Wymuszanie oświadczeń o „nieuczęszczaniu” na lekcje religii i/lub etyki w SP nr 16 w Grudziądzu – interwencja fundacji

  Lublin, 5 września 2023 r.

Dyrekcja Szkoła Podstawowa nr 16
ul. Kochanowskiego 19
86-300 Grudziądz
e-mail: dyrektor@sp16.grudziadz.pl

Szanowni Państwo,

Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii, w ramach prowadzonej kampanii społecznej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego zwracam się z wnioskiem o zmianę sposobu odbierania oświadczeń w sprawie udziału uczniów w lekcjach religii i/lub etyki.

Pragnę zwrócić Państwa uwagę na fakt, że nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na lekcje religii lub/i etyki,  lub też przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii. Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania, a także Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 roku w  sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.

Na mocy § 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 roku, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 września 2017 roku §1 ust. 1  W publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej „przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej „szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:

1) w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;

2) w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.

1a.  W przedszkolach zajęcia religii uwzględnia się w ramowym rozkładzie dnia. W szkołach zajęcia religii i etyki uwzględnia się w tygodniowym rozkładzie zajęć.

2. Życzenie, o którym mowa w ust. 1, jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.

3.Uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek w jakiejkolwiek formie.

Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.

Stanowisko ministra edukacji opublikowane na portalu ministerstwa w dniu 20 września 2016 r. brzmi: Oświadczenia w sprawie udziału ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki, istotne dla organizacji pracy szkoły, są dokumentami zawierającymi dane osobowe. Zatem informacje w nich zawarte mogą być przetwarzane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Religia (określonego wyznania) i etyka są zajęciami, w których uczeń uczestniczy na zasadzie dobrowolnego wyboru. Podstawą udziału ucznia w zajęciach z religii, z etyki lub w zajęciach z obu przedmiotów jest życzenie wyrażone w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia. Szkoła nie może domagać się od rodziców lub pełnoletniego ucznia oświadczenia o nieuczęszczaniu na lekcje religii lub etyki. Należy jednak poinformować szkołę,  także w formie pisemnego oświadczenia o ewentualnym wycofaniu wcześniej złożonego oświadczenia deklarującego udział ucznia w zajęciach z religii i/lub etyki.

Załączam Państwu prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:

Oświadczenie

na podstawie § 1 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka  ………………………………………………………  w lekcjach …………………. *

……………………….

Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka. Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.

Ponadto wnoszę o zaprzestanie i zmianę praktyki wymuszania obecności w szkole podczas dodatkowych zajęć religii, stosowanej wobec wszystkich uczniów, również tych którzy nie zostali zapisani na zajęcia religii rzymskokatolickiej, a zajęcia te realizowane są na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. Nakaz pozostawania ucznia w szkole z powodu organizowania zajęć nadobowiązkowych, na które uczeń ten nie jest zapisany, wbrew jego woli i woli jego rodziców, jest naruszeniem podstawowych praw człowieka, a także wprost próbą wymuszania przez dyrektorów uczęszczania na lekcje religii. Uczniowie pozostający w szkole bez wyraźnej potrzeby oraz ich rodzice mogą odebrać ów obowiązek jako szykanę oraz próbę wymuszenia udziału w katechezie.

Ponadto praktyka wymuszania obecności w szkole przed lub po zajęciach obowiązkowych osób nieuczęszczających na katechezę przeczy zapisom Konstytucji, m.in. z art. 53 ust. 3 i ust. 4 w związku z art. 48 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślającemu że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami; religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

W ocenie fundacji konieczność pozostawania ucznia pod opieką szkoły na pierwszej lub/i ostatniej godzinie lekcyjnej, w przypadku, gdy jest to religia, nie ma podstaw prawnych, a jednocześnie narusza szereg przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Podstawą domniemania obowiązku pozostawania uczniów nie objętych katechizacją podczas jej trwania w szkole nie może być § 3 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego nauki religii, gdyż wykładnia funkcjonalna i celowa tego przepisu wskazują na konieczność jego stosowania w sytuacji, gdy lekcja religii znajduje się w środku zajęć lekcyjnych danego dnia (nie jako pierwsza i nie jako ostatnia godzina lekcyjna). Ratio legis wskazanego przepisu nie było bowiem ograniczenie praw uczniów i konieczność przebywania w szkole mimo braku innych zajęć lekcyjnych w tym czasie i jednocześnie nieuczęszczania na lekcje religii.

Rodzic ucznia który nie został zapisany na lekcje religii umiejscowione na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, nie powinien widzieć tego przedmiotu w planie zajęć dziecka. Co za tym idzie dziecko nie ma obowiązku przebywania w szkole, a szkoła nie ma obowiązku „opiekowania się” nim, zaś rodzice nie muszą „przejmować opieki na skutek rezygnacji z udziału w religii”, jeśli religia organizowana jest na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.

Wnioskuję również, aby dbając o komfort wszystkich uczniów, nie zapominali Państwo o dzieciach nieuczęszczających na katechezę i aby w ramach wzajemnego poszanowania umieszczać religię na planie zajęć poza blokiem zajęć obowiązkowych. Dotyczy to szczególnie tych klas, w których nie wszyscy uczniowie zostali zapisani na religię,

Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

W dniu 29 września 2023 r. fundacja skierowała do Dyrekcji szkoły wniosek o udostępnienie informacji publicznej:

Lublin, 29 września 2023 r.

