Dziękujemy za przekierowanie 1% podatku za 2018 rok na rzecz Fundacji Wolność od Religii. Państwa wsparcie pozwala nam zwiększyć zasięg i intensywność naszych działań.
Dzięki zgromadzonym w roku 2019 środkom z odpisów 1% podatku kontynuowaliśmy pracę w ramach projektu „Dyskryminacja dzieci niewierzących i nieuczestniczących w lekcjach religii – Równość w Szkole”. Stałą jego częścią jest nieodpłatne udostępnianie jedynych w Polsce zeszytów do etyki, ulotek o prawach uczniów i rodziców oraz podejmowanie interwencji, poradnictwo i wsparcie prawne. W ubiegłym roku wysłaliśmy do zgłaszających się szkół, rodziców, uczniów i nauczycieli ponad tysiąc zeszytów do etyki wraz z ulotkami. Na stronie internetowej projektu www.rownoscwszkole.pl umieściliśmy 17 wzorów pism do wykorzystania przez rodziców, uczniów i nauczycieli w sprawach, w których szkoła i państwo narusza ich prawa i nie przestrzega aktów normatywnych. Udzieliliśmy niemal 600 porad telefonicznych i pisemnych w odpowiedzi na zapytania kierowane do fundacji przez e mail oraz Facebook. Wysłaliśmy blisko 80 pism do dyrektorów szkół, kuratorów oświaty, rzeczników, ministerstw, władz rządowych i samorządowych oraz innych instytucji w sprawach dotyczących nierównego traktowania ze względu na wyznanie lub jego brak.
Prowadzimy monitoring i interweniujemy wobec przejawów klerykalizacji instytucji i przestrzeni publicznej. W październiku ubiegłego roku zwróciliśmy się do Wójta oraz Przewodniczącej Rady Gminy Tarnów jako organu prowadzącego IV Liceum Ogólnokształcące, z prośbą o przywrócenie świeckiego charakteru szkoły i przestrzeni miejskiej. Placówka ta ma zwyczaj eksponowania barw Watykanu na równi z polskimi barwami narodowymi – m.in. wywiesza flagę Watykanu obok flagi Polski na maszcie przed budynkiem szkoły. Wspieraliśmy obywatelską akcję sprzeciwu wobec wprowadzenia do nowego wzoru paszportu hasła „Bóg, honor ojczyzna”. Zwróciliśmy się do Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Przemyślu SP ZOZ Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie, Marszałka Województwa oraz Ministra Zdrowia o usunięcie nieprawidłowości polegających na umieszczeniu na nowych ambulansach przekazanych Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Przemyślu napisów: Ku chwale Bożej i na ratunek bliźnim.
Na naszych stronach opisujemy różne przypadki nadużyć lokalnych władz i instytucji, które faworyzują określony związek wyznaniowy i tym samym nie traktują równo różnych podmiotów. Przykładem mogą być władze Spółdzielni Mieszkaniowej Osiedle Młodych w Poznaniu, które udostępniły nieodpłatnie kościołowi dużą powierzchnię reklamową na elewacji budynku, tłumacząc się otwartością na potrzeby mieszkańców, a naszej fundacji (występującej również w imieniu mieszkańców) odmówiły bezpłatnej prezentacji treści kampanii „Nauko ufam Tobie”.
Fundacja od początku swojego istnienia wspiera polskich ateistów i racjonalistów poprzez kampanie społeczne i inicjowanie publicznej debaty. Angażujemy się w organizowanie corocznych Dni Świeckości w Krakowie oraz Dni Ateizmu w Warszawie.
W kwietniu 2019 r. prowadziliśmy kampanię społeczną pod hasłem „Nauko, ufam Tobie”, poprzez którą zachęcaliśmy do afirmacji rozumu i racjonalnego pojmowania otaczającej rzeczywistości. Hasła kampanii wyświetlane były na ekranach LED na ulicach, w budynkach użyteczności publicznej i w komunikacji miejskiej w różnych miastach w Polsce, były także odpłatnie promowane w internecie.
