Lublin, 16 października 2024 r.
Szanowna Pani Ilona Dziuba
Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Kazimierza Wielkiego w Wieliczce
ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 20
32-020 Wieliczka
e-mail: sekretariat@sp1.wieliczka.eu
WNIOSEK
Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach kampanii społecznej Równość w Szkole, prowadzonej na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, działając imieniem rodziców i uczniów bezwyznaniowych, składam wniosek o zaprzestanie wystawiania ocen cząstkowych z zachowania uczniów z powodu ich uczestnictwa w mszach rzymskokatolickich w intencji rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego. W związku z praktyką wpisywania przez wychowawców ocen cząstkowych z zachowania za uczestnictwo w mszy rzymskokatolickiej (również weryfikowania obecności w kościele), pragnę stanowczo stwierdzić, że uczniowie niebędący katolikami, chcąc pozostać w zgodzie ze swoim światopoglądem mają nierówny i gorszy dostęp do ocen z zachowania.
W związku z otrzymanymi informacjami chcemy dowiedzieć się, czy prawdą jest, iż w opinii dyrekcji zaprzestanie oceniania uczestnictwa uczniów w praktykach religijnych byłoby dla nich „karą”, a uczestnictwo w praktykach religijnych jest (oczekiwanym przez szkołe) „kultywowaniem tradycji”? Czy dyrekcja szkoły nie zauważa nic niestosownego w tym, że uczniowie niewierzący są wykluczeni z możliwości otrzymania oceny celującej za udział w praktykach religijnych? Czy są jeszcze inne kryteria ocen zachowania, które np. wykluczają osoby wierzące, a gwarantują ocenę uczniom niewierzącym np. czytanie „Boga Urojonego” R. Dawkinsa jako kultywowanie rodzinnych tradycji?
W szkole publicznej wszystkie dzieci powinny być traktowane jednakowo, a więc powinny mieć takie same prawa. Szkoła publiczna i funkcjonariusze publiczni, którzy nią zarządzają, winni dbać o to, by była miejscem neutralnym światopoglądowo i politycznie. Konstytucja RP art. 25 głosi: „Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym”.
Obowiązujące akty normatywne wykluczają możliwość włączenia wydarzenia o charakterze religijnym do oficjalnego planu pracy szkoły publicznej, jak również promowanie wartości religijnych przez szkołę w wychowaniu dzieci i młodzieży.
Wolność sumienia i religii oznacza, że każdy obywatel ma prawo do nieujawniania swoich przekonań religijnych, a wprowadzenie przez państwo jakichkolwiek mechanizmów bezpośredniego czy pośredniego obowiązku ujawnienia faktu nie wyznawania religii stanowi naruszenie prawa. Wolność wyznania (w „wolności wyznania” formułowanej w ten sposób, zawiera się również „wolność braku wyznania”) ma umocowanie w źródłach prawa o charakterze międzynarodowym i krajowym.
Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 6 ust. 1 art. 10 wskazuje że „Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.”
Chcemy przypomnieć, że szkoła publiczna ma obowiązek przestrzegać norm prawa międzynarodowego oraz polskich norm prawnych, w szczególności art. 14 ust. 1 Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (ratyfikowanej ustawą z dnia 27 września 1990 r. o ratyfikacji Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.), a także 53 ust. 3 oraz art. 25 ust. 1 i 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Zgodnie natomiast z powoływanym art. 14 Konwencji: Państwa-Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania.
Szkoła realizuje zadania publiczne, ponadto dyrektor szkoły bezsprzecznie uznawany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do organizacji i realizacji tych zadań (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – Komentarz, Wrocław 2002). Wobec uznania dyrektora szkoły za organ władzy publicznej, przypominamy treść art. z art. 53 ust. 3 Konstytucji: Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio, zgodnie natomiast z cytowanymi art. 25 ust. 1 i 2 konstytucji: 1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione. 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym, ponadto zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP: Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
Ocenianie uczestnictwa uczniów w mszach rzymskokatolickich narusza normy prawa powszechnie obowiązującego, ponieważ ogranicza prawo rodzica do wyboru ukierunkowania moralnego dziecka, można mieć także wątpliwości co do zachowania neutralności przez władze szkoły.