Dyrekcja Szkoła Podstawowa nr 16
ul. Kochanowskiego 19
86-300 Grudziądz
e-mail: dyrektor@sp16.grudziadz.pl

Szanowni Państwo,

Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają nauczyciele katecheci w roku szkolnym 2023/2024? Przez „okienko” rozumiemy spowodowane ułożeniem planu relatywnie krótkie – długości 1-2 lekcji przerwy, w czasie których nauczyciel nie prowadzi swoich lekcji. Prosimy nie uwzględniać jako „okienek” planu zakładającego, że nauczyciel przychodzi do szkoły dwa razy dziennie – rano i po południu.
2. Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału ich dzieci w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2023/2024 oraz w 2022/2023?
3. Jeżeli szkoła otrzymała od rodziców oświadczenia wskazujące na ich życzenie udziału dzieci w lekcjach etyki w ostatnich dwóch latach, czy udział w lekcjach został uczniom zapewniony? Jeżeli chętni uczniowie nie uczęszczali na lekcje etyki, pomimo uprzedniego wyrażenia życzenia rodziców, proszę o wskazanie powodu i informacji przekazanej zainteresowanym rodzicom/uczniom, a także czy szkoła ewentualnie przekazała otrzymane oświadczenia rodziców do organu zarządzającego szkołą?
4. Czy uczniowie zapisani na lekcje etyki muszą oczekiwać na te zajęcia przed lub po lekcjach? Jeśli tak ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie, których rodzice zapisali na lekcje etyki w szkole? Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mieli uczniowie, których rodzice zapisali na lekcje etyki w szkole w roku szkolnym 2023/2024
5. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć w roku szkolnym 2023/2024 mają uczniowie zapisani na katechezę?5.6.
6. Czy szkoła utworzyła tzw. wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na zajęcia religii rzymskokatolickiej w dzienniku elektronicznym?7.
7. Ilu uczniów uczy się w szkole w roku szkolnym 2023/2024?8.
8.  Ilu uczniów w szkole uczęszcza na katechezę w roku szkolnym 2023/2024? 9.
9.   Ilu uczniów uczęszcza na lekcje etyki w roku szkolnym 2023/2024?10.
10. Ilu uczniów z Ukrainy uczęszcza do szkoły w roku szkolnym 2023/2024?
11.  Ilu uczniów w szkole nie uczestniczy w zajęciach religii i etyki w roku szkolnym 2023/2024?
12. Ile jest oddziałów, w których jeden lub więcej uczniów nie uczestniczy w zajęciach religii rzymskokatolickiej w roku szkolnym 2023/2024?
13. Ilu rodziców/z ilu oddziałów zwracało się do dyrekcji szkoły w ostatnich trzech latach szkolnych z prośbą o zmianę planu zajęć, do którego uczęszcza ich dziecko wobec zaistnienia tzw. „okienek” w związku z nieuczestniczeniem dziecka  w zajęciach dodatkowych? W ilu przypadkach dyrekcja odniosła się pozytywnie do próśb rodziców (tj. nastąpiła zmiana planu zajęć) ?

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

W dniu 17 października wpłynęła odpowiedź od Pana Rafała Chylewskiego, Dyrektora szkoły.

Dzień dobry

przesyłamy odpowiedzi na Państwa wniosek o udostępnienie informacji publicznej.

1.    W roku szkolnym 2023/2024 nauczyciele zatrudnieni w wymiarze nie mniejszym niż cały etat mają 1 lub 2 “okienka”.  

2.    Oświadczeń będących wyrażeniem w formie pisemnej życzenia rodziców o uczęszczaniu ich dziecka na lekcje etyki w roku szkolnym 2022/2023 było 22 (stan na 30.09.2022), a  w roku szkolnym 2023/2024 było 28 (stan na 30.09.2022). 

3.  W latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 szkoła zapewniła udział w lekcjach etyki wszystkim uczniom, których rodzice wyrazili takie życzenie w formie pisemnego oświadczenia.  

4.    Część uczniów uczęszczających na lekcje etyki w roku szkolnym 2023/2024 oczekuje jedną godzinę lekcyjną na ww zajęcia pozostając pod opieką szkoły. Żaden uczeń nie ma okienek w swoim tygodniowym planie zajęć. 

5.   W roku szkolnym 2023/2024 żaden uczeń nie ma okienek w swoim tygodniowym planie zajęć. Uczniowie od rozpoczęcia do zakończenia zajęć lekcyjnych pozostają pod opieka szkoły.  

6.    Szkoła utworzyła tzw. wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na lekcje religii w dzienniku elektronicznym. 

 7.    W roku szkolnym 2023/2024 do szkoły uczęszcza 436 uczniów 

8.  W roku szkolnym 2023/2024 na lekcje religii uczęszcza 344 uczniów.  

9.   W roku szkolnym 2023/2024 na lekcje etyki uczęszcza 28 uczniów. 

10.  W roku szkolnym 2023/2024 do szkoły uczęszcza 25 uczniów z Ukrainy. 

11.  W roku szkolnym 2023/2024 na lekcje religii nie uczęszcza 92 uczniów, a na lekcje etyki 408 uczniów.  

12.   W roku szkolnym 2023/2024 w szesnastu oddziałach jeden lub więcej uczniów nie uczestniczy w zajęciach religii.  

13. W roku szkolnym 2021/2022 nikt nie zwracał się z taką prośbą. Zarówno w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 o zmianę planu lekcji wystąpili rodzice jednej uczennicy. Ze względu na organizację nie było możliwości dokonania zmiany w planie, gdyż wiązałoby się to z niemożliwością zapewnienia uczniom ciągłości występowania zajęć lekcyjnych w ciągu dnia. Szkoła co roku dostosowuje plan lekcji tak, aby najwyżej jedna godzina lekcyjna zajęć dodatkowych nie była lekcją rozpoczynającą lub kończącą zajęcia lekcyjne w danym oddziale, biorąc pod uwagę ilość uczniów w danym oddziale nie uczęszczających na zajęcia dodatkowe.

Z poważaniem

Rafał Piotr Chylewski
Dyrektor Szkoły