W dniu 13 marca Fundacja zwróciła się z pismem do dyrekcji Szkoły Podstawowej nr 18 w Kaliszu, w związku z niezgodnymi z prawem oświadczeniami zbieranymi przez szkołę. Rodzice/opiekunowie uczniów uczęszczających do szkoły, otrzymali do podpisania oświadczenie o poniższej treści: „”INFORMUJĘ, ŻE MOJE DZIECKO ….. NIE BĘDZIE UCZESTNICZYŁO W REKOLEKCJACH WIELKOPOSTNYCH W DNIACH 12,13 I 14 MARCA 2018 ROKU.”
Pełna treść pisma:
Szanowni Państwo,
Zgodnie z Konstytucją RP oraz prawem oświatowym rodzice samodzielnie występują do szkoły z ewentualnym życzeniem co do uczestniczenia ich dzieci w lekcjach religii danego wyznania oraz w uroczystościach religijnych lub też biorą w nich dobrowolny udział na zaproszenie katechetów. Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Edukacji Narodowej, wyrażonym w piśmie do fundacji z dnia 3 listopada 2014r. „Wszelkie zajęcia wykraczające poza realizację podstawy programowej, a więc m.in. udział uczniów w uroczystościach kościelnych, powinny odbywać się za zgodą rodziców.”
Pytanie rodziców o to czy ich dziecko nie będzie uczestniczyło w uroczystościach religijnych jakiegokolwiek wyznania zmusza do ujawnienia przez pytanego swego światopoglądu. Pytanie to jest pytaniem o wyznanie lub jego brak, jest pytaniem o praktykowanie danej religii, w sposób oczywisty naruszającym dyspozycje Konstytucji RP art. 53 ust. 7 „Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.” Wychowawcy, działając na polecenie dyrektora publicznej szkoły, wypełniają de facto polecenia władzy publicznej. Zgodnie z Konstytucją RP art. 25 ust. 2 „Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym”.
Żadna religia nie powinna wpływać na działania edukacyjne w polskiej szkole publicznej. Szkoła publiczna winna być szkołą przyjazną dla wszystkich dzieci, niezależnie od światopoglądu ich rodziców i ich samych. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia z dnia 17 maja 1989 r. w art. 6 ust. 1 wyraźnie określa, że „Nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii” oraz „Nie wolno zmuszać obywateli do niebrania udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych ani do udziału w nich”. Ponadto zgodnie z art. 10 Ustawy „Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań”.
Zaangażowanie władz publicznych, w tym przypadku dyrekcji szkoły w organizowanie wydarzeń religijnych, zagraża poczuciu bezpieczeństwa uczniów, w szczególności tych, których rodzice należą do religijnych lub światopoglądowych mniejszości.
Jeśli szkoła obecnie dysponuje listą uczniów, którzy nie uczestniczą w rekolekcjach oznacza to, że posiada dane ujawniające światopogląd czyli dane wrażliwe. Dane te zaliczamy do grupy szczególnie chronionych danych osobowych (art. 27 ust. 1 Ustawy o ochronie danych osobowych).
Ponadto pragnę zwrócić uwagę Państwa na obowiązujące przepisy dotyczące rekolekcji. Zgodnie z przepisami prawa oświatowego dyrektor szkoły publicznej, jeśli otrzyma we właściwym terminie zawiadomienie od organizatora rekolekcji tj. proboszcza właściwej parafii, ma obowiązek ustalić z organizatorem rekolekcji czas i miejsce przekazania podmiotowi organizującemu rekolekcje (tj. proboszczowi właściwej parafii) pieczy nad uczniami, którzy uprzednio na podstawie oświadczeń rodziców (lub odpowiednio uczniów powyżej 18 lat) zostali zwolnieni z zajęć szkolnych.
Jakiekolwiek inne działania dyrektora szkoły będącego organem władzy publicznej, działającego co do zasady na podstawie art. 68 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U.2017.59 z dnia 2017.01.11), w zakresie organizacji rekolekcji, w szczególności związanych z organizacją praktyk religijnych, jest działaniem bez podstawy prawnej. Zgodnie z wyrażoną w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą legalizmu, organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, co jest jednoznacznie rozumiane jako nakaz ścisłej wykładni przepisów kompetencyjnych oraz stosowania zasady „co nie jest im dozwolone jest zakazane”. (tak wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2002 r., K 20/01).
Bezprawne działania dyrektora szkoły publicznej mogą mieć przy tym istotne znaczenie prawne nie tylko z punktu widzenia prawa oświatowego, ale także w zakresie odpowiedzialności nauczycieli i osób, którymi posługują się proboszczowie parafii jako organizatorzy rekolekcji, odpowiedzialności gminy jako organu założycielskiego szkoły publicznej za uczniów w czasie rekolekcji, jak też zakładu ubezpieczeniowego, który obejmuje uczniów i szkołę ubezpieczeniami od następstw nieszczęśliwych wypadków.
