Lekcje odwołane, uczniowie niewierzący spędzają czas rekolekcji w świetlicy. Katecheci na matematyce (zastępstwo) puszczają filmy o tematyce religijnej – interwencja fundacji w SP nr 20 w Rudzie Śląskiej

Lublin, 27 marca 2024 r.

Dyrekcja Szkoły Podstawowej nr 20
im. Marii Konopnickiej w Rudzie Śląskiej
ul Wyzwolenia 11
41-707 Ruda Śląska
e-mail: sekretariat.sp20@sp20.elsat.net.pl

                              Szanowni Państwo,

         Działając imieniem Fundacji Wolność od Religii w odpowiedzi na prośby zaniepokojonych rodziców i na rzecz przestrzegania w naszym kraju prawa oświatowego, a także na rzecz uwzględnienia i poszanowania praw mniejszości, rodziców i ich dzieci, które nie uczęszczają na zajęcia religii rzymskokatolickiej a także nauczycieli oraz w imię przestrzegania fundamentalnych zasad państwa demokratycznego tj. ochrony praw mniejszości i równości obywateli wobec prawa, zwracam się z prośbą o niewyrażanie zgody organizatorom rekolekcji na dowolne przerywanie zajęć szkolnych rekolekcjami i zapewnienie całkowicie dobrowolnego udziału w praktykach religijnych.

         Zwracamy się Państwa z powyższą prośbą, w związku z wątpliwościami jakie mamy w sytuacjach, gdy wszyscy uczniowie zapisani na religię, bez uprzedniej informacji-zgody rodziców wyprowadzani są przez nauczycieli do kościoła.

Jak wskazuje konstytucja i prawo oświatowe, rodzice samodzielnie występują do szkoły z ewentualnym życzeniem co do uczestniczenia ich dzieci w lekcjach religii danego wyznania oraz w uroczystościach religijnych lub też biorą w nich dobrowolny udział na zaproszenie katechetów. § 10 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wskazuje, że uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do rekolekcji organizowanych w innym terminie.

Wychowanie religijne nie jest zadaniem władzy publicznej (dyrektor szkoły), ale prawem rodziców. Państwo jedynie stwarza warunki, by umożliwić uczestniczenie dzieci i młodzieży w rekolekcjach, poprzez zwolnienie ich z wypełniania obowiązku szkolnego w tych dniach. Art. 52 ust. 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.                          

Dlatego też szkoła powinna zebrać od rodziców informację, czy chcą skorzystać z ICH PRAWA DO ZWOLNIENIA DZIECKA Z ZAJĘĆ SZKOLNYCH w celu odbycia praktyk religijnych jakimi są rekolekcje i dokonać stosownej adnotacji w dzienniku. Deklaracja chęci uczestniczenia w lekcjach religii, nawet jeśli została złożona przez rodziców uczniów nie jest jednoznaczna z chęcią uczestniczenia w dowolnych uroczystościach religijnych w przyszłości, jest wyłącznie deklaracją chęci uczestniczenia w lekcjach religii, podobnie nie jest deklaracją światopoglądową, a szkoły nie mają prawa pytać uczniów o wyznanie ani światopogląd (np. o to który z uczniów NIE BĘDZIE UCZESTNICZYŁ w praktykach religijnych). Szkoła nie powinna zobowiązywać rodziców do ujawniania swoich przekonań religijnych i wyznania poprzez wymaganie od nich przedstawiania oświadczeń negatywnych w sprawie udziału w praktykach religijnych, ujawniających wrażliwe dane. Zgodnie z art. 53 ust. 7 Konstytucji, nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Wskazać należy w kontekście przedstawianej sprawy, że zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa i doktryny prawa, dyrektor szkoły jest traktowany jako organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do wykonywania zadań publicznych.

Działanie szkoły, która wyprowadza wszystkich uczniów zapisanych na religię do kościoła, przyjmuje formę zmuszania do udziału w praktykach religijnych, która wprost jest naruszeniem Konstytucji RP (Art. 53 ust. 6 Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych). Z korespondencji prowadzonej przez fundację z Ministerstwem Edukacji Narodowej wynika, że wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych powinny odbywać się za zgodą rodziców. 