Liczymy na kontynuację Państwa wsparcia dla naszych działań. Otrzymane środki finansowe przeznaczymy na dalszą pracę na rzecz praw człowieka (ze szczególnym uwzględnieniem społeczności szkolnych i wolności sumienia) oraz działania na rzecz realnego rozdziału kościołów od państwa, wsparcie dla społeczności ateistów i agnostyków w Polsce. Formularz PIT on-line odnajdziecie Państwo na naszej stronie 1% www.decydujesz.org
Interwencje w ramach programu Równość w Szkole – podsumowanie
Korzystając z okazji, chcemy również przekazać bardziej szczegółowe opisy naszych wybranych działań w ramach programu Równość w Szkole. Zależy nam na dotarciu do jak największej liczby osób z argumentacją, jaką stosujemy oraz treścią aktów prawnych, na które się powołujemy, by wzorując się na naszych interwencjach uczniowie, rodzice i nauczyciele walczyli efektywnie o swoje prawa. Chcemy też pokazać, że mimo niesprzyjającej sytuacji społeczno–politycznej wciąż udaje się skutecznie wprowadzać pozytywne zmiany w szkołach i przywracać świecki charakter sferze publicznej. Szczegółowe opisy ważniejszych interwencji wraz z urzędową korespondencją publikujemy na stronie fundacji; poradnictwo, odpowiedzi na pytania, wzory pism i treści aktów prawnych dotyczących szkolnictwa znajdują się na stronie www.rownoscwszkole.pl.
W ramach projektu Równość w Szkole podejmujemy szereg działań w odpowiedzi na zgłaszane nam praktyki o charakterze dyskryminacji, indoktrynacji i łamania wolności sumienia. Interweniujemy w sprawach organizacji uroczystości religijnych w czasie obowiązkowych zajęć szkolnych, wymuszania uczestnictwa w rytuałach religijnych, indoktrynacji i dyskryminacji uczniów, szczególnie nieuczęszczających na katechezę, wpisywania w dzienniku elektronicznym nieobecności lub zwolnienia uczniów nie zapisanym na lekcje religii w miejsce tworzenia wirtualnych oddziałów, prowadzenia lekcji etyki przez katechetów itp.
W marcu 2019 r. fundacja wystąpiła do Urzędu Stołecznego Warszawy, Urzędu Dzielnicy Włochy oraz do Mazowieckiego Kuratora Oświaty, z wnioskiem o przeprowadzenie działań nadzorczych wobec dyrekcji Szkoły Podstawowej nr 277 w Warszawie w związku z faktem, że rodzice otrzymali do podpisania druk oświadczenia pod nazwą „zgoda na udział w rekolekcjach wielkopostnych”, w którym zobowiązywano ich do zakreślenia, że „nie wyrażają zgody” na uczestniczenie dziecka w rekolekcjach. Praktyka ta narusza postanowienia Konstytucji RP art. 53 ust. 7: Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Kuratorium Oświaty w Warszawie przeprowadziło kontrolę i poinformowało fundację, że „zwróciło dyrektorowi szkoły uwagę na niewłaściwy sposób organizacji rekolekcji, zwłaszcza pozyskiwania deklaracji o udziale w rekolekcjach”.
W odpowiedzi na prośby rodziców i uczniów we wrześniu 2019 r. fundacja zwróciła się z pismem do dyrekcji I Liceum Ogólnokształcącego w Siedlcach, w którym prosiliśmy o zmianę praktyki organizowania święta szkoły. Placówka w miejsce planowych zajęć dydaktycznych zaplanowała udział uczniów w mszy rzymskokatolickiej. Zwróciliśmy dyrekcji szkoły uwagę, że uroczystości religijne powinny odbywać się poza ramowym planem zajęć. Wizyta grupy uczniów w kościele nie powinna zmieniać planu lekcji szkoły i wyglądać jak wyjście zorganizowane dla całej szkolnej społeczności.
W dniu 25 września fundacja wysłała pismo do Kuratorium Oświaty w Katowicach z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli doraźnej w Szkole Podstawowej nr 1 w Będzinie z powodu niezgodnego z obowiązującym prawem, zbierania przez szkołę oświadczeń o nieuczestniczeniu tj. „rezygnacji z uczestnictwa w lekcjach religii”. Nie jest dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę lub przedszkole publiczne od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na religię lub etykę, lub też przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub z etyki. Kuratorium w efekcie przeprowadzonej kontroli doraźnej uznało zastrzeżenia fundacji za zasadne.
Od dłuższego czasu prowadzimy akcję promującą umieszczanie nieobowiązkowych
lekcji etyki lub religii wyłącznie na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
W ubiegłym roku wspieraliśmy w tej kwestii również działania warszawskiej radnej
Agaty Diduszko – Zyglewskiej.
