego rodzaju problemów) według przedstawicieli Ministerstwa jest zgodne z Konstytucyjną i innymi aktami normatywnymi.
Ministerstwo pozostaje nieczułe na argumenty, z którymi występują do fundacji rodzice należący do mniejszości bezwyznaniowej.
Pełna odpowiedź Ministerstwa z dn. 06.11.2015:
Odpowiedź MEN 06112015 w sprawie wymuszania opieki.pdf
Rzecznik Praw Dziecka niestety nie odniósł się do przedstawionych przez Fundację problemów. Było to kolejne pismo do Rzecznika Prawa Dziecka, na które Fundacja nie otrzymała odpowiedzi. Rzecznik Praw Dziecka, Pan Michalak podczas całej swojej kadencji nie odpowiedział na żadne pismo fundacji!
Rzecznik Praw Obywatelskich odpowiedział, że zapoznał się z naszą korespondencją i zwrócił się do Minister Edukacji (29.04.2016r.) z prośbą o wprowadzenie zmian w systemie pełnienia opieki na rzecz równouprawnienia. „W odpowiedzi z 8 czerwca 2016r. udzielonej Rzecznikowi w sprawie, Minister Edukacji Narodowej ze zrozumieniem odniosła się do przedstawionych przez RPO postulatów. Zapowiedziała jednak, że nie planuje zmian legislacyjnych w systemie oświaty” (dopisek Fundacji: niedługo po tym Minister poddała do konsultacji projekt zmiany rozporządzenia dot. nauki religii, tak aby umożliwić katechetom obejmowanie wychowawstwa).
Odpowiedź RPO 24062016 w sprawie wymuszania opieki.pdf
W dniu 08.11.2016 r. fundacja ponownie poprosiła o pomoc Rzecznika Praw Obywatelskich. W ostatnich latach Fundacja otrzymała kilkadziesiąt e-maili od rodziców i pełnoletnich uczniów, których zmusza się do pozostawania w szkole, nawet wówczas, gdy religia organizowana jest jako pierwsza lub ostatnia godzina na planie zajęć. Nakaz ze strony szkoły do pozostania pod opieką, pomimo sprzeciwu rodziców i przejęcia przez nich opieki, wydaje się być naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na lekcje religii. Wykracza to również poza realizację ustawowego obowiązku szkolnego.
Pełna treść pisma:
Pismo do RPO w sprawie wymuszania opieki podczas religii.pdf
W dniu 13.12.2016 r. otrzymaliśmy odpowiedź z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, i tym samym zapewnienie, że przekazywane przez nas informacje zostaną przez Rzecznika uwzględnione podczas podejmowania kolejnych działań.
Pełna treść odpowiedzi:
Odp. RPO w sprawie wymuszania opieki.pdf
Doradzamy rodzicom i pełnoletnim uczniom zwracanie się bezpośrednio do Rzecznika Praw Obywatelskich, z prośbą o pomoc, w sytuacji wymuszania opieki jw.
Wzór pisma do pobrania znajdą Państwo na stronie projektu Równość w Szkole rownoscwszkole.pl:
Wzór odwolania do RPO w sprawie religii w środku i wymuszania obecności