Normy prawa wyznaczają dopuszczalną granicę możliwej ingerencji władz państwowych (w tym szkolnych) w sferę moralności i wiary, w szczególności wyznaczają pozytywne obowiązki szkoły – jako placówki oświatowej finansowanej z publicznych pieniędzy – w zakresie kultywowania danej religii i światopoglądu. Rzeczony art. 25 ust. 1 i 2 Konstytucji RP formułuje zasadę równouprawnienia związków wyznaniowych. Powyższa zasada oznacza, że nie jest możliwe uprzywilejowanie jednych związków wyznaniowych kosztem drugich. W świetle art. 25 ust. 1 i 2 w związku z art. 53 ust. 2 i 3, a w konsekwencji, także w związku art. 48 ust. 1, do którego odsyła art. 53 ust. 3 Konstytucji – w zakresie zapewnienia praw wynikających z wolności religii, określonych w art. 53 ust. 2 i 3 Konstytucji, kościoły i związki wyznaniowe są równouprawnione, a władze publiczne winny zachować bezstronność określoną w art. 25 ust. 2 Konstytucji. Szczególna pozycja instytucjonalna Kościoła katolickiego, wynikająca z art. 25 ust. 4 Konstytucji i z Konkordatu, ma więc, w świetle art. 25 ust. 1 i 2 w związku z art. 53 ust. 2 i 3 Konstytucji, swoje ograniczenia, będące konsekwencją równych praw każdego, wynikających z wolności religii, w tym także równych praw, wynikających z wolności nauczania każdej religii. Art. 25 ust. 4 Konstytucji stanowi więc, na gruncie innych przepisów tego artykułu lex specialis o ograniczonym zakresie, skoro szczególna regulacja pozycji instytucjonalnej Kościoła Katolickiego jest ograniczona równoprawnością wyznawców wszystkich religii i wyznań, w zakresie praw wynikających z art. 53 Konstytucji, w szczególności z jego ust. 2 i 3 (Wyrok TK z dnia 2 grudnia 2009, 10/07).
Powyżej zarysowane wolności dotyczą przede wszystkim wolności wyboru ukierunkowania moralnego dziecka przez rodziców albo przez samego ucznia. Niewątpliwie ustawodawca zmierza do ograniczenia wpływu wzorców religijnych nieakceptowanych przez uczniów i ich rodziców. W takim duchu formułuje dobrowolne nauczanie nie tylko religii, ale i etyki. Przedmioty te bowiem posiadają za cel określone uformowanie moralne ucznia („przedmioty formacyjne”). Zobowiązanie natomiast ucznia niewyznającego religii katolickiej do przestrzegania zasad moralnych i wartości Kościoła katolickiego, spełnia natomiast cel formacyjny wbrew jego woli (uformowanie w konkretnym kierunku moralnym) i może stanowić próbę obejścia przepisów o dobrowolności nauczania konkretnego światopoglądu moralnego. Zapisane konstytucyjnie założenie wolności doboru wpływu określonych idei na rozwój dziecka doznaje w tym wypadku nieuzasadnionego ograniczenia. Skoro ustawodawca pozostawia rodzicom albo dziecku sferę decyzyjną w zakresie moralności, to nie jest możliwe jej ograniczanie.
Ponadto art. 6. ustawy „Karty nauczyciela” stanowi, że nauczyciel obowiązany jest m.in. „kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka” oraz „dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów”.
Preambuła Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 900) stanowi: Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki.
Zasady oceniania regulują przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Zgodnie z zapisami ustawy ocenianie zachowania ucznia polega na rozpoznawaniu przez wychowawcę oddziału, nauczycieli oraz uczniów danego oddziału stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły. Zgodnie z art. 44b ust. 10 ww. ustawy szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły. Wychowawca oddziału na początku każdego roku szkolnego informuje uczniów oraz ich rodziców o:
1) warunkach i sposobie oraz kryteriach oceniania zachowania;
2) warunkach i trybie otrzymania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania.
W statucie zarządzanej przez Panią publicznej placówki oświatowej znajduje się zapis o następującym brzmieniu:
Par. 8. Wychowawca na początku każdego roku szkolnego informuje uczniów oraz ich rodziców o:
1) warunkach i sposobie oraz kryteriach oceniania zachowania;
2) warunkach i trybie otrzymania wyższej
niż przewidywana rocznej oceny
klasyfikacyjnej zachowania.
Par. 9. Za skuteczne poinformowanie rodzica rozumie się przekazanie informacji
podczas
pierwszego zebrania z rodzicami w danym roku szkolnym, natomiast ucznia podczas
zajęć z wychowawcą do 30 września danego roku szkolnego oraz opublikowanie
dokumentu na stronie internetowej Szkoły lub/i umieszczenie go w szkolnej
bibliotece.
Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:
1. W związku z zapisami statutu szkoły odwołującymi się do konieczności opublikowania warunków i sposobu oceniania/kryteriach zachowania, wnosimy o udostępnienie tych dokumentów do wiadomości fundacji. Nie znaleźliśmy ich na stronie internetowej placówki.
