W dniu 2 października fundacja wysłała pismo do dyrekcji szkoły podstawowej nr 85 im. Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Gdańsku, do wiadomości Kuratorium Oświaty w Gdańsku oraz Urzędu Miejskiego w Gdańsku, w związku z informacją otrzymaną od rodziców, dotyczącą bezprawnej praktyki pobierania oświadczeń negatywnych o udziale w lekcjach religii/etyki oraz blokowaniu rodzicom, którzy nie złożyli ww. oświadczenia dostępu do dziennika elektronicznego. Ponadto szkoła domaga się podpisania kolejnego oświadczenia dotyczącego przejęcia opieki nad uczniem, który nie jest zapisany na dodatkowe lekcje z religii, a religia jest pierwszą lub ostatnią godziną lekcyjną.
W związku z powyższym prosimy o wyjaśnienie:
– Dlaczego pozostawanie pod opieką szkoły na ostatniej godzinie jest konieczne w przypadku, kiedy religia jest ostatnią lekcją, a uczeń nieuczestniczący nie ma jej w swoim planie zajęć?
– Dlaczego konieczność składania oświadczeń o przejęciu opieki jest adresowana tylko do uczniów nieuczęszczających na religię, a nie dotyczy uczniów nieuczęszczających na etykę lub inne zajęcia nieobowiązkowe?
– Czy uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie?
– Czy uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki zostali kiedykolwiek umieszczeni w świetlicy lub bibliotece szkolnej?
W ostatnich latach fundacja otrzymała wiele wiadomości od rodziców i pełnoletnich uczniów, którym utrudnia się opuszczanie budynku szkoły, nawet wówczas, gdy religia organizowana jest jako pierwsza lub ostatnia godzina na planie zajęć (w przypadku gdy jest na pierwszej godzinie zdarza się, że szkoły odnotowują w dzienniku nieobecność lub zwolnienie).
W opinii fundacji nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także wprost próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na lekcje religii. Wykracza to również poza ustawową konieczność realizacji obowiązku szkolnego.
Można rozpoznać, iż praktyka szkół zmieniła się wraz z ogłoszeniem zmiany treści § 3 ust. 3 z dniem 25 sierpnia 1993 r. w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej zmieniającym Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych który brzmiał wówczas Nie są objęci nauką religii lub etyki uczniowie, którzy wedle oświadczenia rodziców lub ich samym (§ 1 ust. 1) pobierają naukę religii poza systemem oświaty lub świadomie z niej rezygnują. W miarę potrzeby należy im zapewnić opiekę lub zajęcia wychowawcze. Wówczas wykreślono w miarę potrzeby i zmieniono brzmienie ustępu na: Szkoła jest obowiązana zapewnić w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole.
Ponadto fundacja zauważa, że praktykę składania oświadczeń dyrektorzy szkół stosują wyłącznie wobec uczniów nieuczęszczających na lekcje religii, zaś uczniowie nieuczestniczący w lekcjach etyki opuszczają szkołę bez dodatkowych oświadczeń/informacji/przyjęcia opieki ze strony rodziców. Praktyka ta czyni fasadową zasadę równości zapisaną w:
- Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowejz dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155) § 1 ust. 3 Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie
- Konstytucji RP art. 6 Nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii oraz art. 32 Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Wiele szkół, w których istnieje możliwość uczestniczenia w lekcjach etyki, organizuje je w późnych godzinach po zajęciach obowiązkowych i nikt nie wymusza wtedy ponoszenia odpowiedzialności za opiekę nad uczniami. Warto zauważyć, że często lekcje etyki organizowane są w taki sposób, że pomiędzy tą lekcją a zajęciami obowiązkowymi są długie przerwy. W czasie takich przerw uczniowie mogą robić cokolwiek, łącznie z opuszczeniem budynku szkoły.
Praktyka wymuszania obecności w szkole po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa, co wskazano powyżej. Jest to niewątpliwie dyskryminacja uczniów nieuczęszczających na lekcje religii, co wynika wprost z zestawienia sytuacji konieczności pozostawania pod opieką szkoły ucznia nieuczęszczającego na lekcje religii w sytuacji, gdy lekcja religii jest ostatnią lekcją danego dnia z sytuacją ucznia, który zakończył wszelkie lekcje, bądź też ostatnie zajęcia lekcyjne zostały odwołane.
Zdaniem fundacji podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii.
Pełna treść pisma:
W dniu 14 października fundacja ponownie wysłała pismo do szkoły w związku z zastrzeżeniami co do treści wymaganych od rodziców oświadczeń.
Pełna treść pisma:
W dniu 18.10.2019 r. i 22.10.2019 r wpłynęły kolejno odpowiedzi ze szkoły:
