Bezprawne oświadczenia w sprawie „nie uczęszczania” na lekcje religii – interwencja fundacji w SP Nr 404 w Warszawie

Lublin, 13 września 2021 r.

Dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 404
ul. Cyklamenów 28
04-798 Warszawa
e-mail: sekretariat@sp404.edu.pl

Szanowni Państwo,

Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego zwracam się z wnioskiem o zmianę sposobu odbierania oświadczeń w sprawie udziału uczniów w lekcjach religii i/lub etyki i wykorzystywanych przez szkołę druków oświadczenia rodziców, którzy wyrażają życzenie udziału dziecka w zajęciach religii lub/i etyki.

Pragnę szczególnie zwrócić Państwa uwagę na fakt, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na religię lub etykę,  lub też przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub z etyki. Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania, a także Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku w  sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.

Na mocy § 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku §1 ust. 1  W publicznych przedszkolach
i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej „przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej „szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:

1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;

2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.

1a.  W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.

2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.

3.Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.

Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.

Stanowisko ministra edukacji opublikowane na portalu ministerstwa w dniu 20 września 2016 r. brzmi: Oświadczenia w sprawie udziału ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki, istotne dla organizacji pracy szkoły, są dokumentami zawierającymi dane osobowe. Zatem informacje w nich zawarte mogą być przetwarzane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Religia (określonego wyznania) i etyka są zajęciami, w których uczeń uczestniczy na zasadzie dobrowolnego wyboru. Podstawą udziału ucznia w zajęciach z religii, z etyki lub w zajęciach z obu przedmiotów jest życzenie wyrażone w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia. Szkoła nie może domagać się od rodziców lub pełnoletniego ucznia oświadczenia o nieuczęszczaniu na lekcje religii lub etyki. Należy jednak poinformować szkołę,  także w formie pisemnego oświadczenia o ewentualnym wycofaniu wcześniej złożonego oświadczenia deklarującego udział ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki.

Ponadto Rzecznik Praw Obywatelskich w swojej korespondencji z ministerstwem z 2018 r. uznaje za wartą upowszechnienia dobrą praktykę, jaką jest rozdawanie rodzicom
i uczniom formularzy, w których zaznaczaliby, czy życzą sobie zorganizowania lekcji religii lub etyki. W formularzach powinna być informacja, że możliwe jest uczęszczanie jednocześnie na lekcje różnych religii i etyki. Dyrektorzy szkół i kuratorzy oświaty winni upowszechniać wiedzę, że uczniowie nie są zmuszeni wybierać między tymi lekcjami.

Załączam Państwu prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:

Oświadczenie

na podstawie § 1 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka  ………………………………………………………  w lekcjach …………………. *

……………………….

* Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka. Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.

Ponadto na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Czy szkoła zbiera oświadczenia rodziców w sprawie ich udziału w lekcjach religii lub/i etyki przed dopuszczeniem uczniów do udziału w zajęciach?
2. Czy religia jest w planie zajęć uczniów klas pierwszych?
3. Czy etyka jest w planie zajęć uczniów klas pierwszych?
4. Czy i w jaki sposób rodzice są informowani o prawie do zapisania dziecka na lekcje etyki?
5. Czy w szkole organizowane są lekcje etyki dla chętnych uczniów?
6. Czy wychowawcy klas utworzyli wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na lekcje religii rzymskokatolickiej w dzienniku elektronicznym?

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

W dniu 27 września wpłynęła odpowiedź Dyrektor Szkoły o treści:

Odpowiedź na wniosek do udostępnienie informacji publicznej

W nawiązaniu do Pani wniosku z dnia 13 września 2021 r. o podanie informacji dotyczących m.in. informacji na temat oświadczeń rodziców w sprawie ich udziału w lekcjach religii i/ lub etyki przed dopuszczeniem uczniów do udziału w zajęciach, zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. 2020 poz. 2176 ze zm.) informuję, co następuje:

1) Czy szkoła zbiera oświadczenia rodziców w sprawie ich udziału w lekcjach religii lub/i etyki przed dopuszczeniem uczniów do udziału w zajęciach?

Odpowiedź: Rodzice zainteresowani uczestnictwem dziecka w zajęciach religii lub etyki mają możliwość, zgodnie z § 1 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r., w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (t.j. Dz. U. 2020 r., poz. 983) przedstawić oświadczenie woli w formie wniosku o organizację lekcji religii/ etyki dla dziecka. Wzór takiego wniosku znajduje się w załączeniu do niniejszej odpowiedzi na wniosek.

2) Czy religia jest w planie zajęć uczniów klas pierwszych?

