Lublin, 21 listopada 2023 r.
Dyrekcja II Liceum Ogólnokształcącego w Zawierciu
ul. Daszyńskiego 2
42-400 Zawiercie
e-mail: sekretariat@malczewska.zawiercie.powiat.pl
sekretariat@malczewska.com
Szanowni Państwo,
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego zwracam się z wnioskiem o zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w szkole podczas dodatkowych zajęć religii, stosowanej wobec pełnoletnich uczniów, którzy nie zapisali się na zajęcia religii rzymskokatolickiej, szczególnie w sytuacji gdy zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Fundacja otrzymała informację, iż pomimo ukończenia przez uczniów i uczennice osiemnastu lat i nabycia pełnej zdolności do czynności prawnych szkoła zobowiązuje ich do pozostawania na terenie placówki w czasie, kiedy odbywają się zajęcia katechetyczne dla chętnych uczniów. Takie działanie szkoły należy uznać za nieuzasadnione i pozbawione podstawy prawnej, w opinii fundacji nosi znamiona szykany, praktyk dyskryminacyjnych i jest wyrazem nierównego traktowania uczniów.
Troska o uczniów, w tym o ich bezpieczeństwo, nie może być podstawą do ograniczenia gwarantowanych w Konstytucji RP (art. 52 ust. 3) wolności uczniów pełnoletnich, którzy korzystając ze swojej samodzielności postanowili nie uczestniczyć w zajęciach.
W tej sprawie wypowiadał się również Rzecznik Praw Obywatelskich. Pismo Rzecznika z dnia 25.02.2023 r. (w załączeniu) ugruntowuje stanowisko fundacji (https://wolnoscodreligii.pl/2023/06/14/wniosek-fundacji-do-rpo-w-sprawie-wymuszania-obecnosci-w-szkole-pelnoletnich-uczniow-nie-uczeszczajacych-na-zajecia-religii-rzymskokatolickiej-w-czasie-gdy-te-dodatkowe-zajecia-odbywaja-sie-w-bloku/).
Nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli jest naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także wprost próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na katechezę. Uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby odbierają ów obowiązek jako szykanę i naruszenie ich godności.
W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii. Jednakowoż zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego, szkoła ma obowiązek zorganizowania zajęć wychowawczo-opiekuńczych w razie ustalenia przez dyrektora szkoły dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Przepis § 6 ust. 2 rozporządzenia stanowi zaś, że szkoła ma obowiązek informowania rodziców o możliwości udziału uczniów w zajęciach wychowawczo-opiekuńczych organizowanych w tych dniach, co ponad wszelką wątpliwość potwierdza, że mają one charakter nieobowiązkowy.
Podsumowując przepis § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, nakłada na szkołę obowiązek zapewnienia w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki w szkole. Jednocześnie nie został nałożony na uczniów obowiązek uczestnictwa w tych zajęciach.
Wobec powyższego wnoszę o bezzwłoczne zaprzestanie praktyki zmuszania osób dorosłych do pozostawania w bibliotece podczas zajęć z religii katolickiej, w której nie uczestniczą. Troska o uczniów, na przykład o ich bezpieczeństwo, nie może być podstawą do ograniczenia gwarantowanej w Konstytucji RP (art. 52 ust. 3) wolności (w szczególności uczniów pełnoletnich), którzy korzystając ze swojej samodzielności postanowili nie uczestniczyć w zajęciach.
Zgodnie z art. 11 Kodeksu cywilnego: „Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.” Oznacza to, że od tego momentu uczniowie Ci posiadają pełną zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.
W momencie ukończenia osiemnastu lat ustaje jednocześnie władza rodzicielska, a wraz z nią wykonywana przez rodziców lub prawnych opiekunów funkcja opiekuńcza, analogicznie również szkoła nie odpowiada od tego momentu za bezpieczeństwo w trakcie zajęć, ponieważ z mocy prawa są oni uprawnieni do swobodnego dysponowania swoim czasem, w tym również opuszczania terenu szkoły w trakcie trwania zajęć lekcyjnych, szczególnie takich, w których nie uczestniczą.
Wszelkie dalsze próby zobowiązywania uczniów do przebywania na terenie szkoły w czasie ww. nieobowiązkowych zajęć, jak i rozliczania z takiego obowiązku są bezprawne i naruszają dobra osobiste uczniów.
Ponadto na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:
- W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w zajęciach religii lub/i etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)? Jeśli szkoła udostępnia rodzicom i pełnoletnim uczniom gotowe druki prosimy o jego załączenie w odpowiedzi.
- Czy oświadczenie o udziale w zajęciach religii musi być ponawiane z początkiem roku szkolnego?
- Czy szkoła zbiera oświadczenia rodziców/opiekunów prawnych lub pełnoletnich uczniów w sprawie udziału uczniów w zajęciach religii lub/i etyki przed dopuszczeniem ich do udziału w tych zajęciach?