2. W jaki sposób i kiedy rodzice oraz uczniowie zostali poinformowani o kryteriach oceniania zachowania?
3. Czy prawdą jest, że wychowawcy oceniają (celujące oceny cząstkowe) za udział uczniów w mszach dla osób wyznania rzymskokatolickiego z okazji rozpoczęcia/zakończenia roku szkolnego?
4. Czy w dzienniku elektronicznym uczniów, w sekcji oceny z zachowania – oceny cząstkowe – wychowawcy wpisali w ubiegłym roku szkolnym (2023/2024) oceny z tyt. udziału w mszach dzieci zapisanych przez rodziców na lekcje religii rzymskokatolickiej?
5. Czy prawdą jest, iż szkoła uznaje udział w mszach rzymskokatolickich jako „uroczystości szkolne” gdyż odbywają się ze sztandarem szkoły?
6. Czy do wychowawców klas, podczas zebrań klasowych, wpływały ustne skargi od rodziców nie będących katolikami na nierówność w dostępie do ocen z zachowania uczniów? Ile tego rodzaju skarg wpłynęło w roku szkolnym 2023/2024?
7. Czy temat oceniania udziału uczniów w mszach był poruszany w ostatnich trzech latach na Radach Pedagogicznych?
8. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają nauczyciele katecheci w roku szkolnym 2024/2025? Przez „okienko” rozumiemy spowodowane ułożeniem planu relatywnie krótkie – długości 1-2 lekcji przerwy, w czasie których nauczyciel nie prowadzi swoich lekcji. Prosimy nie uwzględniać jako „okienek” planu zakładającego, że nauczyciel przychodzi do szkoły dwa razy dziennie – rano i po południu.
9. Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału ich dzieci w lekcjach etyki szkoła otrzymała w roku szkolnym 2024/2025 oraz w 2023/2024?
10. Jeżeli szkoła otrzymała od rodziców oświadczenia wskazujące na ich życzenie udziału dzieci w lekcjach etyki w ostatnich dwóch latach, czy udział w lekcjach został uczniom zapewniony? Jeżeli chętni uczniowie nie uczęszczali na lekcje etyki, pomimo uprzedniego wyrażenia życzenia rodziców, proszę o wskazanie powodu i informacji przekazanej zainteresowanym rodzicom/uczniom, a także czy szkoła ewentualnie przekazała otrzymane oświadczenia rodziców do organu zarządzającego szkołą?
11. Czy uczniowie zapisani na lekcje etyki muszą oczekiwać na te zajęcia przed lub po lekcjach? Jeśli tak ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mają uczniowie, których rodzice zapisali na lekcje etyki w szkole? Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć mieli uczniowie, których rodzice zapisali na lekcje etyki w szkole w roku szkolnym 2023/2024?
12. Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć w roku szkolnym 2024/2025 mają uczniowie zapisani na katechezę?
13. Czy szkoła utworzyła tzw. wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na zajęcia religii rzymskokatolickiej w dzienniku elektronicznym?
14. Ilu uczniów uczy się w szkole w roku szkolnym 2024/2025?
15. Ilu uczniów w szkole uczęszcza na zajęcia religii w roku szkolnym 2024/2025 (prosimy o podanie wyniku ilościowego i procentowego)?
16. Ilu uczniów uczęszcza na lekcje etyki w roku szkolnym 2024/2025?
17. Ilu uczniów w szkole nie uczestniczy w zajęciach religii i etyki w roku szkolnym 2024/2025 (prosimy o wynik procentowy i ilościowy)?
18. Czy w oddziałach, w których więcej niż 20% uczniów nie uczestniczy w lekcjach religii uwzględniono to w planach zajęć uczniów w taki sposób, aby uczniowie nie zapisani na katechezę nie mieli „okienek”? W ilu tego rodzaju oddziałach uczniowie mają „okienka”? Czy jest to jedno czy dwa „okienka”?
19. Ilu rodziców/z ilu oddziałów zwracało się do dyrekcji szkoły w ostatnich trzech latach szkolnych z prośbą o zmianę planu zajęć, do którego uczęszcza ich dziecko wobec zaistnienia tzw. „okienek” w związku z nieuczestniczeniem dziecka w zajęciach dodatkowych? W ilu przypadkach dyrekcja odniosła się pozytywnie do próśb rodziców (tj. nastąpiła zmiana planu zajęć)?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 30 października 2024 r. wpłynęło pismo od Pani Ilony Dziuby Dyrektor Szkoły informujące fundację, iż szkoła udzieli odpowiedzi na pytania fundacji w terminie 2 m-cy.
