Lublin, 3 września 2024 r.
Dyrekcja Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w
Kleosinie
ul. Zambrowska 20
16-001 Kleosin
e-mail: sekretariat@zskleosin.pl
Szanowni Państwo,
Z informacji, którą otrzymaliśmy od rodziców uczniów uczęszczających do szkoły podstawowej w Kleosinie wynika, iż w uroczystościach szkolnych związanych z rozpoczęciem roku szkolnego uczestniczył również ksiądz z miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Ponadto, ksiądz poproszony został przez Dyrekcję szkoły o zabranie głosu. Po wygłoszeniu krótkiego przemówienia ksiądz rozpoczął modlitwę, kazał wszystkim obecnym wstać i powiedział „Teraz zmówimy wspólnie ojcze nasz”, a następnie przeszedł do innej czynności religijnej tj. błogosławieństwa. Modlitwa została odmówiona przez większość obecnych na sali gimnastycznej uczniów, rodziców oraz nauczycieli pomimo, że do szkoły uczęszczają uczniowie zapisani przez rodziców na religię prawosławną, a także niewierzący.
Fundacja ma wątpliwości, czy wykazano się należytą troską o uczucia uczniów, rodziców oraz nauczycieli należących do mniejszości religijnych czy osób niereligijnych. Mamy również wątpliwości, czy taka praktyka nie jest próbą łamania ich sumienia i brakiem poszanowania wolności wyznawania lub niewyznawania religii?
Przypominamy również o zapisach Konstytucji m.in. art. 53 punkt 6 mowa jest o tym, że „Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych. Ponadto w myśl art. 2 Konstytucji, Polska jest „demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. W systemie demokratycznym jedną z podstawowych zasad jest zasada poszanowania praw mniejszości.
Modlitwa jako wydarzenie o charakterze wyznaniowym powinna pozostawać poza regułami szkolnymi, co pozwoli na nieujawnianie wyznania przez osoby nie chcące brać udziału w takim wydarzeniu, jak również na zachowanie konstytucyjnych standardów niedyskryminacji i równego traktowania uczniów.
Dyrektor swoim milczeniem i biernością wobec działań podejmowanych przez księdza naruszył postanowienia Konstytucji ale również Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach § 12 „W szkole można także odmawiać modlitwę przed i po zajęciach. Odmawianie modlitwy w szkole powinno być wyrazem wspólnego dążenia uczniów oraz taktu i delikatności ze strony nauczycieli i wychowawców”.
Zwracam Państwa uwagę, że zgodnie z Ustawą o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 10 ust. 1 Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
Powyżej opisana praktyka szkoły narusza określone w Konstytucji, a także aktach prawa międzynarodowego i krajowego zasady niedyskryminacji, a także rozdziału kościoła od państwa, jak również powinność bezstronności religijnej i światopoglądowej organów władzy publicznej.
Szkoła publiczna powinna być miejscem wolnym od wszelkiej dyskryminacji uczniów. Zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, nauczanie i wychowanie powinno mieć za podstawę uniwersalne zasady etyki. Tylko takie kształcenie uczniów i młodzieży, oparte na wspólnych dla nich wartościach, pozwoli wykształtować w nich postawę szacunku wobec innych. Szkoła publiczna to miejsce, w którym wszyscy uczniowie powinni być traktowani jednakowo i dlatego musi być miejscem neutralnym światopoglądowo. W art. 53 ust. 3 Konstytucji wskazano, iż rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Natomiast zgodnie z art. 25 ust. 1 i 2 Konstytucji, Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej (a do takich należy zaliczyć również dyrekcję szkoły publicznej) zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
Dyrektor szkoły uważany jest za organ władzy publicznej, jako podmiot powołany w drodze ustawy do wykonywania zadań publicznych (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 06 marca 2008 r., I OSK 1918/07 , M. Jabłoński, K. Wygoda, Ustawa o dostępie do informacji publicznej – komentarz, Wrocław 2002).
Ponadto chcemy zwrócić Państwa uwagę na obowiązujące w szkole niewłaściwe druki „wyrażenia życzenia” udziału w zajęciach religii lub/i etyki.
Zgodnie z § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach stanowi, iż „w publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej „przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, zwanych dalej „szkołami”, organizuje się naukę religii i etyki:
- w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców
- w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie”.
Życzenie, o którym mowa powyżej jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia i jest wyrazem woli rodziców lub pełnoletnich uczniów. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione w każdym czasie.
Nie jest przy tym dopuszczalne przez przepisy prawa odbieranie przez szkołę od rodziców lub uczniów oświadczeń (negatywnych deklaracji) wskazujących, że uczeń nie będzie uczęszczał na religię lub etykę, lub też przedkładanie rodzicom wzorów oświadczeń, które preferują wybór zajęć z jakiejkolwiek religii lub z etyki.
Procedura przyjmowania przedmiotowych oświadczeń od rodziców lub uczniów nie może bowiem naruszać dyspozycji art. 53 ust. 7 Konstytucji RP, który wskazuje, że „Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania”. Przyjęta przez szkołę procedura nie może również kolidować z art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) przez naruszający prawo do milczenia wymóg negatywnego oświadczenia woli.