- Czy pytanie o udział w zajęciach religii zostało ujęte w formularzu rekrutacyjnym? Jeśli tak prosimy o udostępnienie druku obowiązującego formularza.
- Czy szkoła zapisuje uczniów na katechezę „z automatu” i skreśla ich z listy dopiero po złożeniu deklaracji o braku życzenia udziału?
- Jeśli tak prosimy o udostępnienie druku obowiązującego formularza.
- Czy w dzienniku elektronicznym religia i etyka została wpisana w plan zajęć wszystkich uczennic i uczniów, czy utworzono „wirtualne oddziały” wyłącznie dla uczniów zapisanych na te zajęcia?
- Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają nauczyciele katecheci w roku szkolnym 2023/2024? Przez „okienko” rozumiemy spowodowane ułożeniem planu relatywnie krótkie – długości 1-2 lekcji przerwy, w czasie których nauczyciel nie prowadzi swoich lekcji. Prosimy nie uwzględniać jako „okienek” planu zakładającego, że nauczyciel przychodzi do szkoły dwa razy dziennie – rano i po południu.
- Ilu uczniów uczy się w szkole w roku szkolnym 2023/2024?
- Ilu uczniów w szkole uczęszcza na katechezę w roku szkolnym 2023/2024?
- Ilu uczniów uczęszcza na lekcje etyki w roku szkolnym 2023/2024?
- Ilu uczniów z Ukrainy uczęszcza do szkoły w roku szkolnym 2023/2024?
- Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć w roku szkolnym 2023/2024 mają uczniowie zapisani na katechezę?
- Ile jest oddziałów, w których więcej niż 10% uczniów nie uczestniczy w zajęciach religii rzymskokatolickiej w roku szkolnym 2023/2024? Ile godzin „okienek” mają w tych oddziałach nieuczęszczający na katechezę uczniowie?
- Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie uczęszczający na zajęcia religii rzymskokatolickiej w szkole?
- Czy uczniowie nieuczęszczający na lekcje etyki zostali kiedykolwiek umieszczeni w świetlicy lub bibliotece szkolnej?
- W ilu pomieszczeniach szkolnych wisi krzyż i kto decyduje o jego zawieszeniu?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 22 listopada wpłynęła odpowiedź szkoły.
W dniu 23 listopada przesłaliśmy się odpowiedź o następującej treści:
Lublin, 23 listopada 2023 r.
Szanowny Pan Dariusz Wizor
Dyrektor II Liceum Ogólnokształcącego w Zawierciu
ul. Daszyńskiego 2
42-400 Zawiercie
e-mail: sekretariat@malczewska.zawiercie.powiat.pl
Szanowny Panie Dyrektorze,
Uprzejmie dziękuję za odpowiedź przesłaną na wniosek fundacji dot. informacji publicznej. W związku z treścią przesłanej odpowiedzi zwracamy się z wnioskiem o:
- Zmianę sposobu odbierania oświadczeń w sprawie udziału uczniów w zajęciach religii i/lub etyki poprzez zaprzestanie egzekwowania w przedkładanych rodzicom lub/i pełnoletnim uczniom drukach tzw. oświadczeń negatywnych „nie wyrażam życzenia udziału”.
Pragnę zwrócić Pana uwagę na fakt, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na religię lub etykę lub też przedkładanie wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub z etyki. Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania, a także Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.
Na mocy § 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku §1 ust. 1 W publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej „przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej „szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:
1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;
2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.
1a. W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.
2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.
3.Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.
Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.
Stanowisko ministra edukacji opublikowane na portalu ministerstwa w dniu 20 września 2016 r. brzmi: Oświadczenia w sprawie udziału ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki, istotne dla organizacji pracy szkoły, są dokumentami zawierającymi dane osobowe. Zatem informacje w nich zawarte mogą być przetwarzane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Religia (określonego wyznania) i etyka są zajęciami, w których uczeń uczestniczy na zasadzie dobrowolnego wyboru. Podstawą udziału ucznia w zajęciach z religii, z etyki lub w zajęciach z obu przedmiotów jest życzenie wyrażone w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia. Szkoła nie może domagać się od rodziców lub pełnoletniego ucznia oświadczenia o nieuczęszczaniu na lekcje religii lub etyki. Należy jednak poinformować szkołę, także w formie pisemnego oświadczenia o ewentualnym wycofaniu wcześniej złożonego oświadczenia deklarującego udział ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki.
W związku z powyższym nie mogą Państwo żądać od rodziców składania deklaracji o braku udziału w lekcjach religii lub/i etyki i jednocześnie zbierać dane osobowe niezainteresowanych udziałem.
2. Umożliwienie wyboru religii, do której należy uczeń/uczennica.
W Formularzu stosowanym w zarządzanej przez Państwa placówce znajduje się informacja o wyborze „religii”, w domyśle religii rzymsko-katolickiej. Sytuacja ta powoduje, że rodzice należący do innych wyznań nie mają możliwości złożenia deklaracji o udziale w zajęciach religii wyznania, do którego przynależą.