Odpowiedź: Ze względu na fakt, iż rodzice zawnioskowali o organizację lekcji religii, jest ona wykazana, w planie zajęć uczniów klas pierwszych, ale nie jako przedmiot obowiązkowy, a nadobowiązkowy, o czym rodzice i uczniowie zostali poinformowani.

3) Czy etyka jest w planie zajęć uczniów klas pierwszych?

Odpowiedź: Ze względu na fakt, iż rodzice zawnioskowali o organizację lekcji etyki, jest ona wykazana, w planie zajęć uczniów klas pierwszych, ale nie jako przedmiot obowiązkowy, a nadobowiązkowy, o czym rodzice i uczniowie zostali poinformowani.

4) Czy i w jaki sposób rodzice są informowani o prawie do zapisania dziecka na lekcje etyki?

Odpowiedź: O prawie zapisania dziecka na lekcje etyki rodzice informowani są na pierwszym zebraniu z rodzicami. Podczas tego spotkania rodzice są informowani o prawie złożenia takiego wniosku. Rodzice mogą złożyć wniosek o objęcie ich dziecka udziałem w zajęciach religii, zajęciach etyki, jednocześnie zajęciach religii lub etyki lub nie złożenia żadnego wniosku, co tożsame jest z brakiem chęci udziału przez ich dziecko w ww. zajęciach. O dobrowolności złożenia takiego wniosku rodzice są informowani przez nauczyciela podczas rzeczonego zebrania.

5) Czy w szkole organizowane są lekcje etyki dla chętnych uczniów?

Odpowiedź: Tak, dla uczniów których rodzice złożyli wniosek o organizację zajęć etyki dla ich dzieci.

6) Czy wychowawcy klas utworzyli wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na lekcje religii rzymskokatolickiej w dzienniku elektronicznym?

Odpowiedź: Szkoła Podstawowa nr 404, jako szkoła publiczna jest zobowiązana do działania w ramach obowiązujących nas przepisów prawa. Pojęcie „wirtualnych oddziałów” nie jest dookreślone ani w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz.U. 2020 poz. 983) w oparciu, o które Szkoła organizuje zajęcia religii i etyki, ani w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. 2017 poz. 1646 ze zm.), w oparciu, o które prowadzona jest w naszej Szkole

dokumentacja procesu nauczania, ani w przypisach ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. 2021 poz. 1082), która to ustawa jest podstawą działania Naszej Szkoły, ani w innych przepisach prawa reagujących działanie jednostek systemu oświaty. Bez doprecyzowania przez wnioskodawcę pytania i pojęcia „wirtualne oddziały” nie ma możliwości odpowiedzi na to pytanie.

​Justyna Kowalczyk-Marek
Wicedyrektor

Odpowiedź fundacji 27.09.2021 :

Szanowna Pani,
odpowiadając na Pani prośbę wskazuję, że Szkoła może przetwarzać dane osobowe uczniów i innych osób tylko w zakresie, w jakim jest do tego uprawniona wprost w przepisach prawa. Na gruncie RODO przez przetwarzanie danych osobowych rozumie się każdą czynność wykonywaną na danych osobowych w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany.
Program obejmujący dziennik elektroniczny umożliwia utworzenie dla lekcji religii tzw. „klasy wirtualnej”, która pozwoli kierować informacje tylko do oznaczonego grona adresatów – tj. rodziców dzieci, które uczestniczą w tych zajęciach.

Przetwarzanie danych osobowych uczniów nieuczęszczających na zajęcia (szczególnie w zakresie obecności/nieobecności na katechezie) przez katechetę nie ma podstawy prawnej.Takie przetwarzanie danych osobowych jest bezprawne i narusza podstawową zasadę Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. , określoną w jego art.  5 ust. 1 lit. c) tj. zasadę minimalizacji przetwarzania danych.  

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646 ze zm.) – § 8 ust. 1-3.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.U. UE.L. z 2016 r. nr 119, poz. 1).

W związku z powyższym ponownie wnoszę o udzielenie odpowiedzi na pytanie 6. oraz przesłanie brakującego załącznika.

Z poważaniem
Dorota Wójcik
prezeska zarządu

Odpowiedź z dnia 30 września 2021 r.:

Szanowni Państwo, 

Szkoła tworzy klasy wirtualne (zgodnie z możliwościami aplikacji Librus) dla wszystkich przedmiotów, w których nie uczestniczy cała klasa lub zajęcia odbywają się międzyoddziałowo – takich jak np. religia, etyka, wychowanie do życia w rodzinie. 

Frekwencja jest wtedy sprawdzana wyłącznie dla uczniów będących w  składzie danej klasy wirtualnej. 

W załączniku przesyłam druk wniosku o organizację nauki religii i etyki obowiązujący w naszej szkole. 

Z poważaniem,
​Justyna Kowalczyk-Marek
Wicedyrektor
Szkoła Podstawowa nr 404