Proboszcz nie ma też prawa wyłącznie narzucać dyrekcji szkoły dokładnego przedziału czasowego, w którym rekolekcje się odbędą, gdyż zgodnie z rozporządzeniem ma być to przedmiotem odrębnych ustaleń między organizującymi rekolekcje a szkołą. Organizacja praktyk religijnych to wewnętrzna sprawa związków wyznaniowych, a angażowanie nauczycieli – niezależnie od ich światopoglądu – do opieki nad uczniami biorącymi udział w rekolekcjach, wykracza poza ustawowe gwarancje bezstronności władzy publicznej i poza obowiązek organizacji lekcji religii oraz narusza podstawowe prawa obywatelskie jak prawo do nieujawniania światopoglądu (nauczyciele).

Żadna religia nie powinna wpływać na działania edukacyjne w polskiej szkole publicznej. Szkoła publiczna winna być szkołą przyjazną dla wszystkich dzieci, niezależnie od światopoglądu ich rodziców i ich samych. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 wyraźnie określa, że  Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Zgodnie z Konstytucją RP art. 25 ust. 2 Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

         Nadmieniam, że wyjścia na wydarzenia religijne związane z uczęszczaniem na zajęcia z religii określonego wyznania, powinny być organizowane przez katechetów. Do fundacji wpływa wiele skarg od nauczycieli, którzy zwracają uwagę na fasadowy charakter „prośby” dyrektorów szkół o opiekę nad uczniami podczas rekolekcji lub w czasie odprowadzania do/ kościoła. Zwracamy uwagę, że tego rodzaju „prośba”, kierowana przez przełożonego wobec pracowników w sposób zasadniczy łamie zapisy Konstytucji RP Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.1997.78.483) w art 53 ust. 7). Nauczyciel „poproszony” przez przełożonego chcąc odmówić, jednocześnie zdradza, iż nie należy do wyznania rzymskokatolickiego.

Chciałabym również wspomnieć, że w ubiegłych latach nauczyciele przekazywali do fundacji skargi, z których wynika, że dyrektorzy szkół wydawali im polecenia – lub przekazywali „dorozumiane oczekiwanie” – sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych przez proboszcza, co prowadziło do poddawania nauczycieli „wbrew ich woli czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej„. Takie zachowania dyrektorów szkół stanowią naruszenie dóbr osobistych nauczycieli. (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt II CSK 1/13). Niezależne od tego wskazujemy, że powyższe przypadki powinny być kwalifikowane jako naruszenie art. 11 zn 1 Kodeksu pracy tj. obowiązku szanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika, a także w przypadkach skrajnych przybierają postać mobbingu w rozumieniu art. 94 zn 4 Kodeksu pracy.

Ponadto zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1,2,3 i 6 ustawy Prawo oświatowe dyrektor odpowiada za organizację i standard opieki „W CZASIE ZAJĘĆ ORGANIZOWANYCH PRZEZ SZKOŁĘ”. Formalnie organizatorem rekolekcji nie jest ani szkoła czy katecheta lecz proboszcz parafii kościoła katolickiego, która ma osobowość prawną i zatem może przyjąć odpowiedzialność cywilną za przebieg rekolekcji i bezpieczeństwo uczniów przebywających pod opieką proboszcza i osób, którymi się posługuje tj. księży, zakonnic i katechetów lub katechetek. „Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 pkt 5 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, jednostką Kościoła Katolickiego mającą osobowość prawną jest parafia, a jej organem – proboszcz. Powyższy przepis pozostaje w związku z kanonem 532, według którego proboszcz występuje w imieniu parafii w załatwianiu wszystkich czynnościach prawnych„; (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03). Odpowiednie regulacje dotyczą również parafii pozostałych kościołów, których działalność jest regulowana ustawowo przez Rzeczpospolitą Polską.   

ZASTĘPSTWA PROWADZONE PRZEZ KATECHETÓW W SZKOLE

            Rodzice uczniów nieuczęszczających na religię zwracają również uwagę na kwestię zastępstw doraźnych prowadzonych przez katechetów. Katecheci prowadzący wówczas zajęcia opiekuńcze często korzystają z możliwości przekazywania treści parareligijnych lub religijnych np. włączają uczniom filmy o silnie nacechowanej światopoglądowo tematyce. Działanie szkoły jest postrzegane jako wyraz łamania wolności sumienia i narusza godność uczniów i ich rodziców, ponadto nosi znamiona dyskryminacji i narusza zapisy Konstytucji RP.