Załączam Państwu prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:
Oświadczenie
na podstawie § 1 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka ……………………………………………………… w lekcjach …………………. *
……………………….
* Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka. Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.
3. Zmianę praktyki zatrzymywania uczniów pełnoletnich w budynku szkolnym podczas dodatkowych zajęć katechezy, w której nie uczestniczą.
Pańskie stwierdzenie, jakoby Szkoła nigdy nie zmuszała uczniów pełnoletnich do pozostawania w Szkole w czasie katechez, uważam za nieprawdziwe.
W dniu 18.10.2023 r. skierował Pan do uczniów pismo, w którym poinformował Pan, że „w trosce o Wasze bezpieczeństwo szatnie szkolne będą otwarte przed rozpoczęciem i zakończeniem zajęć lekcyjnych dla poszczególnych klas. Przypominam, że wyjście z budynku szkoły w trakcie przerw międzylekcyjnych i zaplanowanych zajęć jest zabronione”.
Ponadto zgodnie z treścią pisma wysłanego w dniu 20.11.2023 r. przez Dyrektor Agatę Dworek, osoby które nie uczęszczają na religię muszą zgłosić się do biblioteki i zadeklarować obecność lub nieobecność, a następnie pozostawać w bibliotece lub „na widoku z biblioteki” przez czas trwania katechezy. Pani Dyrektor informuje, że frekwencja (również nieobecności) jest odnotowywana „na wewnętrzne potrzeby szkoły”, co może wskazywać na niepotrzebne kontrolowanie dorosłych uczniów.
Pomimo ukończenia przez uczniów i uczennice osiemnastu lat i nabycia pełnej zdolności do czynności prawnych szkoła zobowiązuje ich do pozostawania na terenie placówki w czasie, kiedy odbywają się zajęcia katechetyczne dla chętnych uczniów. Takie działanie szkoły należy uznać za nieuzasadnione i pozbawione podstawy prawnej, w opinii fundacji nosi znamiona szykany, praktyk dyskryminacyjnych i jest wyrazem nierównego traktowania uczniów.
Troska o uczniów, w tym o ich bezpieczeństwo, nie może być podstawą do ograniczenia gwarantowanych w Konstytucji RP (art. 52 ust. 3) wolności uczniów pełnoletnich, którzy korzystając ze swojej samodzielności postanowili nie uczestniczyć w zajęciach i nie przebywać w tym czasie W BUDYNKU SZKOLNYM. Proszę zrozumieć, że pozbawienie kogoś wolności może odbywać się w Polsce wyłącznie w konsekwencji zdarzeń określonych w prawie. Dyrektor szkoły nie ma tego rodzaju uprawnień.
4. Wnioskuję, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominał Pan o 130 uczniach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię katolicką na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych 13 klas, w których ponad 10% uczniów nie uczestniczy w zajęciach religii.
Uprzejmie przypominam, że dyrektor w porozumieniu z Radą Rodziców dysponuje możliwością m.in. ograniczenia liczby godzin religii (za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła rzymskokatolickiego). Ograniczenie liczby godzin religii pozwala dyrektorom szkół ułożyć plan w sposób, który zapewnia RÓWNE TRAKTOWANIE UCZNIÓW zapisanych na religię katolicką i tych niezapisanych. W zarządzanej przez Pana publicznej placówce oświatowej tylko uczniowie, którzy nie zapisali się na katechezę mają w swoich planach „okienka”.
5. Zmiana praktyki zapisywania na religię uczniów pierwszych klas „z automatu (UCZNIOWIE W KLASACH PIERWSZYCH UCZESTNICZĄ W KATECHEZIE BEZ ZGODY RODZICÓW).
W przesłanej odpowiedzi informuje Pan, że „lista uczniów udostępniona na zajęciach religii na początku roku szkolnego to lista znajdująca się w dzienniku elektronicznym”. Następnie czekają Państwo na deklaracje rodziców w sprawie udziału lub BRAKU UDZIAŁU w katechezie i na tej podstawie tworzy się grupę wirtualną.
Zgodnie z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób. W związku z tym to rodzice decydują o religijnym wychowaniu dziecka. Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
Zmuszanie uczniów, którzy nie zostali (jeszcze) zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej do obecności w miejscu, gdzie odbywa się taka lekcja, towarzyszenia odprawianym modlitwom i praktykom religijnym narusza dobra osobiste tych osób i ich rodziców. Takie działania mogą narazić Szkołę na odpowiedzialność cywilną z tytułu naruszenia dóbr osobistych.
W związku z powyższym wnoszę o pilne podjęcie działań w tej sprawie i poinformowanie fundacji z zachowaniem formy pisemnej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 04.12.2023 r. wpłynęła odpowiedź od Pani Agaty Dworak, Wicedyrektor Szkoły. Bardzo serdecznie dziękujemy za uwzględnienie wniosku fundacji.