Powyższe praktyki stanowią nie tylko naruszenie prawa oświatowego, ale są sprzeczne z art. 32 ust. 1 i ust. 2 oraz z art. 53 ust. 4 i ust. 6 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W szczególności bowiem nie jest możliwie sprawowanie kultu religijnego jakiegokolwiek wyznania w szkole publicznej w czasie trwania zajęć lekcyjnych odbywających się zgodnie z planem lekcji w szkole, w której nie wszyscy rodzice (opiekunowie lub odpowiednio uczniowie) zgłosili pisemną wolę zwolnienia uczniów z zajęć szkolnych z uwagi na uczestnictwo w rekolekcjach, bowiem prowadziłoby to wprost do naruszenia art. 53 ust. 6 i ust. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Z chwilą zwolnienia ucznia z zająć szkolnych opiekę nad uczniem przejmuje podmiot prawa cywilnego odpowiedzialny za organizację rekolekcji tj. proboszcz parafii właściwego kościoła, na terenie której znajduje się szkoła.
Jednocześnie zgodnie z § 10 Rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz.U.1992.36.155 z dnia 24.04.1992 r), „w czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej”, a zatem ma zapewnić uczniom, którzy nie zostali zwolnieni z zajęć szkolnych przez rodziców (lub po ukończeniu 18 lat sami nie zwolnili się z zajęć szkolnych) realizowanie funkcji wychowawczych lub opiekuńczych.
Powyższe stanowisko prezentował Minister Edukacji Narodowej już poprzednio, w piśmie z dnia 27 czerwca 2017 r. skierowanym do Fundacji wskazując, że uczniowie nieuczestniczący w rekolekcjach „są zobowiązani do udziału w zajęciach szkolnych odbywających się w godzinach ustalonego stałego planu zajęć i mają odnotowywany fakt obecności na tych zajęciach. Nieuprawnione jest więc informowanie rodziców, że w czasie rekolekcji nie ma zajęć – z wyjątkiem sytuacji gdy wszyscy uczniowie szkoły uczęszczają na religię”.
Z powyższych przepisów wynika wprost, że w czasie rekolekcji wielkopostnych w szkołach publicznych zajęcia dydaktyczno-wychowawcze odbywają się zgodnie z planem i obecność uczniów jest odnotowywana w dzienniku lekcyjnym. Jeśli są to dni dodatkowo wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych w rozumieniu § 5 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U.2017.1603 z dnia 28.08.2017 r.), szkoła organizuje zajęcia wychowawczo-opiekuńcze, na które rodzice mogą, ale nie muszą posłać dzieci, których obecność jest odnotowywana w dzienniku zajęć w świetlicy.
W ubiegłych latach nauczyciele przekazywali do Fundacji skargi, z których wynika, że dyrektorzy szkół wydawali nauczycielom polecenia – lub przekazywali „dorozumiane oczekiwanie” – sprawowania opieki nad uczniami w czasie rekolekcji organizowanych przez proboszcza parafii podejmującego się organizowania rekolekcji, co prowadziło do poddawania nauczycieli „wbrew ich woli czynnościom, które stanowią formę praktyki religijnej„. Takie zachowania dyrektorów szkół stanowią naruszenie dóbr osobistych nauczycieli. (tak orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt II CSK 1/13). Przypadki tego rodzaju powinny być kwalifikowane jako naruszenie art. 11 zn 1 Kodeksu pracy tj. obowiązku szanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika a także w przypadkach skrajnych przybierają postać mobbingu w rozumieniu art. 94 zn 4 Kodeksu pracy.
W związku ze zmienionymi przepisami § 10 Rozporządzenia (w czerwcu 2017 r.), na wniosek i po myśli Przewodniczącego Komisji Wychowania Katolickiego Komisji Episkopatu Polski nie powinno już budzić wątpliwości, że z chwilą zwolnienia ucznia na wniosek rodziców (lub ucznia powyżej 18 roku życia) to organizator rekolekcji tj. proboszcz parafii miejsca lokalizacji szkoły odpowiada w całości za przebieg rekolekcji, w tym za bezpieczeństwo uczniów, a w czasie rekolekcji szkoła normalnie realizuje program zajęć, nawet w przypadkach, gdy większość lub znaczna część uczniów uczestniczy w tym samym czasie w rekolekcjach.
Tym samym nie powinny się już powtarzać zdarzenia polegające na bezpośrednim lub pośrednim przymuszaniu nauczycieli do uczestniczenia w praktykach religijnych w czasie wykonywania ich pracy. Proboszcz parafii miejsca lokalizacji szkoły może zaangażować do opieki i wyjść na rekolekcje rodziców i opiekunów dzieci.
Bardzo proszę o udzielenie wyjaśnień z zachowaniem formy pisemnej.
Z szacunkiem
Dorota Wójcik
prezeska zarządu
W dniu 22.03.2018r. wpłynęło pismo ze szkoły. Za wyjaśnienia serdecznie dziękujemy.
Pełna treść pisma:
Odp. SP nr 18 Kalisz oświadczenia negatywne rekolekcje.pdf