Doprowadziły one do wydania przez Wydział Oświaty Urzędu Miasta w Warszawie
stanowczego oświadczenia nawołującego władze stołecznych szkół do zastosowania
opisanego standardu. W odpowiedzi na powyższe wydarzenia Kuratorium Oświaty w
Warszawie przekazało dyrektorom szkół i przedszkoli województwa mazowieckiego zadziwiające
oświadczenie dotyczące sposobu organizacji nauki religii w szkołach i
przedszkolach, gdzie sugeruje się, że układanie planu zajęć przez szkoły w taki
sposób, że lekcja religii jest na początku na lub na końcu zajęć lekcyjnych
jest dyskryminujące wobec katechetów. Prowadzimy z Kuratorium korespondencyjną
polemikę w tej sprawie, twierdzimy stanowczo, że religia oraz etyka są
zajęciami nieobowiązkowymi i nie można zrównywać ich statusu z zajęciami obowiązkowymi,
jak matematyka czy biologia. Zastanawiamy się, dlaczego Mazowieckie Kuratorium
Oświaty występuje przeciwko umieszczaniu przedmiotów nadobowiązkowych na skrajnych
godzinach (przed lub po zajęciach obowiązkowych)? Czy mamy to intepretować jako
próbę wywierania presji na uczestnictwo uczniów w katechezie? Czy w opinii kuratora chemia może być na
ostatniej godzinie lekcyjnej a religia rzymskokatolicka nie? Czy brak
literalnego zapisu w rozporządzeniu dotyczącym organizacji religii i etyki, że
lekcje ww. przedmiotów winny być organizowane przed lub po obowiązkowych
zajęciach jest powodem, żeby szkoły nie brały pod uwagę praw, interesów,
komfortu i bezpieczeństwa wszystkich uczniów?
Na prośbę rodziców 7-letnich uczniów Szkoły Podstawowej nr 23 w Radomiu, chcących aby ich dzieci uczestniczyły w lekcjach etyki zwróciliśmy się z prośbą do organu prowadzącego placówką o wyrażenie zgody na zorganizowanie w szkole zajęć dla grupy międzyoddziałowej. Z-ca Prezydenta Miasta Radomia Karol Semik początkowo odmówił rodzicom organizacji etyki w szkole macierzystej i ograniczył się do „skierowania zainteresowanych do 3 innych placówek oświatowych, w których są organizowane lekcje etyki”, aby tam na własną rękę dopytywali o możliwość dopisania swoich dzieci do listy uczniów uczęszczających na lekcje etyki. Rodzice uczniów odwołali się od decyzji prezydenta m.in. ze względu na fakt, że sprawa dotyczy siedmioletnich dzieci, dla których podróżowanie od szkoły do szkoły, byłoby ze zrozumiałych względów niemożliwe. W dniu 20 grudnia 2019 r. wpłynęła odpowiedź od Z-cy Prezydenta Miasta Radomia, który ostatecznie zgodził się aby lekcje etyki były organizowane w szkole macierzystej uczniów. W efekcie kilkumiesięcznej korespondencji rodziców i fundacji wysyłanej do dyrekcji szkoły, urzędu miasta Radomia, Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka uczniowie od drugiego semestru będą mogli uczęszczać na etykę w swojej szkole.
Na prośbę rodziców uczniów Szkoły Podstawowej nr 32 w Krakowie zwróciliśmy się do dyrekcji placówki z pismem, w którym prosiliśmy o zmianę niewłaściwego sposobu organizowania jubileuszu szkoły tj. wpisanie mszy rzymskokatolickiej do oficjalnego programu obchodów. Msza jako wydarzenie o charakterze wyznaniowym powinna pozostawać poza regułami szkolnymi, co pozwoli na nieujawnianie wyznania przez osoby niewyrażające chęci do udziału w takim wydarzeniu (Art. 53 ust. 7 Konstytucji RP głosi: Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania), jak również na zachowanie standardów niedyskryminacji i równego traktowania uczniów. Dyrektor szkoły uważany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do wykonywania zadań publicznych jest zobowiązany do przestrzegania Konstytucji RP, w tym art. 25 ust. 2 w brzmieniu Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym. Ponadto nad obchodami honorowy patronat objął Prezydent Miasta Krakowa, w związku z czym wnioskowaliśmy do prezydenta o udzielenie odpowiedzi na pytanie czy praktyka organizowania święta szkoły publicznej, w harmonogramie którego znajduje się msza rzymskokatolicka nie narusza normy Art. 25 Konstytucji RP. Problem stanowi fakt, iż dyrekcja szkoły nie widzi nic niestosownego w organizacji mszy rzymskokatolickiej przy współudziale edukacyjnej placówki publicznej uważając, że wystarczającym rozwiązaniem jest umożliwienie uczniom pójścia do domu lub pozostania w szkolnej świetlicy w oczekiwaniu na późniejsze lekcje. Co gorsza taka postawa dyrekcji szkoły spotyka się ze wsparciem władz miejskich w osobie Anny Korfel – Jasińskiej, z-cy Prezydenta Miasta Krakowa, która uważała za stosowną reakcje ograniczenie się do poinformowania fundacji, że „program obchodów rocznicowych w szkole został przyjęty „bez zastrzeżeń Rady Pedagogicznej i Rady Rodziców”. W opinii fundacji tłumaczenie, że nikt z Rady Rodziców nie zgłosił jawnego sprzeciwu nie jest usprawiedliwieniem dla faktu, że władze publiczne naruszają postanowienia konstytucji, opisana zaś powyżej organizacja uroczystości ma dla części społeczności szkolnej jednoznacznie wykluczający charakter.
W październiku 2019 r. fundacja zwróciła się z prośbą do dyrekcji Zespołu Szkół nr 1 w Bochni o niewyrażanie zgody organizatorom rekolekcji na dowolne przerywanie zajęć obowiązkowych rekolekcjami (zwolnienie z czwartej i piątej godziny lekcyjnej w celu wyjścia na odpust w pobliskiej parafii rzymskokatolickiej) i przywrócenie świeckiego charakteru placówce publicznej.
Zwróciliśmy się również z pismem do Wójta Gminy Tarnów oraz Przewodniczącej Rady Gminy Tarnów jako organu prowadzącego szkołę publiczną – IV Liceum Ogólnokształcącym w Tarnowie, z prośbą o przywrócenie jej świeckiego charakteru. Liceum nosi imię Jana Pawła II, szkoła promując osobę Jana Pawła II narusza zasadę neutralności światopoglądowej instytucji publicznej i wyklucza członków społeczności szkolnej niebędących wyznania rzymskokatolickiego. Na dziedzińcu przed budynkiem szkoły znajdują się dwa maszty z flagami, jeden z biało-czerwoną flagą Polski, a drugi z biało-żółtą, flagą Watykanu, barwy Watykanu są eksponowane w szkole na równi z barwami narodowymi. Na drugim piętrze budynku znajduje się miejsce poświęcone patronowi szkoły np. tablice informujące o datach beatyfikacji i kanonizacji, tablice pamiątkowe i dwie wstęgi: biało-czerwona oraz biało-żółta. W opinii fundacji obecność flagi innego państwa w instytucjach publicznych jest naruszeniem obowiązującego prawa w tym m.in. zasady bezstronności zawartej w Konstytucji. Uczniowie, nauczyciele i goście wchodzący do budynku są świadkami pewnego rodzaju „wyznania wiary” i zostają poinformowani o preferowanym przez szkołę światopoglądzie.
Fundacja zwróciła się również z pisemnym wnioskiem do dyrektora XXIV Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie o zmianę planu zajęć jednej z klas, w której większość uczniów nie uczęszcza na lekcje religii rzymskokatolickiej, ale zmuszona jest przebywać podczas zajęć razem z uczniami uczestniczącymi w zajęciach, „pod opieką” katechety. Od rodziców uczniów uczęszczających do tej szkoły otrzymaliśmy informację, że nadobowiązkowe lekcje religii umieszczane są w planie zajęć pomiędzy innymi przedmiotami obowiązkowymi. W klasach, w których 100% rodziców wyraziło życzenie uczestniczenia dziecka w lekcjach religii rzymskokatolickiej nie stanowi to istotnego problemu, inaczej jest w klasach, w których większość uczniów nie uczestniczy w katechezie (w tym przypadku 13 na 25 uczniów w oddziale). W efekcie wymiany korespondencji dyrektor zobowiązał się do zmiany planu zajęć w taki sposób, aby lekcje religii rzymskokatolickiej były na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej, a uczniowie którzy nie uczestniczą w zajęciach nie musieli przebywać w szkole.
Interweniowaliśmy w sprawie szkoły nr 10 w Rzeszowie, w związku z treściami publikowanymi na stronie internetowej szkoły i nieprawidłowościami w działaniach pedagoga szkolnego, których wyrazem są naruszające godność oraz podstawowe prawa uczniów i rodziców, fałszywe i szkodliwe wychowawczo treści publikowane na portalu szkoły w zakładce „Pedagog Szkolny”. W witrynie szkoły znajdował się rekomendowany przez pedagoga szkolnego wybór lektur, wśród nich „Jak wychować rasowych chuliganów” oraz „Istota tzw. Rewolucji Genderowej”. W tekście „Jak wychować rasowych chuliganów”czytamy: „Należy je odgradzać od wszelkich wpływów religijnych. Żadnej wzmianki o Bogu. Nie posyłać na religię i nie nakłaniać do Kościoła” na liście czynników, które mają rzekomo prowadzić do ukształtowania aspołecznych łobuzów. W tekście„Istota tzw-Rewolucji Genderowej”czytamy„m.in. Gender – pojęcie określające <<płeć społeczno-kulturową>> to znaczy taką, którą można sobie wybrać dowolnie i być po prostu zdeklarowanym homo -, bi – lub transseksualistą”. W ww. tekście znajdziemy również m.in. zrównanie feminizmu i komunizmu, wyrażony explicite sprzeciw dla równości praw człowieka oraz implicite przekonanie, iż preferowana przez pedagog wersja światopoglądu katolickiego jest jeśli nie obowiązkową, to właściwą dla społeczności szkolnej.W efekcie naszej interwencji materiały zostały usunięte ze strony placówki. Fundacja zwróciła się z wnioskiem do Ministerstwa Edukacji Narodowej i Rzecznika Praw Dziecka, na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka, o zajęcie stanowiska i podjęcie działań przez Rzecznika zgodnie z art. 10 i art. 10a Ustawy, w kwestii zgodności z prawami dziecka i zasadami niedyskryminacji, nadawania szkołom publicznym imion świętych katolickich w związku, m. in. ze sprawą umieszczenia przez Wójta Gminy Tuszów Narodowy na budynkach wszystkich szkół publicznych tablic z Dekalogiem (w tej sprawie prowadziliśmy intensywne działania w 2018 r.). Jak wskazał w korespondencji Wójt Gminy Tuszów Narodowy, wiele szkół publicznych nosi imiona świętych katolickich. Obranie patrona szkoły z kręgu osób mających szczególne znaczenie dla wyznania rzymskokatolickiego istotnie wpływa na życie szkoły, ponieważ z reguły wiąże się ze szczególnym sposobem obchodzenia Dnia Patrona (często wpływa na przebieg wszystkich uroczystości szkolnych). Jest to także jednoznaczna demonstracja wartości, w jakich będzie wychowywana młodzież w danej placówce. Fundacja prowadziła badania ankietowe, które potwierdzają ten stan rzeczy. W Miejskiej Szkole Podstawowej w Piekarach Śląskich, szkoła wybierając na patrona Jana Pawła II, zawarła w statucie postanowienia (w opinii fundacji naruszające m.in. art. 53 ust. 3 Konstytucji) stwierdzające, że szkoła „dba o rozwój moralny i duchowy dziecka przyjmując personalistyczną koncepcję osoby, kształtuje i rozwija postawy uczniów w oparciu o chrześcijański system wartości z zapewnieniem wolności sumienia i przekonań religijnych każdego ucznia m.in.: a) wskazuje uczniom godne naśladowania autorytety a centrum oddziaływań wychowawczych stanowi między innymi osoba Jana Pawła II – Jego nauczanie”.Takie przypadki w skali całego kraju nie są zjawiskiem odosobnionym i wyjątkowym, wręcz przeciwnie (podobnie użycie sformułowania typu „z zapewnieniem wolności sumienia” mają nieraz charakter wyłącznie zabezpieczający władze szkoły, pełnią funkcję listka figowego i nie przekładają się na rzeczywiste funkcjonowanie szkoły. W cytowanym przypadku statut wydaje się również mieć zapisy wzajemnie sprzeczne). Szkoły zazwyczaj ujednolicają metody wychowywania uczniów i kształtowania ich moralnych postaw, co w przypadku placówek, które opierają wychowywanie młodzieży na wartościach reprezentowanych tak silnie przez patronów szkół, tj. wartościach rzymsko-katolickich, może prowadzić do indoktrynacji, nadużyć i naruszeń prawa. Niedopuszczalne bowiem jest narzucanie uczniom innego wyznania a także uczniom niereligijnym, wartości katolickich. Szkoła publiczna powinna być miejscem wolnym od wszelkiej dyskryminacji uczniów. Zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2016 r. prawo oświatowe, nauczanie i wychowanie powinno mieć za podstawę uniwersalne zasady etyki. Tylko takie kształcenie uczniów i młodzieży, oparte na wspólnych dla nich wartościach, pozwoli wykształtować w nich postawę szacunku wobec innych. Ministerstwo w odpowiedzi wskazało w swoim piśmie wyłącznie podstawę prawną w oparciu o którą szkoły dokonują wyboru imienia patrona lub też dokonują zmiany czy uchylenia imienia nadanego szkole. Rzecznik Praw Dziecka nie odpowiedział na nasze pismo. Dlatego niezbędne jest wspieranie społeczności szkolnych i akcja oddolnego inicjowania zmian, obrony praw uczniów, rodziców i nauczycieli.