            Nie ma w polskim porządku   prawnym normy prawnej upoważniającej dopuszczenie zakonnicy, księdza, zakonnika, katechety lub innej osoby upoważnionej na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danego przedszkola lub szkoły, wydanego przez (w przypadku Kościoła Katolickiego) właściwego biskupa diecezjalnego a w przypadku pozostałych kościołów oraz innych związków wyznaniowych – przez właściwe władze zwierzchnie tych kościołów i związków wyznaniowych, do pełnienia opieki lub prowadzenia zajęć wychowawczych z dziećmi, które nie zostały zapisane na katechezę. Z istoty rzeczy osoba skierowana do szkoły przez właściwego biskupa diecezjalnego do pełnienia funkcji nauczyciela religii, nie może prowadzić z uczniami szkoły publicznej innych zajęć poza tymi, do których została upoważniona i które stanowią przedmiot jej tzw. „misji kanoniczej” adresowanej do osób, które na podstawie pisemnego oświadczenia zadeklarują, że ich dziecko ma uczestniczyć we wskazanych zajęciach z określonej religii.    

            Podkreślam także, że uprawnienia konstytucyjne tej części rodziców dzieci, którzy nie życzą sobie by „za proces wychowania” ich dzieci „bezpośrednio odpowiedzialna” była osoba, która nie jest zależna od dyrektora szkoły publicznej a jest zależna od władz zwierzchnich kościołów i związków wyznaniowych są gwarantowane na podstawie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej  (Dz.U.UE.C.2007.303.1 z dnia           2007.12.14.). Zgodnie bowiem z jej artykułem 14 ust. 3 prawa rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi są szanowane.Z kolei Europejski Trybunał Praw Człowiek w wyroku z dnia 15 czerwca 2010  roku a w sprawie 7710/02 Grzelak v. Polska – stwierdził Należy wskazać, iż zasadniczo decyzja o wprowadzeniu nauczania religii w szkołach publicznych oraz zastosowanie konkretnego systemu nauczania pozostaje w granicach krajowego marginesu uznania pozostawionego Państwom na podstawie art. 2 Protokołu nr 1. Jedynym ograniczeniem, którego nie można przekroczyć w tej mierze, jest zakaz indoktrynacji.

Liczę na zrozumienie i Państwa wrażliwość jako reprezentantów władzy publicznej, proszę również o udzielenie odpowiedzi z zachowaniem formy pisemnej.

Jednocześnie na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. W jaki sposób szkoła pozyskała informacje, który z rodziców chce skorzystać z prawa do zwolnienia dziecka z zajęć szkolnych w celu odbycia praktyk religijnych? Ilu uczniów zostało zwolnionych na rekolekcje?
2. Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?
3. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora?
4. Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły powiadomiła o terminie i sposobie organizacji rekolekcji rodziców i uczniów?
5. Czy dyrekcja szkoły proponowała proboszczowi, aby organizował praktyki religijne poza czasem zajęć szkolnych? Czy to proboszcz zdecydował o przedziale czasowym, w którym odbyły się rekolekcje?
6. Czy nauczyciele/wychowawcy zostali „poproszeni” przez dyrektora szkoły o opiekę nad uczniami w czasie odbywania przez nich praktyk religijnych?
7. Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z planem zajęć?
8. Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?
9. Ilu katechetów opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?
10. Ilu nauczycieli opiekuję się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach?
11. Dla ilu oddziałów w szkole zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z ich planem zajęć a dla ilu zorganizowano jedynie zajęcia opiekuńcze? Ilu uczniów, z ilu oddziałów uczestniczyło w zajęciach opiekuńczych w świetlicy/bibliotece?
12. Ilu jest uczniów zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024?
13. Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?

Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com,  jako załącznik do korespondencji elektronicznej.

 Z wyrazami szacunku

Dorota Wójcik
prezeska zarządu

W dniu 8 kwietnia wpłynęła odpowiedź Pan … dyrektora szkoły o treści jak niżej:

„Uczniowie i ich opiekunowie zostali poinformowani o zmianie w planie lekcji oraz o tym, że świetlica jak również obiady w dni rekolekcji jest czynna normalnie. Nie otrzymaliśmy żadnej krytycznej informacji związanych z organizacją pracy szkoły na te dni.

2)     Czy w dzienniku elektronicznym zostało odnotowane zwolnienie uczniów?

Tak, ale nie wpływa to na frekwencję uczniów

3)     Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły została powiadomiona o terminie rekolekcji przez organizatora?

Informację od Proboszcza Dyrekcja uzyskała 20 lutego. 6 marca dostaliśmy potwierdzenie informacji drogą mailową.

4)     Kiedy i w jaki sposób dyrekcja szkoły powiadomiła o terminie i sposobie organizacji rekolekcji rodziców i uczniów?

13 marca rodzice zostali poinformowani, że rekolekcje odbywają się w terminie 20-22.3 oraz, że 14 marca będzie zmieniony plan na ten okres.

5)     Czy dyrekcja szkoły proponowała proboszczowi, aby organizował praktyki religijne poza czasem zajęć szkolnych? Czy to proboszcz zdecydował o przedziale czasowym, w którym odbyły się rekolekcje?

Nie widzieliśmy takiej potrzeby.

6)     Czy nauczyciele/wychowawcy zostali „poproszeni” przez dyrektora szkoły o opiekę nad uczniami w czasie odbywania przez nich praktyk religijnych?

Informacja o organizowanych rekolekcjach została omówiona z gronem pedagogicznym w dniu 28.2. Do nauczycieli, w tym wychowawców nie zostały skierowane polecenia służbowe inne niż te związane z obowiązkami wynikającymi z art. 68 ust. 1 pkt 3 u 6 ustawy Prawo oświatowe, art. 7 ust. 1 i 2 pkt 6 ustawy Karta Nauczyciela oraz § 2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w Sprawie Bezpieczeństwa i Higieny w Publicznych i Niepublicznych Szkołach i Placówkach.

7)     Czy dyrekcja szkoły zwróciła się do nauczycieli z prośbą o opiekę nad uczniami czy przydzieliła opiekę zgodnie z planem zajęć?

W związku z wysokim odsetkiem uczniów uczestniczących w rekolekcjach (zob. odpowiedzi na pytania 11 – 13), nie było zasadne realizowanie pełnego planu zajęć i w porozumieniu z gronem pedagogicznym w świetlicy została zorganizowana opieka przez okres rekolekcji.

8)     Ilu nauczycieli nie posiadających skierowania do nauczania religii opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?

Żaden z nauczycieli sprawującymi opiekę nad uczniami w szkole w trakcie rekolekcji nie był nauczycielem religii.

9)     Ilu katechetów opiekuję się uczniami podczas rekolekcji?

Żaden z nauczycieli sprawującymi opiekę nad uczniami w szkole w trakcie rekolekcji nie był nauczycielem religii.

10)  Ilu nauczycieli opiekuję się uczniami nieuczestniczącymi w rekolekcjach?

Opiekę na uczniami w szkole podczas rekolekcji sprawowała odpowiednia ilość  nauczycieli w stosunku do przebywających aktualnie dzieci na świetlicy( liczba ta się zmieniała). Pozostali nauczyciele byli w gotowości, bądź prowadzili zajęcia rewalidacyjne, kompensacyjne , wyrównawcze, logopedyczne, etc.

11)  Dla ilu oddziałów w szkole zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z ich planem zajęć a dla ilu zorganizowano jedynie zajęcia opiekuńcze? Ilu uczniów, z ilu oddziałów uczestniczyło w zajęciach opiekuńczych w świetlicy/bibliotece?

Plan na te dni obejmował poza rekolekcjami zajęcia dydaktyczne, które odbywały się w każdej klasie.

Ponadto 21.3 mieliśmy zorganizowany w szkole Dzień Talentów, który jest w naszej szkole kilkuletnią praktyką.

Dzieci w te dni poza rekolekcjami też były objęte opieką na świetlicy( co dzieje się codziennie), natomiast tych uczniów, którzy ze względu na rekolekcje byli na świetlicy było odpowiednio:

20.3-7(2%)

21.3-3(0,8%)

22.3-6(2%)                                                                                                                                  

12)  Ilu jest uczniów zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024?

Na religię uczęszcza 315 uczniów, co stanowi około 91 %

13)  Ilu uczniów w szkole nie jest zapisanych na religię rzymskokatolicką w roku szkolnym 2023/2024 (prosimy o wskazanie wyniku ilościowo i procentowo)?

31 uczniów spośród 346, co stanowi około 9%