Wnioskujemy, aby druki „życzenia udziału” w lekcjach etyki lub/i religii wyznania, do którego uczeń/uczennica zostały umieszczone na odrębnych kartkach, do wypełnienia wyłącznie przez osoby zainteresowane. Na początku danego etapu edukacyjnego tj. w klasie pierwszej, chętni rodzice wypełnią deklarację udziału, a we wszystkich kolejnych latach edukacji szkoła w żaden sposób nie będzie wywierać presji na ponowne deklarowanie się w tej sprawie. Takie działania są niezgodne z obowiązującymi przepisami państwowymi. Ministerstwo Edukacji Narodowej podało w uzasadnieniu do nowelizacji Rozporządzenia dokonanej w 2014 r. „(…) oświadczenie, o którym mowa w § 2 ust. 2 rozporządzenia będzie składane w przypadku osób, które rozpoczynają naukę w danej szkole lub, które chciałyby zacząć uczęszczać na zajęcia religii lub etyki.” Z przepisu tego wynika bezsprzecznie, iż pisemne oświadczenie dotyczące uczestnictwa w lekcjach religii lub etyki nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym.
Umieszczanie we wzorach oświadczeń dla rodziców wyłącznie jednego przedmiotu z zajęć nadobowiązkowych, które wskazuje rozporządzenie dot. nauki religii/etyki, narusza konstytucyjne uprawnienia uczniów i rodziców do równego traktowania (Art. 32 Konstytucji RP Wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne (ust. 1). Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (ust. 2). Szkoła w ten sposób dyskryminuje rodziców chcących zapisać dzieci na lekcje etyki lub religię wyznania, do którego należą i stwarza wrażenie, że nie ma możliwości organizacji zajęć w tej placówce oświatowej, nawet wówczas gdy rodzice wyrażą takie życzenie.
W korespondencji z Ministerstwem Edukacji z 2018 r.Rzecznik Praw Obywatelskich uznał za wartą upowszechnienia dobrą praktykę, jaką jest rozdawanie rodzicom i uczniom formularzy, w których zaznaczaliby, czy życzą sobie zorganizowania lekcji religii lub etyki. W formularzach powinna być informacja, że możliwe jest uczęszczanie jednocześnie na lekcje różnych religii i etyki. Dyrektorzy szkół i kuratorzy oświaty winni upowszechniać wiedzę, że uczniowie nie są zmuszeni wybierać między tymi lekcjami.
Załączam Państwu prawidłowy wzór oświadczenia dla rodziców/opiekunów prawnych:
Oświadczenie
na podstawie § 1 ust. 2 w zw. z ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wyrażam życzenie uczestniczenia mojego dziecka ……………………………………………………… w lekcjach …………………. *
……………………….
* Należy wpisać nazwę przedmiotu: religia, etyka. Można wyrazić życzenie uczestniczenia w lekcjach z obu przedmiotów jednocześnie. W przypadku wpisania religii należy wskazać, o które wyznanie chodzi.
Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, działając imieniem Fundacji Wolność od Religii z siedzibą w Lublinie, w ramach prowadzonej działalności, wnoszę o udostępnienie informacji publicznej poprzez udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:
- Czy rodzice uczniów uczęszczających do szkoły mają prawo wniesienia sprzeciwu wobec organizowania wydarzeń ogólnoszkolnych we współpracy z instytucjami wyznaniowymi oraz czy jawny sprzeciw jednego lub kilkorga rodziców wobec przedstawionego programu obchodów zostałby uszanowany przez dyrekcję szkoły i uczyniłby przebieg oficjalnych uroczystości szkolnych neutralnym religijnie?
- Ile godzin „okienek” w swoich tygodniowych planach zajęć w roku szkolnym 2024/2025 mają uczniowie niezapisani na religię rzymskokatolicką lub/i prawosławną?
- Czy szkoła utworzyła tzw. wirtualne oddziały dla uczniów zapisanych na lekcje religii w dzienniku elektronicznym?
- Ilu uczniów uczy się w szkole w roku szkolnym 2024/2025? Ilu uczniów w szkole uczęszcza na religię katolicką lub/i na religię prawosławną w roku szkolnym 2024/2025?
- Ilu uczniów w szkole nie uczęszcza na religię katolicką i prawosławną w roku szkolnym 2024/2025?
- Ilu uczniów uczęszcza na lekcje etyki w roku szkolnym 2024/2025?
- Ile oświadczeń wskazujących na życzenie rodziców co do udziału ich dzieci w lekcjach etyki szkoła otrzymała w ostatnich 3 latach (2021/22, 2022/23, 2023/24)?
- Jeżeli szkoła otrzymała od rodziców oświadczenia wskazujące na ich życzenie udziału dzieci w lekcjach etyki w ostatnich trzech latach, czy udział w lekcjach został uczniom zapewniony? Jeżeli chętni uczniowie nie uczęszczali na lekcje etyki, pomimo uprzedniego wyrażenia życzenia rodziców, proszę o wskazanie powodu i informacji przekazanej zainteresowanym rodzicom/uczniom, a także czy szkoła ewentualnie przekazała otrzymane oświadczenia rodziców do organu zarządzającego szkołą?
- W jaki sposób szkoła informuje uczniów i ich rodziców o możliwości wyrażenia życzenia udziału w lekcjach etyki (w tym o możliwości udziału w lekcjach religii i etyki jednocześnie)?
- W jaki sposób szkoła informuje o możliwości organizacji i uczestniczenia w religii wyznania, do którego należą uczniowie?
Wskazuję również, iż zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
Stosownie do art. 14 ust. 1 ustawy, określam następujący sposób i formę udostępnienia żądanych informacji, tj. wysyłka na wskazany adres e-mail fundacja.wor@gmail.com, jako załącznik do korespondencji elektronicznej.
Z wyrazami szacunku
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
Załączniki:
- Deklaracja obowiązująca w szkole w Kleosinie
W dniu 17 września 2024 r. wpłynęła odpowiedź szkoły o treści jn.:
